ऑर्वेल, जॉर्ज
देवनागरी
|
(जल्म: 1903, मोतीहारी-बंगाल; मरण: 21 जानेवारी 1950, लंडन).
इंग्लीश कादंबरीकार, समीक्षक आनी विचारवंत. ताचें खरें नांव एरिक ब्लेअर. इंग्लंडांतल्या ईटन हांगा ताणें शिक्षण घेतलें. सुर्वेक कांय काळ पोलीस दलांत नोकरी केली. उपरांत सुमार देड वर्स ताणें पारिसांत भोवडी केली आनी लेखन केलें. उपरांत इंग्लंडाक परत येतकच ताणें ‘जॉर्ज आर्वेल’ ह्या टोपण नांवान बरोवंक सुरवात केली.
‘बर्मीज डेज’ (1934), ‘क्लर्जिमन्स डॉटर’ (1935), ‘कीप द एस्पिडिस्ट्रा फ्लांइंग’ (1936),‘एनिमल फार्म’ (1945),‘नाइन्टीन एटीफोर’ (1949) ह्यो ताच्यो कांय नोमनेच्यो कादंबर्यो. ‘बर्मीज डेज’ हे कादंबरी वरवीं ताणें ब्रिटीश साम्राज्यवादाटेर टीका केली. ‘क्लर्जिमन्स डॉटर’ आनी ‘कीप द एस्पिडिस्ट्रा फ्लांइग’ ह्या कादंबऱ्यांनी कश्टदिणे जीणेचें वास्तववादी चित्रण केलां. ताची ‘एनिमल फार्म’ ही कादंबरी म्हळ्यार रशियन राज्यक्रांतीवेलें, उपरोधान भरिल्लें रूपक जावन आसा. ‘नाइन्टीन एटीफोर’ हे कादंबरींत ताणें राजसत्तेचेर कर टीका केल्या. ‘इनसाइट द व्हेल’ (1940), ‘क्रिटिकल एसेज’ (1946) आनी ‘शूटींग एन एलिफंट’ (1950) हे ताचे टीकात्मक झेले.ताची समीक्षा कांय कडेन पूर्वग्रहदुशीत दिसली, तरी मन जिखपी आनी स्वतंत्र विचारांची आसा.
‘रोड टू विगन पिअर’ (1937) ह्या पुस्तकांत ताणें लँकाशर हांगाच्या कश्टी लोकांचें वर्णन केलां. ‘होमेज टु कॅटलोनिआ’ (1938) पुस्तकांत ताणें स्पेनच्या यादवी झुजाविशीं आपले अणभव बरयल्यात. दुसऱ्या म्हाझुजाच्या काळांत ब्रिटीश ब्रॉडकास्टींग कॉर्पोरेशन (B.B.C)म्हत्वाची जापसालदारकी ताणें सांबाळिल्ली.
ऑलिंपिक खेळ:आंतरराश्ट्रीय ऑलिंपिक संघटनेवरवीं सगळ्या राश्ट्रांखातीर दर चार वर्सांनी ज्यो संवसारीक खेळांसर्ती हाडटात, तांका ‘ऑलिंपिक खंळ’ म्हणटात.
पुर्विल्ल्या काळांत ग्रीस देशांत ऑलिंपिया हे सुवातीर ऑलिंपिक खेळ भरताले. ताचेवेल्यान ह्या सामन्यांक ‘‘ऑलिंपिक खेळ’ हें नांव पडलें.
ग्रीक लोकांक ‘‘ऑलिंपिक’ खेळाचे आद्यप्रणेते अशें मानतात. तज्ञांच्या मतान ग्रीस देशांत सुमार साडेतीन हजार हाच्या ‘इलियड’महाकाव्यांत इ. स. प. 1370 वर्सा, अशा खेळाचो उल्लेख आयला. एके दंतकथेंत, झिअस आनी केनोज ह्या दोन देवदुतांमदीं धर्तरेचेर शेक कोणाचो चलचो ह्या झूज (कुस्ती) जालें. तातूंत राजा एथालिओ हाणें खेळांची परंपरा चालू केली. ऑलिंपीक खेळांत धांवपाचे सर्तींत आपल्या पुतांमदीं जो पयलो येतलो ताका आद्य प्रणेतो म्हूण वळखतात. पूण तेविशीं वस्तुनिश्ठ पुरावो मेळना.
ग्रीक लोक मूळांतच धर्मीक वृत्तीचे आसले. झिअस, अपोलो, हर्मीझ, अथीना, डिमीटर आनी हेर देवदेवतांची पूजा करून तांका प्रसन्न करून घेवप हो ताचे फाटलो हेत आसतालो. हे धर्मीक वृत्तींतल्यान ऑलिंपिक खेळांचो उदय जालो. देवदेवतांचे परबे निमतान घडोवन हाडिल्ल्या ह्या खेळांत मनशाचे कुडीची तांक आनी कसब पळोवंक मेळटाले. धांवप, भालोफेक, थाळीफेक,शारिरीक कसरती, कुस्ती, मुष्टिझूज ह्या खेळांचो ह्या खेळामेळांत आस्पाव जातालो. ह्या खेळांचें शिकप दिवपी मैदानां आनी शाळा आसताल्यो.
ऑलिंपिक खेळ दर चार वर्सांनी गिमाचे मदीं येवपी पुनवे वेळार चार पांच दिसांखातीर भरताले. ग्रीक देवांचो राजा ‘झिअस’ हाचे यादीक हे खेळ भरताले. ह्या खेळांत वांटो घेवपी खेळगडे धा म्हयने सराव करताले. पयल्या दिसा खेळांत वांटो घेवपी खेळगड्यांची चांचणी घेताले तशेंच तांका सोपूत दिताले. दुसऱ्या दिसा रथ आनी घोड्यांच्यो सर्ती जाताल्यो. तिसऱ्या दिसा पुनवेक झिअस देवाक प्रसन्ना करचे पासत आहुती, बलिदान सारक्यो कार्यावळी जाताल्यो. दनपरां तरनाट्यांच्यो विंगड विंगड सर्ती घेताले. चवथ्या दिसा धांवप, कुस्ती, मुष्टिझूज हे खेळ जाताले. पांचव्या दिसा ऑलिव्हिच्या पानांचो मुकूट घालून जैतिंतांचो भोवमान जातालो. निमणें, व्हड जेवणावळ घालून दबाजो सोंपयताले.
मेळिल्ले इतिहासीक पुरावे आनी परंपरेप्रमाण पयले ऑलिंपिक खेळ इ. स. प. 776 वर्सा इफिटस राजाचे राजवटींत जाले. कायदे पंडीत लायकरगस हाणें हे खेळ सुरू केले अशें म्हणटात.शुद्ध ग्रीक रगताच्या आनी तीस वर्सां पुराय जाल्ल्या तरनाट्यांक खेळांत वांटो घेवंक शकतालो. बायलांक खेळांत प्रवेश नासलो. उपरांत पंचांनी खेळांत वांटो घेवपाची चाल बंद जाली.
इ. स. प. 776 वर्सा ग्रीसांत ऑलिंपिया हे सुवातीर जेन्ना ऑलिंपिक जालें, तेन्ना मोटी तयारी केल्ली. 12.19 मी. उंचायेचो भांगर, हस्तिदंत आनी हिऱ्यामाणकांचो झिअसचो पुतळो आशिल्लें दोवूळ थंय बांदिल्लें. जैतिवंत खंळगड्यांचे पुतळे, दंवळाच्या अयस पयस एमारती खेळामैदानां, नाटकांघर, 50,000 लोकांक खेळ पळोवपाक मेळटलें अशें सभागर उपरांत जाल्ल्या ऑलिंपिक खेळवेळार थंय बांदिल्लें. मुखेल खेळ्च्यो सर्ती व्हड आनी मुखेल सभाघरांत जाताल्यो.धावपा खातीर 192 मी. लांब आनी 29.43 मी. रूंद सुवात थंय राखून दवरताले. ताका स्टेड म्हणटाले. विंगड विंगड स्टेड अंतराच्यो सर्ती जाताल्यो. मैदानार सादारणपणान भुसभुशीत रेंव आसताली. खेळगडे उक्त्या पायांनी धांवताले.
इ. स. प. 776 वर्सा जाल्ल्या ऑलिंपिक खेळांत धांवपाची सर्त जाली. ती इलिस नगराच्या कोरोबस ह्या खेळगड्यान जिखली. ताका संवसारांतलो पयलो ऑलिंपिक जैतिवंत मानतात. इ.स. प. 724 वर्सा धांवपाच्यो दोन सर्ती, इ. स .प. 720 वर्सा धांवपाच्यो चार सर्ती, इ. स. प. 708 वर्सा कुस्ती आनी पॅन्थालॉन, इ. स. प. 688 वर्सा मुष्टिझूज आनी रंथासर्ती ह्या खेळांचो ऑलिंपिकखेळांत आस्पाव जालो. इ. स. प. 632 ते 616 वर्सा चल्यांखातीर खास खेळाचें आयोजन केलें. 77 वें ऑलिंपिक इ. स. प. 472 त भरलें. तो मेरेन ऑलिंपिक खेळ एका दिसा पुरते मर्यादीत आसले. उपरांत हे खेळ पांच दीस मेरेन खेळपाक लागले.
इ. स. प. दुसऱ्या शतमानाचे मदीं ग्रीसाचेर रोमन लोकांची राजवट आयली. रोमन लांकानी ऑलिंपिक खेळ बंद उडयले नात. पूण खेळाचें स्वरूपपुरायतरेन बदलून उडयलें. प्रितिस्पर्धी खेळगड्याक जखमी करून हरोवप, दोन पैलवाना मजगतीं एकलो कोण पुराय तरेन सोंपसर सशस्त्र झूज, मनीस आड शिंव वा वाग हे तरेचे भिरांकूळ खेळ जावपाक लागले.
जीवावेलो काळ थारपी ह्या सगळ्या गजालींची गंभीरपणान नोंद घेवन इ. स. 394 वर्सा रोमन बादशहा ‘थीओडोशियस’ हाणें एका कायद्या वरवीं ह्या खेळांचेर बंदी घाली. अशे तरेन सुमार 1,200 वर्सां अखंड चलत आयिल्ले ऑलिंपिक खेळ बंद पडले. दुसरो थीओडोशियस हाणें हे खेळ परते सुरू तेवूय बेद पडले.
पुर्विल्ल्या ऑलिंपिक खेळांत नामना जोडिल्ल्या खेळगडे खूब आसात. चिऑनिस ह्या स्पार्टाच्या खेळगड्यान धांवपाचे सर्तींत (स्टेड-रेस) तीन फावट, तर लीऑनिडस ह्या खेळगड्यान फाटोफाट चार फावट जैत जोडिल्लें. हार्मोजिनस हाणें तीन खेळांत वांटो घेवन आठ घएवन जैतां जोडिल्ली म्हूण ताका ‘अश्व’ (हिप्पोज) म्हण्टाले. नामनेचो तत्ववेत्तो पायथॅगोरस हाचो शिष्यमायलो हाणें कुस्तींत सात फावट वस्तादपण जोडिल्लें अलेक्झांडराचो बापूय मॅसिडोनियाचो राज फिलीप हाणें रथाची सर्त जिखिल्ली. इ. स .67 वर्सा जाल्ल्या ऑलिंपिक खेळांत फिडल वाजोवपांत नामना जोडिल्लो रोमन सम्राट ‘नीरो’ हाणें वांटो घेतिल्लो. ताणें गायन, वादन आनी अभिनयाचे सर्तींत वांटो घेवन जैत जोडिल्लें.