अहमदाबाद
देवनागरी
|
अहमदाबाद गुजरात राज्याची आदली राजधानी आनी एक म्हत्वाचें उद्येगीक शार. लोखसंख्या २५,१५,००० (१९८१). क्षेत्रफळ ९२.९८ चौ. किमी. मुंबयचे उत्तरेक अस्तंत रेल्वे मार्गान हें शार ४९२ किमी. अंतराचेर आसा.
आशापल्ली (आतांचें आशावल) ही भिल्लांची राजधानी राजा कर्ण हाणें इकराव्या शेंकड्यांत जिखली आनी तिच्या शेजराच ताणें कर्णावती नगराची थापणूक केली. पंदराव्या शेंकड्याच्या पयल्या अर्दांत सुलतान अहमदशाह हाणें ह्या दोन नगराच्या अवशेषांचेर सद्याचें अहमदाबाद शार वसयलें. १५ व्या शेंकड्यांतल्या भोंवडेकारांच्या लिखाणावेल्यान त्या काळांतलें हें जगांतलें सोबीत आनी गिरेस्त शार आशिल्लें हें दिसून येता.
सोळाव्या शेंकड्यांत झुजांक लागून ह्या शारांत अस्थिरताय आशिल्ली. निमाणें, अकबरान हें शार जिखलें आनी हांगाची परिस्थिती सुदारली. ह्या काळांत वेपार धंद्याक बरोच नेट आयलो.भांगर, चांदी, जरी- रेशमी, सुतीकामाचें कसब, कोरीवकाम, धातुचीं कामां हाका लागून अहमदाबाद शाराक खूब म्हत्व आयलें. पूण औरंगजेबाच्या काळांत हांगाची स्थिती खालावली.१८१७ वर्सा मेरेन हांगा मराठ्यांची राजवट चलताली. फुडें ब्रिटीश राजवटींत हांगाची स्थिती सुदारत गेली. उद्येगधंद्यांत ल्हव ल्हव करून जम बसूंक लागलो. कांय वर्सांनी कापडाच्यो गिरण्यो सुरू जाल्यो, आनी वेपार धंद्यांत मुंबयचे फाटोफाट अहमदाबाद शाराचो क्रमांक लागलो.
विसाव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या दशकांत हांगाच्या उपनगरांत महात्मा गांधीच्या साबरमती आश्रमाची थापणूक जाली. हे घडणुकेन अहमदाबाद शाराक देशाच्या राजकीय आनी समाजीक नदरेन म्हत्व आयलें. देश स्वतंत्र जातकच भाशावार राज्यां जाली आनी अहमदाबाद शार गुजरातची पयलीं राजधानी जाली.
रचणूक, मांडावळ, वेव्हार आदीं गजालींवेल्यान अहमदाबाद ह्या शाराचे दोन विभाग करूं येता. आदलें आनी नवें अहमदाबाद. आदलें अहमदाबाद, साबरमती न्हंयेच्या उदेंत तिराचेर आसा. समुद्रसपाटी पसून फकत ५५ मी. उंचायेचेर आशिल्ल्यान केन्ना केन्नाय ह्या शाराक हुंवाराची बादा जाता. आदल्या अहमदाबाद नगराक ४.५ ते ६ मी. उंचायेचो तट आसा आनी तातूंत भितर आशिल्ली वस्ती आदल्या शाराची कल्पना दिता. नव्या शाराचो विस्तार सगळे कडेन पातळ्ळा आनी तातूंत उद्देगीक परिसराशिवाय एलिस ब्रिज, शाहीबाग अशीं आधुनिक उपनगरांय आसात.
अहमदाबाद शारांत कापडाच्यो गिरण्यो, सुती रेशमी, कृत्रीम धागे, लोखण, वखदां आनी हेर उत्पादनाचे कारखाने आसात. १९३० वर्सा सावन हें शार शिक्षणाच्या मळार फुडारलां. गुजराताच्या भाशा, संस्कृती आनी उच्च शिक्षणाचें हें केंद्र आसा. कपड्यावेलें विणकाम, भरतकाम, रंगकाम, लांकडावेलें कोरीव हे पोरने कले वांगडाच आधुनीक कलेच्या विकासाच्यो हांगा जायत्यो येवजणो चलतात.
ह्या शारांत पंदराव्या शेंकड्यांतली जुम्मा मशीद, सोळाव्या शेंकड्यांतली राणी सिप्रिची मशीद, शाहीबाग, नारायण मंदिर आदीं जायतीं पळोवपा सारकीं थळां आसात. ते भायर हांगां १२५ वयर जैन मंदिरां आसात. हांगा आशिल्लो महात्मा गांधीचो साबरमती आश्रम तर आंतरराष्ट्रीय स्मारक जालां.
अहमदाबादच्यान सुमार २५ किमी. अंतराचेर सद्याची गुजरातची राजधानी गांधीनगर आसा. रेल्वेमार्ग, रस्ते आनी विमानमार्ग आदी येरादारीच्या साधनांनी हें शार भारतांतल्या हेर शारांकडेन जोडलां.