हळडोणा
हळडोणा हो गांव गोंयच्या बार्देस ताल्युक्यांतल्या उत्तर जिल्ह्यांत वसला. ह्या गांवची लोकसंख्या सुमार १४३०० आनी जल्म दर ८.८% आसा. हो गांव मांडवी न्हंयचे देगेर आसा.
हळडोणा, कालवें, खोर्जुवें आनी पानारी हे चार गांव मेळून हळडोणा गांव तयार जाला. ह्या गांवांत जायते वाडे आसाता जशे किटला, गोनकोय(Goncoi), उड्डय (udoim),कास्टल (castel), सातारशेत, रानोय (ranoi), कोयमावाडो, कारोणा, नायकवाडो, पानारी, कोट्टारभाट आनी मैनावाडो . नास्नोडा, पोंबुर्फा, मयड्यां आनी एकोशे हे हळडोणा लागशिल्ले गांव.
हळडोणा गांवाक हळडोणा हें नांव कशें पडलें हाचे फाटल्यान जायतीं मतां वा समज आसात. पयलें म्हणल्यार ‘हल’ म्हणल्यार ‘नांगर’ आनी ‘दोना’ म्हणल्यार ‘दोन’.दुसरें म्हणल्यार ह्या गांवांत आदी जायते लोक हळद रोयताले म्हूण हळडोणा म्हणटात आनी तिसरें म्हणल्यार हळडोणा म्हणल्यार 'व्हडलें देणें'.
ह्या गांवांत अजुनूय आमकां पुर्तुगेज काळांतलीं जायतीं घरां पळोवंक मेळटा. हळडोणा हें म्हपश्यां सावन ८ ते १० कि.मी. आसा तर पणजे सावन सुमार २२ कि.मी. आसा. हळडोणेचें वसणुकेचें क्षेत्रफळ सुमार ६०% आसा तर सुमार ४०% क्षेत्रफळ शेतकामा खातीर वापरतात. मांडवी न्हंयचो फाटो हळडोणा गांवांतल्यान व्हांवता.
हळडोणा गांवांत पुराय मेळून णव बँको आसात त्यो म्हणल्यार बँक ऑफ बडोदा, कॅनरा बँक, म्हापसा अर्बन बँक, इण्डीयन ओव्हरसीस बँक, हळडोणा बँक, स्टेट बँक ऑफ इण्डिया, हळडोणा कॉपरेटीव्ह बँक, सिण्डिकेट हळडोणा बँक आनी देना हळडोणा बँक. देखुनूच हळडोणा हो गांव गोंयांतलो सगल्यांत गिरेस्त गांव अशें म्हणटात.
हळडोणच्या बाजारांत वल्तार एका शिक्षणतज्ञाचो म्हणल्यार प्राचार्य एडवर्ड सुवारीस हांचो पुतळो आसा. हो पुतळो तांच्या वाडदिसा दिसा म्हणल्यार ९ डिसेंबर २००६ ह्या दिसा बांदिल्लो.
वेपार/ धंदो[बदल]
हळडोणा चडशें क्रिस्तांव आनी हिंदू लोक रावतात तर मुसलमान लोकांचो आंकडो सामको उण्या संख्येन पळोवंक मेळटा. पुराय लोकसंख्येन पळोवंक गेल्यार ४५% दादले आसात तर ५५% बायलां आसात.
ह्या गांवचे मुखेल धंदे म्हणल्यार नुस्तेमारी, सोरो तयार करप, शेतकाम (३०%), बांबूपसून विणकाम करप, मिठाय करप (३०%), पारंपारीक उत्सव मनोवप, गवंडीकाम (३०%), गावप-वाजोवप, बेकरी, तांबेकार (३०%), डुकराचें मांस विकप आनी चामारपण. ह्या गांवचे सुमार ९०% लोक शिकिल्ले आसात. हळडोणा गांवांत सुमार शंभर तरणाट्यो विद्वा आसात. तांच्या सांगात्यांक मरण येवपा फाटलीं कारणां म्हणल्यार घुंवळी वखदां, काळजाचे आताक आनी सोऱ्याची लत.
हांगासरले मुखेल सण म्हणल्यार चवथ, दिवाळी आनी नातालां. हाचे भायर हांगा सेंट थॉमसाचें फेस्त जाता आनी हेर देवळांतले उत्सव. हांगा जायते सुटके झुजारी रावतात जे गोंयाक मुक्ती मेळोवन दिवपा खातीर खूब झटले. ते जावन आसात गुरुदास चोडणकार, जॅरी पिण्टो, पेद्रू पिण्टो, टॉमी सिक्वेरा, जुआंव फर्नांदीस आनी अॅनी पिण्टो.
ह्या गावांत टिटो ह्या नांवाचो एक फामाद तियात्रिश्त रावता. तशेंच हांगा सुमार ३०% वाजोवपी रावतात तातूंतले कांय म्हळ्यार थॉमस रोयचर, ट्रॉय, टॅरन्स, ट्रॅवर, डॅरीक आनी वॅनानसिया.
हळडोणा जायतीं आदलीं घरां आसात तांचीं नांवा म्हळ्यार कुटी आनी रॉड्रिग्स हांचें घर, मारीया आमारोन, व्हिक्टोरिया हावस, रोचा हावस आनी शिवाजी पार्क खोर्जुवें. हांगाचें फामाद जेवण म्हणल्यार शीत, हुमण आनी नुस्तें. पाश्चात्य आनी शास्त्रीय संगीत हांगाच्या लोकांचें खूब आवडटें.
हळडोणा गांवचे कांय दोतोर म्हळ्यार दो. मंत्रावादी, दो. म्हांबरे, दों. गडेकार आनी दो. व्हिक्टर तशेंच कांय वकील म्हळ्यार नॅल्सन डिक्रूज आनी वॅन्सी डिसौझा.
मुखेल धार्मीक थळां[बदल]
हळडोणा गांवांत जायतीं देवळां आनी इगर्जी आसात. हळडोणा गांवांत मुसलमान लोकांची संख्या खूब उणी आशिल्ल्यान घडये थंय एकूय मश्जिद ना.
श्री सांतेरी भगवती[बदल]
ह्या देवळांत श्री सातेरी भगवती देवीची मूर्त आसा. हे देवूळ बांदचे पयलीं भगवती देवीची मूर्त हळडोणच्या बाजारांत जें मुखेल वोल्त आसा थंय पायलट लोक पुजताले. आनी हे पायलट कोंकणी नाटकांय घडोवन हाडटाले. ह्या भगवतीच्या देवळाचो एक व्हड हॉल आसा जंय हिंदुंचीं लग्नां जातात.
श्री भगवती साखळेश्वर[बदल]
ह्या देवळांत खंयच्याय देवाची वा देवीची अशी मूर्त ना हाचे सुवातेर एक व्हड तुळस बांदिल्ली आसा आनी ह्या देवळांत भितर एक व्हड वडाचें झाड आसा. ह्या देवळांत फेब्रुवारी म्हयन्यांत एक व्हड उत्सव जाता जंय कोंकणी नाटकां आनी दांडिया सर्त आसता. आदि ह्या देवळांत खांडोळा, माशेलांतल्या भगवती देवळांतली भगवतीची मूर्त हाडून पुजताले. पूण मागीर ही देवी हाडपाक तांकां त्रास जावंक लागले म्हूण ते सुमार फाटलीं स वर्सां सावन लागींच आशिल्ल्या श्री सातेरी भगवतीच्या देवळांतली मूर्त हाडटात.
साईबाबाचें देवूळ[बदल]
सुरवेक ह्या देवळाचे सुवातेर एक ल्हानशी घुमटी आशिल्ली मागीर १९९० वर्सा हें साईबाबाचें देवूळ बांदलें. दरवर्सा दिवाळेच्या तिसरे दिसा ह्या देवळाचो वाडदीस जाता. दिवाळे दिसा सुमार शंभर जोडपीं महाअभिषेक करतात. दुसरे दिसा पालखेची मिरवणूक जाता. ही पालखी देवळांतल्यान सुमार ९.३० वरांचेर सालय वचपाक भायर सरता आनी दनपरां सुमार २.०० वरांचेर ती परती देवळांत येता. तिसरे दिसा हळडोणचे आनी हेर गांवांतले लोक सत्यनारायण पुजेंत भाग घेतात आनी थंय महाप्रसादूय जाता. हो महाप्रसाद गांवची बायलां स्वता करतात. ह्या देवळाची समिती कोंकणी नाटकां हाडटात.
सांत थॉमस इंगर्ज[बदल]
ही चर्च १५६९ बांदिल्ली. आनी १५९६ तीं परत सारकी बांदून काडली. पूण ती मातयेची आशिल्ल्यान १६१० म्हळ्यार तीं शिमिटान बांदून काडली. ही चर्च दोंगराच्या तेंगशे म्हापसा न्हंयचे देगेर आसा. हाचे फाटल्यान एक लोककाणी आसा. ती म्हळ्यार एकदा चेरांची टोळी हळडोणा न्हंय पार करून चर्चींत चोरी करपाक आयिल्ली. थंयचो दोंगर चडचे पयलीं ताकां एक भुरगो मेळलो आनी ताणें तांकां चेरी करची न्हंय म्हूण शिटकावणी दिली. पूण चोरांनी ताचें आयकलें ना आनी ते मुखार गेले. जेन्ना तांणी चर्चींतल्या पेटुलाक हात घालो तेन्नाच चर्चीची घांट वाजली देखून चोरांनी पळपाचो यत्न केलो आनी काय जाणांनी न्हंयेंत उडकी मारली. तांच्या मुखेल्या सयत कांय जाणांक पुलिसांनी धरले. जेन्ना ताका इंगर्जेंतल्यान व्हरताले तेन्ना ताणें सांत थॉमसाच्या पुतळ्याक पळोवन सांगलें कि ह्याच भुरग्यान आपल्याक चोरी करूं नाका म्हूण शिटकावणी दिल्ली.
सांत थॉमसाचें फेस्त इस्टराच्या तिस-या आयतारा जाता आनी ताचे आदी णव दीस नॉवेनां जातात.
सांत सॅबिश्तियांव चॅपल[बदल]
सगल्यांत पयलीं हें चॅपल कालवेंच्या जुंव्यार २ डिसेंबर १८६४ ह्या वर्सा बांदिल्लें. १९३४ वर्सा ह्या चॅपलाची पुनर्बांदणी केली.
मांय दे देव्स चॅपल[बदल]
हें चॅपल १८५४ वर्सा दिवारच्या जुआंव फिलीप फेरेरा हांणी आपल्या खर्चान आनी गांवच्या लोकांच्या आर्थीक मजतीन बांदिल्लें. हे सायबिणीचें फेस्त दरवर्सा ईस्टरा उपरांत येवपी पयल्या आयतारा जाता.. ह्या सायबिणीचें फेस्त खोर्जुव्यां जाता आनी लोक व्हडा उमेदीन तातूंत भाग घेतात. ह्या जुंव्यार आमकां ह्या सायबिणीच्या नांवांचें स्कुलूय पळोवंक मेळटा.
पियेदाद चॅपल[बदल]
हें चॅपल किटला, हळडोणा हांगा आसा. हाचें फेस्त दरवर्सा १५ नोव्हेंबराक जाता.
भलायकी केंद्र[बदल]
हळडोणा गांवांत एकूच भलायकी केंद्र आसा जंय जायते तज्ञ येतात जशे बायलांचो दोतोर, हाडांचो दोतोर आनी हेर.
सरकारी कार्यालय[बदल]
हळडोणा गांवांत एक पंचायत घर आनी दोन टपाल खात्याचीं ऑफिसां आसात. एक पोस्ट ऑफीस हळडोणा बाजारा कडेन आसा तर दुसरें कारोणा आसा.
खेळामळ[बदल]
फुटबॉल हो हळडोणच्या लोकांचो आवडटो खेळ. किटला स्पोर्ट्स क्लब, सांत डॉमनीक सावियो स्पोर्ट्स क्लब, खोर्जुवें जिमखाना क्लब आनी सांत रिटा क्लब, कारोणा हे हळडोणचे खेळांचें क्लब.
सुख-सुविधा[बदल]
हळडोणा गांवांत एकाच जाग्यार बाजार भरता जंय सर्वसादारण दुकानां, एक बागायतदार, नुस्त्याचो बाजार, पायलट स्थानक, टॅक्सी- पिकप स्थानक, सायबरकॅफे, फोटोस्टुडियो आनी हॉटेलां आसात. हांगा पुराय मेळून रेशनाचीं दुकांनां आसात.
शिक्षणीक संस्था[बदल]
हळडोणा आशिल्ल्या स्कुलांचीं नांवां सकयल दिल्ले प्रमाण आसात.
सेंट थॉमस बॉयस हायस्कूल
सेंट थॉमस गल्स हायस्कूल
सेंट थॉमस बॉयस हायर सेकण्डरी स्कूल
मांय दे देव्स हायस्कूल
पर्यटन थळां[बदल]
हळडोणा गांवांत जायतीं पर्यटक थळां आसात.
खोर्जुवेंचो कोट[बदल]
हो खोर्जुवेंचो कोट लोकांच्या आकर्शणाची एक मुखेल सुवात जावन आसा. हो कोट १५५१ वर्सा तांबड्या चि-यांपसून बांदिल्लो. हो चवकोनी आकाराचो कोट आकारान मातसो ल्हान आसा. कोटाच्या वणटींच्या चारूय वटांनी खूब बुराक आसात जंयसावन बंदूक घालून गोळीबार करताले अशें म्हणटात. ह्या कोटांत भितर एक चॅपल आसा पूण तें मागीर बांदलां अशें म्हणटात. मराठा, राणे राजपूत आनी भोंसले हांचे पसून आपलें रक्षण करपा खातीर पुर्तुजेग ह्या कोटाचो उपेग करताले.
ह्या कोटा भोंवतणी आशिल्ल्या पांचवेसाणी खातीर हो कोट फामाद. ह्या कोटार उबे रावून पळयल्यार भोंवतणचे गांव आनी जुंवे हांचो सोबित देखावो पळोवंक मेळटा.
खोर्जुवेंचो पूल[बदल]
सांत फ्रान्सिस्को गोल्डन पुला सारकोच हो दुसरो पूल आशिल्ल्यान लोकांच्या आकर्शणाची एक सुवात जाल्या. हो केबलांचेर हुंबकळायिल्लो गोंयांतलो पयलो पूल. ह्या पुलाचें उद्घाटन २१ नोव्हेंबर २००४ ह्या वर्सा गोंयचे मुखेलमंत्री श्री. मनोहर पर्रिकार हांचें हस्तुकी जाल्लें. हो पूल खोर्जुवें आनी हळडोणा ह्या दोनूय गांवांक जोडटा आनी दिवचल, मयां आनी शिरगांव वचपा खातीर हो एक शॉर्टकट.
कालवें पूल[बदल]
फेब्रुवारी २०१२ हया वर्सा जाल्ल्या अपघातांत ५ स्कुलाचीं भुरगीं बुडून मेल्ल्यान हो पूल बांदपाचो निर्णय घेतलो. हाचें उद्घाटन १३ ऑक्टोबर २०१३ ह्या वर्सा गोंयचे मुखेलमंत्री श्री. मनोहर पर्रिकर हांचे हस्तुकी जालें. आयज सगल्यांत चड ह्या पुलाचो उपेग हळडोणा आनी कालवेंच्या त्या लोकांक जाता, जे फेरीबोटींत पलतडी वताले.
वनस्पत[बदल]
ह्या गांवचें मुखेल पीक म्हळ्यार रबी आनी खरीफ. पावस सुरू जाताच हांगाचे लोक शेतां नांगरूंक लागतात आनी कापणी जाय मेरेन शेतांत वावुरतना दिश्टी पडटात. हळडोणा गांवांत निरसांगो तशेंच हेर कडधान्य जाता. हाचे भायर हांगा मिरसांगो, तांबडी भाजी, मुळो, कुंवाळो आनी हेर तरेच्यो भाज्ज्योय लायतात.
संदर्भ[बदल]
- ↑ "Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)". Census Commission of India. Archived from the original on 2004-06-16. Retrieved 2008-11-01.