नरहरीबुवा वळवईकर

(जल्म : १० मे १९२० जुवें, सांतइस्तेव्ह ; मरण: १५ मे १९९४,बांदोडें).

गोंयचो नामनेचो उत्कृश्ट गायक नट. ताचे आवयचें नांव सुबोधिनी आनी बापायचें नांव विनायक. पूण 'दादी' ह्या नांवानच ताका वळखताले. नरहरीचें भुरगेपण आनी चवथी यत्तेमेरेनचें मराठी - पुर्तुगेज शिक्षण बांदोड्यां जालें. नरहरी पांच वर्सांचो आसतना, ताचे आवयक मरण आयलें. बापायन (दादीन) ताका ल्हानाचो व्हड केलो. 'दादी' हो नाट्यक्षेत्रांतलो एक व्यासंगी. बरो नाट्यशिक्षक आनी नट. नरहरीक मपळांत, सुरेल आनी ऊंच आवाजाची देण लाबिल्ला, तातूंत कलेचो वारसो ताणें आपल्या बापायकडल्यान मेळयल्लो. नटवर्य भारर्वराम आचरेकर हाचेकडल्यान ताणें संगिताचें शिक्षण घेतलें.

भुरगेपणांतच, आपल्या बापायवांगडा ताणें रंगमाचयेर ल्हान ल्हान भुमिका करपाक सुरवात केली. गोंयांतल्या खेड्यापाड्यांनी तांणी प्रेम संन्यास, शिवाजीला शह, हिरा हरपला, संशयकल्लोळ, प्रणयीकुटक, संत पुंडलीक, दख्खनचा दिवा, शहा शिवाजी अशा बऱ्याचशा नाटकांनी कामां केल्ल्यांत. बापूय-पुताक बरींच आमंत्रणां मेळूंक लागलीं. तशेंच खेड्यांनी आनी शारांनीय, देवस्थानांच्या जात्रा - उत्सवांनी आनी फंड काडून नाटक करपाचू तांकां संद मेळ्ळी. थोड्याच काळाभितर ताका एक खांपो गायक नट म्हणून नामना मेळ्ळी.

रंगभुमीच्या पडट्या काळांत म्हळ्यार १९४१ वर्सासावन ताणें 'नवजीवन' हे नाटक कंपनींत, लोकप्रिय नटसंचावांगडा खुबशो भुमिका साकार करून एक गुणी नट म्हणून कीर्त मेळयली. सखारामबापू बरवे हाच्या 'प्रभात संगीत' मंडळींतय ताणें भुमिका केल्यो. सं. शौभद्र, मानापमान, संशयकल्लोळ, शारदा, विद्याहरण, पुण्यप्रभाव ह्या नाटकांतल्या पदांच्यो बारीकसाणी आनी त्या पदांतलें 'सरज्ञान' आनी म्हायती मेळोवन ताचो उपेग ताणें बऱ्याचशा नाटकांनी केलो.

महाराष्ट्रांत ताणें श्रेश्ठ गायकनट - नटवर्य गंगाधरपंत लोंढे हाचे 'राजाराम संगीत' नाटक मंडळींत आनी उपरांत विनोदी कलाकार दामूअण्णा मालवणकर हाचे 'प्रभाकर' नाटक मेडळींत काम केलें. भुमिका करता करतांच ताका रंगमाचयेवयली सुसबध्द हालचाल. अभिनय, भास, शब्दफेक हेविशीं दुर्मिळ अशें नाट्यशिक्षण मेळ्ळें. इ.स. १९५४ ते १९६१ ह्या गोंय आनी भारत शिमेबंदिच्या काळांत गोंयकारांचे मनरिझवणेखातीर ताणें गोंयच्या नामनेच्या कलाकारांवांगडा दर्जेदार नाट्यप्रयोग केले.

नागेशींचो भजनी सप्ताह मडगांवची दिंडी, वास्कोचो सप्ताह, श्री दामोदर (मडगांव) सालांतलो श्री श्रावण सोमार, श्रीरामनाथ देवस्थान पणजे, दिवचल, कुभांरजुवें, माशेल, बोरी, शिरोडा, काकोड्यां, केपें ह्या सगळ्या वाठारांनी सप्ताहांत नरहरीबुवाची उपस्थिती हें एक संगीत ददींखातीर खाशेले आकर्शण आसतालें.

नरहरीबुवा आकाशवाणीचो कलाकार. बऱ्याचशा संस्थांनी ताच्या कार्याचो गौरव आनी भोवमान केल्यात. १९९२ वर्सा गोमंतक मराठी अकादमीन आपलें मानद सदस्यत्व दिवन ताचो भोवमान केलो. गोंय शासनान १९९१ - ९२ वर्साचो लोककलेचो राज्यपुरस्कार दिवन ताका भोनमानीत केलो. तशेंच वयोवृध्द कलाकार ह्या नात्यान ताका सरकारी मानधन मेळटालें. तेचभाशेन गोवा सांस्कृतिक मेडळ, सम्राट संगीत संमेलन, गिरिजाबाई केळकर संगीत संमेलन, धी गोवा हिंदू असोसिएशन आनी १९९० वर्सा रामनाथी जाल्ल्या अखिल भारतीय कोंकणी साहित्य परिशद, १८ वें अधिवेशन हांगा ताचे सत्कार जाल्यात. आपले ऐन उमेदीच्या काळांत गोंयांत तशें गोंयांभायर एक उत्कृश्ट गायक नट म्हण नांव कमायल्याउपरांतच्या काळांत, ताणें गोंयांतल्या उत्सवी नाट्यकलेक व्हड योगदान दिलें. आपलो बापूय 'दादी' हाच्या सहकार्यान ताणें गोंयभर जावपी कितल्याशाच उत्सवी नाटकांचें दिग्दर्शन केलां. नाटका वांगडाच भजनकलेंतच ताणें प्राविण्य जोडलें. स्वताच्या भारदस्त आवाजान भजनाच्यो मैफिली रंगयतानाच खेड्या पाड्यांतल्या इत्सूक कलाकारांखातीर भजनाचे वर्ग घेतले. गोंयचो भजन सम्राट, मनोहरबुवा शिरगांवकर आनी नरहरीबुवा वळवईकर हे जोडयेन गोंयांत आपली अशी एक भजन परंपरा निर्माण करून दवरल्या. नरहरीचो पूत प्रसाद हो अभिनय आनी संगीताच्या मळार नांव जोडून आसा.

- कों. वि. सं. मं.