इस्लाम
देवनागरी
|
मुहम्मद पैगंबर हाणे स्थापिल्लया धर्माक ' इस्लाम धर्म ' अशें नांव आसा. इस्लाम हे अरबी उतर, ताचो अर्थ शांततायेन प्रवेश करप असो आसा. देवाक शरण वचप,मनीस जातीचेर मोग करप आनी अहिंसा धर्म वागप ह्या गजाली शिकयता, तो इस्लाम असोय ताचो अर्थ जाता.
मुहम्मद पैगंबर[बदल]
मुहम्मद पैगंबर अरब देशांतल्या मक्का शारांत जल्मल्लो. ताच्या काळांत जर्दास, समुद, कहतान, इस्मायल, ज्यू ह्या सारख्यो जमाती अरब स्थानांत आशिल्ल्यो. ह्या काळांत अरबस्थानांतल्या लोकांची परिस्थिती वायट जाल्ली. वेविचार, जूगार, कर्मकांड,अंधश्रध्दा ह्या सारक्यो गजाली सगळ्याक पातळील्ल्यो. मूर्तीपूजेक लागून अंधविश्वास आनी वायट चालीरितींच्या फाटल्यान लोक लागिल्लें. अश्या वेळार मुहम्मद हांणे तत्वगिन्यानाचया घुस्पागोंधळांत पडनासतना सरळ, सोप्या धर्माचो उपदेश लोकांक केलो. देव हो एकूच आसा हे तत्व मुखार दवरून ताणें मुर्तीपूजेक विरोध केवो तेन्नाच्या अरब लोकांक ताचें हें विचार पटले ना आनी मुहम्मदाक मदिना हांगा पळून वचचें पडले. थंय मात लोकानी ताका येवकार दिलो आनी ताची धर्म तत्वा आपणायली. फुडे आपल्या अनुयायांची संगटना उभारून तांणे मक्केचेर घूरी घाली आनी थंय आपल्या एकेश्ववादी धर्माची थापणूक केली. अरबी लोक ताच्या धर्माकडेन वेगळेच नदरेन पळोवंक लागलें. इस्लाम आपणायतकच मनशा मनशामदीं कसलोच भेदभाव उरना ह्या ताच्या तत्वाक लागून समाजातल्या सकयल्या थरातल्या लोकांचो ताका बरोच पलव आनी आधार मेळूंक लागलो.
धर्माचीं तत्वां आनी शिकवण[बदल]
ला इलाह इल्लिल्लाह मुहम्मदर्रसुलिल्लाह' हो एक धर्माचो मुळावो मंत्र. अल्लाबगर दुसरो कोणूच पुजपासारको ना आनी मुह्हमद हो ताचो 'रसूल' म्हळ्यार दूत असो मंत्राचो अर्थ जाता. अल्लावांगडा मुहम्मद हाका नबी, रसूल वा पैगंबर म्हऴ्यार देवाचो प्रषित अशें मुसलमान मानतात.
इस्मामांत अमर (आचारण) आनी इमान (श्रध्दा) हांका म्हत्व आसा. अमल हातूंत कुराणांतल्या धार्मीगजाली आसा. ह्यो गजाली म्हळ्यार ' कलमा ' वा ' ला इलाह ' ह्या मंत्राचे पठण करप दिसांतल्यान पांच फावट ' नमाज ' वा प्रार्थना करप. कुराण ज्या म्हयन्यांत धर्तरेर आयले त्या म्हयन्यांत म्हळ्यार रमजान म्हयन्यांत फकत एक फावट सांजे सूर्यास्ताउपरांत जेवण करप (रोजा) ' जकात ' - वर्सूकी उत्पन्नाचो चाळीसावो वांटो दानधर्मांत खर्च करप.
देवधूत अल्लाह देवान निर्मील्लो ग्रंथ, देवाचेर प्रेषित निमण्या निवाड्याचो दीस आनी देवाचे आदेश गजालींचेर श्रध्दा आसप म्हळ्यार ' इमान '. अल्ला सोडून आनी कोणाचीच पूजा करची न्हय. दसऱ्याचे लुकसाण जाय सारकी कसलीच गजाल करची न्हय हांका इमान म्हणटा. वयर सांगिल्ल्यो गजाली आचारणांत हाडप्यांक ' मुअमिन ' म्हण्टा आनी त्यो न मानपी मनशाक ' काफिर ' म्हण्टात.
इस्लाम धर्मांत फक्त व्याक्तीगत स्वरूपाचे न्हय, तर समाजीक थराचेरय सगळ्या आचाराविशी बरोवन दवरलां. कुराण ह्या तांच्या पवित्र धर्माग्रंथान पारलौकिक जिवितावंगडा ऐहिक जिविचाविशीं भासाभास आसा. मनशा मनशामदलें संबंद. राजनिती. न्याय, शासन, झूज,शांतताय, लग्न, लग्नमोड, सावकारी, दान ह्या सारक्या हऱ्याच विशयांचेर कुराणांत उपदेश आसात. व्याज घेवप म्हऴ्यार पातक, काटूकपणा हो गुन्याव, सोरो पिवप आनी जुगार खेळप हें व्हडलें पातक जो मनीस दुसऱ्याचेर अन्याय करता आनी स्वता धर्मात्मो म्हूण संवसारांत मिरयता ताका खर यातना भोगच्यो पडटा अशें कुराणांत सांगला.
‘जिहाद’ हें इस्लामाचें एक राश्ट्रीय कर्तव्य अशें मानतात. ‘जिहाद’ हाचो अर्थ धर्म झूज.जिहादाचे तीन प्रकार आसात अशें मानतात. 1. दिश्टी पडपी दुस्मानाआड संघर्श 2.दिसनाशिल्ल्या दुस्मानाआड संघर्श आनी 3. इंद्रियां आड संघर्श. सादारणपणान इस्लामच्या प्रचाराखातीर जीं झुजां जालीं, तांकां पवित्र अर्थ दिवपाखातीर ‘जिहाद’ हें उतर मुखार आयलें.
इस्लाम धर्मांतल्यान मुळाव्या तत्वांत बदल जावप बरेंच कठीण. सुर्वेक जेन्ना हो धर्म अरबस्तानाच्या भायर पातळूंक लागले तेन्ना ताचेर हेर धर्माचो आनी मतांचो प्रभाव पडपाची भिरांत उप्रासली. ताका लागून मूळ इस्लामाच्या आचार- विचारांत बदल जातलो असो खलीफांक दुबाव येवंक लागलो. तशें घडचें न्हय हाका लागून तांणी तीन तरेची वेवस्था करून दवरली.
१.इज्मा: सगळेकडेन सदांकाळ इस्लामच्या उपदेशांमदीं पुरायपणान मतांची एकी आसची.जेन्ना एकाद्र्या प्रस्नाचेर मतभेद उत्पन्न जातात तेन्ना, उलेमांचे बसकेंत ताचेर भासाभास जावन थंय जो निर्णय जाता जो सगळ्यांनी मानून घेवचो.
२.सुन्ना: पैंगंबरान जो वावर केलो, ताचें अनुकरण अहादीसच्या आदारान करचें. (अहादीस म्हळ्यार मुहम्मादाच्या उतरांचो संग्रह. सगळ्यां प्रकारच्या गिन्यानाविशीं मुसलमान लोक अहदीस प्रमाण मानतात).
३.कयास: पैगंबराच्या मूळ उपदेशांतल्यान खंयचो अर्थ निश्पन्न जाता, ताचेर विव्दानांचो नियाळ म्हळ्यार कयास. हो नियाळ कुराण, अहादीस आनी इज्मा हांच्या आदारावरवींच करूंक जाय.
मुहम्मद ‘समेस्त मुसलमान एकमेकांचे भाव आसात, ताका लागून तांची एकी जावंक जाय’ असो म्हत्वाचो उपदेश केला.
धर्मकल्पना आनी रितीरिवाज[बदल]
इस्लामी कल्पनेप्रमाण स्वर्ग आनी नरकाचो मनशाक ताच्या कर्माप्रमाण लाव जाता. जिवितांत धर्माचे शिकवणेप्रमाण चलपी बऱ्या मुसलमानाक स्वर्गांत जाल्यार वायट कर्मां करप्याक नरकाची सुवात मेळटा. निमण्या निवाड्याच्या दिसाक ‘कयामत’ अशें नांव आसा. ह्या दिसा मनशाच्या पाप-पुण्याचो हिशोब जावन तांकां ते प्रमाण फाव तें फळ मेळटा. अल्ला हो सर्वज्ञ आनी स्वयंपूर्ण आसा. इस्लाम धर्मांत देवदूत वा फरिश्ते आनी सैतान ह्योय कल्पना आसात. ‘फरिश्ते’ मनशाक बऱ्या मार्गार हाडटात, जाल्यार सैतान तांकां वायट मार्गाक लायतात. नमाज वा प्रार्थना मशिदींत वचून करपाची, पूण तें शक्य जायना जाल्यार घराकडेन प्रार्थना केल्यार जाता. ह्या धर्मांत सातव्या वर्साआदीं भुरग्याची सुन्ता करतात.
इतिहास[बदल]
सुर्वेक इस्लामधर्म फकत एक मनीसधर्म ह्याच रुपांत आशिल्लो; पूण कांय काळाउपरांत तेन्नाचे परिस्थितीक लागून राजनैतिक स्वरूप आयलें. मुहम्मदाच्या फुडारपणाखाल विंगडविंगड पंगड एकठांय आयले आनी अरबांची जी संघटना तयार जाली, तातूंत राजनिती आनी धर्म हांची भरसण जाली. खलीफा हे तिचे फुडारी जाले. खलीफा हे शासक आनी धर्मगुरू अशो, दोन जापसालदारक्यो सांबाळटाले. मुहम्मदाच्या मरणाउपरांत शंबर-देडशीं वर्सांभितर अरबी धर्मसाम्राज्य आफ्रिका, स्पेन, द. फ्रांस, इराण, मध्य आशिया आनी मंगोलियामेरेन पातळ्ळें. फुडें कांय काळाउपरांत इस्लाम धर्म अरबांच्या घुरयांच्या रुपान भारतांत पावलो. इ. स. 634 ह्या काळांत दुसरो खलीफा अमर हाणें तीन फावट भारताचेर घुरयो घाल्यो;पूण ताका व्हडलेंशें जैत मेळ्ळें ना. उपरांत आठव्या शतमानांत सिंध वाठारांत मुसलमानांनी बरेभशेन सत्ता गाजयली. थंयसावन भारतांतल्या हेर प्रांतांचेर तांणी घुरयो घाल्यो. उपरांत मुहम्मद गझनी आनी मुहम्मद घोरी हांणी भारताचेर घुरयो घाल्यो. खऱ्या अर्थान भारतांत मुसलमानी सत्ता आयली, ती बाबराच्या मोगल साम्राज्याउपरांत. तैमुरलंग आनी चंगीजखान हांच्या मोंगल वंशांतल्या बाबरान 1500 वर्सा भारताचेर घुरी घाली; आनी उपरांत बरोच काळ भारत मुसलमानी सत्तेखाला उरलो.
धर्मपंथ[बदल]
इस्लाम धर्मांत बरेच संप्रदाय आसात. तांतले मुखेल म्हळ्यार शिया आनी सुन्नी.सगळे संप्रदाय कुराण आनी पैगंबर हांकां मानतात. मुहम्मद पैगंबर हाका इ.स. 632 त मरण आयलें. ताचे उपरांत खलीफा कोण जावंचो हेविशीं मुसलमानांमदीं मतभेद जाले. कांय जाणांच्या मतान भोवमतान जो वेंचून येता येता तोच खलीफा जावंचो अशें आशिल्लें. तेप्रमाण अबूबक,उमर आनी उस्मान हे एकाफाटोफाट खलीफा जाले. ह्या खलीफांक धर्मफुडारी मानपी लोकांक सुन्नी म्हण्टात. मुहम्मद पैगंबराचो जावंय अली, होच फरो खलीफा अशें दुसऱ्या पंगडाचें मत.हाका लागून ते पयल्या तीन खलीफांक मानीनात. ह्य़ा पंथाच्या लोकांक शिया अशें म्हण्टात. हे लोक हजरत अली आनी ताचे वंशज मेळून बारा इमाम म्हळ्यार धर्मीक फुडाऱ्यांक मानतात. ताचे वयल्यान तांकां इमाम हें दुसरें एक नांव आसा. शियापंथी लोक कुराणांतलो कांय वांटो उस्मान हाणें बरयला अशें समजतात आनी तितलोच वांटो सोडून हेर कुराणाक मानतात. तशेंच ते अलीचे तोखणायेविशींचो वांटो कुराणांत चड घालतात आनी कांय बरपावळीचो अर्थ सुन्नींपरस वेगळे तरेन लायतात. शिया हे पिराक मानीनात. शियांभितरले कांय लोक वद्य प्रतिपदेसावन म्हयन्याची सुरवात धरतात. सुन्नी लोक दिसाक पांच फावट जाल्यार शिया तीन फावट नमाज करतात.
ह्या दोनूय पंथांचे मेळून वट्ट 84,02,21,390 मुसलमान संवसारांत आसात.
कोंकण/गोंयच्या संदर्भांत इस्लाम धर्म[बदल]
तेराव्या शतमानाच्या शेवटाक इस्लाम धर्म दक्षिण भारतांत पातळूंक सुरवात जाली. बहामनी साम्राज्य, विजापूरचें आदिलशाही साम्राज्य हांचे सत्तेवांगडा इस्लाम धर्म कोंकण आनी गोंयांत थिरावलो. सद्याक गोंयांत इस्लाम धर्मींयांचे प्रमाण एका टक्क्यापरस उणें आसा.