अलीगढ
देवनागरी
|
अलीगढ उत्तर प्रदेश राज्यांतल्या अलीगढ जिल्ह्याचें मुखेल ठाणें. लोकसंख्या 5,91,337 (1981). उत्तर रेल्वेच्या दिल्ली-कानपूर मार्गाचेर दिल्ली सावन उदेंत-दक्षिणेक 126 किमी.अंतराचेर हें शार आसा. ग्रँड ट्रंक ह्या राश्ट्रीय महामार्गावेलें हें मुखेल स्थानक. ह्या शाराचें मूळ नांव ‘कोइल’ आशिल्लें. चंद्रवंशांतल्या कोशाख नांवाच्या क्षत्रिय राजान हें शार वसयल्लें. ह्या शाराच्या कोइल नांवावेल्यान एक दंतकथा आसा ती अशीः ह्या वाठारांत कोल नांवाचो राकेस रावतालो. तो खूब माजिल्लो. देखून ताका बलारामान जितो मारलो, आनी ह्या शाराक ‘कोइल’ हें नांव पडलें.
बाराव्या शेंकड्या मेरेनच्या इतिहासाची खबर मेळना. बाराव्या शेंकड्यांत मुसलमान ह्या शाराचेर चाल करून येवचें आदीं हांगा डोर राजपुतांची सत्ता चलताली. तांणी हांगा एक किल्लो बांदिल्लो. 11194 वर्सा कुत्बुद्दीन ऐबक हाणें कोइलाचेर जैत जोडलें. सोळाव्या आनी सतराव्या शेंकड्यांत ह्या किल्ल्याक ‘महम्मदगड’ आनी ‘साबीतगड’ अशीं नांवां पडिल्लीं.
अठराव्या शेंकड्या मेरेन ह्या किल्ल्याचेर मुसलमानांची सत्ता चलताली. 1757 त ह्या किल्ल्याचेर जाटांनी जैत जोडलें आनी ह्या किल्ल्याक ‘रामगढ’ अशें नांव दिलें. 1759 वर्सा मजफखानान जाटांक हारोवन हो किल्लो घेतलो आनी ताका अलिगढ हें नांव दिलें. 1784 वर्सा हो किल्लो शिंद्यांच्या सत्तेखाला गेलो आनी 1803 वर्सा शिंद्यां कडसून ब्रिटिशां कडेन गेलो.
1865 वर्सा सावन हांगा नगरपालिका आसा. हांगा सरकारी कचेऱ्यो, शाळा, हॉस्पिटल,ग्रंथालय, घडयाळाचो मनोरो, मशिवी, दर्गे आसात. सय्यद अहमद हाणें काडिल्ल्या अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठान शिक्षणक्षेत्रांत ह्या शाराचें म्हत्व वाडलसां. हांगा कापसाच्यो आनी तेल गाळपाच्यो गिरणी आसात. भारतांत चडांत चड कुलपां अलीगढ शारांत तयार करतात.