माध्व संप्रदाय

विकिपीडिया कडल्यान

माध्व संप्रदाय हो मध्वाचार्यान (सु.1199 - सु.1278) स्थापन केल्लो एक भक्तीमार्गी वैश्णव संप्रदाय. हो भक्तीमार्ग विष्णुन ब्रह्मयाक सांगलो आनी ताणें वायूच्या पालवान ताचो प्रचार केलो, अशी कथा आशिल्ल्यान ह्या संप्रदायाक ब्रह्म संप्रदाय अशेंय म्हण्टात. शंकराचार्यान सांगिल्ल्या मायावादाचें आनी अद्दैताचें खंडन करून मध्यवाचार्यान द्दैतनताचो पुरस्कार केल्लो आशिल्ल्यान हो संप्रदाय द्दैती आसा. ह्या द्दैत मताक स्वतंत्रास्वतंत्रवाद अशेंय म्हणटात.

प्रत्यक्ष, अनुमान आनी श्रुती (वेद) हीं ज्ञानाचीं तीन प्रमामां आसून ह्या तीनूय प्रमाणांनी भेद सिध्द करू येता, वेद अपौरुषेय आसात, तांकां स्वताप्रामाण्य आसा, जग सत्य आसा, ईश्र्वर हो जगाचें फक्त निमित्तकारण आसा, फक्त विष्णुचे उपासनेनूच मोक्ष मेळूं येता, लक्ष्मी, श्रीवत्स आनी जग निर्माण करपाची शक्ती हीं तीन वैभवां जीवाक केन्नाच मेळनात, सगळ्या दुख्खांचो नाश जावन विष्णुच्या सांगातान रावप होच मोक्ष आसा, ह्या सिध्दांतांचेर हो संप्रदाय आदारिल्लो आसा.

ह्या संप्रदायांत ईश्र्वराची उपासना अंकन, नामकरण आनी भजन अशी त्रिविध मानल्या. विष्णुच्या रुपाचें स्मरण जावंचें आनी मोक्षप्राप्ती मेळची म्हूण आपल्या शरिराचेर विष्णुच्या आयुधांचीं चिन्नां वा मुद्रा अंकित करप, हें अंकन जावन आसा. हे अंकन गोपीचंदनाच्या गंधान करतात. तशेंच तापयल्ले मुद्रेच्या स्वरुपांतूय करतात. मठांत गेल्यार गुरूकडल्यान ही मुद्रा घेतात. उजव्या दंडाचेर सुदर्शनचक्र आनी दाव्या हाताचेर शंख अंकित करतात. सदांच नामस्मरण घडचें, ह्या हेतून भुर्ग्यांक केशव आदी विष्णुचीं नांवां दवरतात.

संप्रदायाचे अनुयायी शाळीग्रामाच्या रुपान विष्णुची पुजा करतात. गळ्यांत तुळशीच्यो माळो घालतात. कपलाचेर गोपीचंदनाच्यो दोन उब्यो वळी, तांचे मदीं उबी काळी वळ आनी तिचे मदेगाक हळदीचो बिंदू अशी मुद्रा घेतात. गुरूविशीं उपाट आदार आशिल्ल्यान चातें यादस्तीक म्हूण वृंदावन बांदतात. आनी ताची पुजा करतात. हे लोक व्हड प्रमाणात उपास करतात. पूण वैश्णव व्रतांखेरीज हेर व्रतां मान्य नाशिल्ल्यान महाशिवरात्रेक उपास करीनासतनाच पुरणपोळयेचें जेवण करतात.

कर्नाटकांतल्या उडुपीलागसारचें पाजकक्षेत्र ही मध्वाचार्याची जल्मसुवात आसा. तशेंच ताणें उडुपींत श्रीकृष्णाचे मूर्तीची प्रतिश्ठापना केल्ली. ताका लागून उडुपी आनी ह्या गांवचो वाठार हें सांप्रदायिकांचे नदरेन म्हत्वाचें अशें तीर्थक्षेत्र जालां. मध्वाचार्यान कृष्णमंदिरांतल्या धर्मीक कृत्यांची जापसालदारकी आठ शिश्यांचेर सोंपयल्ली आनी तांचेखातीर ह्या भागांत आठ मठांची स्थापणूक केल्ली. त्या शिश्यांचीं आनी मटांचीं नांवां अशीं - ऋषीकेशतीर्थाचो पालीमारमठ, नृसिंहतीर्थाचो अडमारमठ, जनार्दनतीर्थाचो श्रीकृष्णपुरमठ, उपेंद्रतीर्थाचो पुत्तिगेमठ, वामनतीर्थाचो शिरुरमठ, जनार्दनतीर्थाचो सोडेमठ, रामतीर्थाचो कणियूरमठ आनी अधोक्षजतीर्थाचो पेजावरमठ. उडुपी हांगाच्या मुखेल मठांशिवाय राघवेंद्रस्वामी मठ, व्यासराय मठ, उत्तराद्रि मठ, भीमनाकट्टेमठ, मूलबागलमठ, सुब्रह्मण्यमठ, मध्यवटमठ हे मट आसात. संप्रदायाचे अनुयायी चड करून कर्नाटकांतूच सांपडटात.

संप्रदायांत विष्णुच्या फाटोफाट वायुची सुवात मानल्या. हनुमान, भीम आनी मधवाचार्य हे वायूचे तीन अवतार मानल्यात. महाभारतांतल्या भीमाच्या वेगवेगळ्या पराक्रमांपैकीं मणिमत राकेसाक मारपाची कथा संप्रदायांत सगळ्यांत म्हत्वाची अशें मानतात. मणिमत् राकेस मोहशास्त्रां निर्माण करपी शंकराचार्याच्या रुपान अवतरलो, तर भीम मध्वाचार्याच्या रुपान, अशें सांप्रदायिक मानतात.

उपनिशदां, ब्रह्मसूत्रां, गीता, मध्वाचार्याचे 37 ग्रंथ, ताच्या ग्रंथावयल्यो जयतीर्थ, व्यासतीर्थ आदी टिका हे ग्रंथ संप्रजायाचे प्रमाणग्रंथ आसात. नारायणीय उपनिषदाक खास म्हत्व आसा. पद्मनाभतीर्थ, नरहरीतीर्थ, माधवतीर्थ आनी अक्षोभ्यतीर्थ हे मध्वाचार्याचे नामनेचे शिश्य आशिल्ले.

मध्ययुगांतल्या भारताच्या धर्मीक आनी समाजीक जिविताचेर माध्य संप्रदायाचो व्हडलो प्रभाव पडिल्लो. शंकराचार्याच्या मायावादाक विरोध करन मध्वाचार्यान जी वास्तव भुमिका घेतली, तिका लागून सामान्य मनशाचो आसावाद वाडलो आनी फुडें विजयनगरचें सामराज्य उबें रावपाक ताचेपसून प्रेरणा मेळ्ळी, अशें कांय अभ्यासकांचें मत आसा. चैतन्याचे गुरू माध्व संप्रदायी आशिल्ल्यान चैतन संप्रदायाचेरय माध्व संप्रदायाचो प्रभाव आशिल्लो. कर्नाटकांतलो दांसकूट नांवाचो हरिदास संप्रदाय मध्वानुयायी आशिल्लो. माध्व संप्रदायान देवदासींचे प्रथेक विरोध केला, हें ताचे एक खाशेलपण. तशेंच ताणें यज्ञांत पशूबळी दिवपासुवातेर पिश्टपशू अर्पण कपाचो पुरस्कार केला.

पूरक नोंदः 1) द्दैतवाद. 2) शंकराचार्य. 3) राघवेंद्रतीर्थ.

संदर्भ[बदल]

"https://gom.wikipedia.org/w/index.php?title=माध्व_संप्रदाय&oldid=201862" चे कडल्यान परतून मेळयलें