लक्षव्दिप
देवनागरी
|
लक्षव्दिप भारताचो एक केंद्रशासीत प्रदेश. अरबी दर्यांतल्या साबार जुंव्यांचो मेळून जाल्लो हो प्रदेश. ह्या ल्हान-व्हड जुंव्यांचें वट्ट क्षेत्रफळ 32 चौ. किमी. आसा. ह्या शिंवरून पडिल्ल्या जुंव्यांचो विस्तार 8° ते 12°13’ उत्तर अक्षांश आनी 71° ते 74° उदेंत रेखांश. तांतुतलो अँड्रोत हो सगळ्यांत व्हडलो आसून ताचें क्षेत्रफळ 4.8 चौ. किमी. आसा. हेर मुखेल जुंव्यांभितर अमिनी, अगत्ती, बित्रा, चेटलट, काडमट, काल्पेनी, कावारट्टी, किल्टन आनी मिनिकॉय हांचो आस्पाव जाता. हातुंतल्या खंयच्याच जुंव्याची रुंदाय 2 किमी. वयर ना. हे जुंवे केरळ राज्यांतल्या कोची शारासावन सुमार 220 ते 440 किमी. पयस आसात. कारवारट्टी हें प्रदेशाचें राजपाटण.
भूंयवर्णन[बदल]
भारताच्या ह्या सगळ्यांत ल्हान केंद्रशासीत प्रदेशाचो भूंयभाग खूब उणो. पूण हाका 4,200 चौ. किमी. चें खाजनक्षेत्र आनी 20.000 चौ. किमी. चें जलक्षेत्र लाभला. हातुंतल्या खंयच्याच जुंव्यांची दर्याथरासावन उंचाय 10 मीटर परस चड ना. ह्या जुंव्यांचेर दोंगर वा न्हंय ना. ह्या केंद्रशासीत प्रदेशावयलें हवामान सादारणपणान मन्सून प्रकारचें आसून सरासरी वर्सुकी पावस 160° सेंमी. इतलो पडटा. हांगाचो गीम खूब कडक. माड, पणस, केळी, आळूंचे कांय प्रकार, रानटी बदाम आनी ल्हान ल्हान झोंपां ही वनस्पत हांगा मेळटा. थैस्सिआ हें प्रिचीन आनी सायमॉड्सीए आयसोएटीफोलिया ह्या दोन प्रकारांचें सागरी तण हांगा वाडटा. ह्या प्रदेशांत सागरी जीव खूब प्रमाणांत आसात. थराथसी आनी कारीफेटू हीं दर्यासवणीं थंय खूब. तीं सवणीं मुखेलपणान पिन्सी जुंव्याचेर मेळटात. सवण्यां अभयारण्य म्हणून हो जुंवो घोशीत केल्लो आसा.
इतिहास[बदल]
ह्या जुंव्यांची पुर्विल्ली म्हायती स्पश्टपणान मेळना.पूण थळाव्या लोककथांवरवीं ह्या जुंव्यांचो इतिहास थरयला. केरळाचो निमाणो राजा चेरमान पेरुमाल हाच्या तेंपार ह्या जुंव्याचेर पयली वसणूक जाल्ली आसुंये. कांय अरबी वेपाऱ्यांनी जेन्ना राजाक इस्लाम धर्म आपणावपाक बळजबरी केली, तेन्ना राजा मक्केक वता अशें सांगून पळून गेलो. पूण खूब दिसां उपरांत लेगीत राजा परतलो ना. तेन्ना ताचो सोद घेवपाखतीर ऋंगनोरच्यान मक्केकडेन कांय तारवां सोडली. तांतुंतलें कननोरच्या राजाचें तारूं मोडांत सांपडून फुटलें. पूण राजा आनी ताचे कांय सांगाती एका जुव्यांचेर पावले. तो जुंवो म्हळ्यार ‘बंगारम जुवो’ अशें मानतात. उपरांत ते एका जुंव्यासावन दुसऱ्या अशे साबार जुवें हुंपून मुखेल भुंयेचेर पावले. राजा परतले उपरांत ताणें खलाशी आनी सैनिकांचो दुसरो पंगड अरबी दर्यांत धाडलो. तांणी अमिनी जुंव्याचो सोद लावन उपरांत ते थंयच रावपाक लागले. ह्या पंगडांतले लोक हिंदू आशिल्ले अशें मानतात. हें स्पश्ट करतना कांय इतिहासकार, सद्या थंय आशिल्ल्या इस्लाम लोकांमदीं आशिल्ल्यो हिंदुंच्यो कांय भौशिक परंपरा आनी चालीरितींचो आदार घेतात. सुरवेक अमिनी, कावारट्टी, अँन्ड्रोथ आनी काल्पेनी जुंव्यांचेर ल्हान ल्हान वसणुको उबारिल्ल्यो. उपरांत ह्या लोकांनी अगत्ती, किल्टन, चेटलट आनी काडमट ह्या जुंव्यांचेर स्थलांतर केलें.
जुंव्यांवयल्या लोकांचे इस्लामीकरण कशें जालें हाचीय म्हायती स्पश्टपणान मेळना. पूण ओबेदुल्ला हा अरबी फकिरान हांगा इस्लाम धर्माचेर प्रवचन दिल्ल्याचें सांगतात. अँन्ड्रोथ जुंव्याचेर ओबेदुल्ला फकिराची कबर आसून आयज ती त्या प्रदेशांतली एक पवित्र भूंय मानतात.
सोळाव्या शेंकड्यांत वेपाराच्या निमतान पुर्तुगेज जेन्ना भारतांत आयले, तेन्ना डावपेंचाखातीर एक बरी भूंय म्हूणन तांची नदर ह्या जुंव्यांचेर गेली. तशेंच तांच्या तारवांक उपेग पडपी काथ्याच्या दोरयांचीय तांकां गरज आसली. देखून ते ह्या जुंव्यांचेर परत परत घुरयो घालपाक लागले. पूण थळाव्या लोकांनी तांकां वीख घालून मारपाक सुरवात केली. हाका लागून पुर्तुगेजांच्यो घुरयो थांबल्यो. उपरांतचीं कांय वर्सां छिराकलच्या हिंदु राजाच्या शेकातळा हे जुंवे गेले. सोळाव्या शेंकड्याच्या मध्याक ह्या राजाकडच्यान कननोरच्यान अरक्कस ह्या मुस्लीम राजान हे जुंवे घेतले. फुडें अरक्कल घराण्याचो राजा हांगाच्या लोकांचेर खूब जुलूम करपाक लागलो. ताचे राजवटीक त्राशिल्ल्या थंयच्या लोकांनी निमाणेकडेन मंगळूराक वचून टिपू सुलतानाकडेन कागाळ केली. टिपू सुलतानामन अरक्कलाचे बायलेकडेन इश्टागतीची कबलात करून, अमिनी आनी हेर चार जुंवे आपले सत्तेखाला हाडले. अशे तरेन जुंव्यांची विभागणी दोन आधिराज्यांनी जाली. श्रीरंगपट्टणाच्या झुजांत टिपू सुलतानाक मरण आयले उपरांत जुंव्यांचो ताबो ब्रिटिशांकडेन गेलो. ब्रिटीश लोक त्या जुंव्यांचो राजकारभार मंगळूरच्यान चलोवपाक लागले. 1847त त्या प्रदेशांत व्हड मोड जालें. तातुंतल्या ॲन्ड्रोथ जुंव्याचें चड नुकसान जालें. जेन्ना चिरक्कलचो राजा थंयच्या लोकांक आदार करपाक भायर सरलो, तेन्ना इस्ट इंडिया कंपनीचो अधिकारी विलयम रॉबिन्सन होय ताचेवांगडा थंय गेलो. त्या जुंव्यांचें खूब नुकसान जाल्ल्या कारणान एकल्या राजाक तांकां आदार करप शक्य नाशिल्लें. देखून ताणें इस्ट कंपनीकडच्यान रीण घेतलें. उपरांत ही मुजत खूब वाडिल्ल्यान, तें रीण फारीक करप राजाक शक्य जालें ना. तेन्ना 1854त सगळ्या जुंव्यांचें प्रशासन इस्ट इंडिया कंपनीन आपल्या ताब्यांत घेतलें. दोन लाख रुपयांखातीर हे जुंवे ब्रिटिशांकडेन गेले देखून तांकां लक्षव्दीप हें नांव पडलां आसूं येता अशें एक मत आसा.
1 नोव्हेंबर 1956 दिसा हो व्दिपसमूह भारताचो केंद्रशासीत प्रदेश जालो. तेन्ना कालिकत हें ताचें राजपाटण आशिल्लें. पूण 1946त कालिकतच्यान त्या प्रदेशाचें राजपाटण कावारट्टी जुंव्याचेर व्हेलें. 1973त ह्या चोंब्याचें लक्षव्दीप अशें नामकरण जालें. केंद्रशासीत प्रदेश म्हणून घोशीत करचे आदीं हे जुंवे मद्रास राज्याचोच एक भाग म्हणून आशिल्ले. ह्या सगळ्या जुंव्यांचो मेळून एक जिल्हो आसून ताची चार म्हालांनी विभागणी केल्ली आसा. मिनिकॉय सोडल्यार हेर म्हालांचो कारभार नियुक्त तहसीलदार पळयता. मिनिकॉय तालुक्याचो कारभार उपजिल्हाधिकारी पळयता. ह्या प्रदेशाची न्यायवेवस्था केरळ उच्च न्यायालयाचे देखरेखीखाला चलता.
अर्थवेवस्था[बदल]
शेतवड हो लक्षव्दीपाचो मुखेल वेवसाय. नाल्ल हें थंयचें सगळ्यांत म्हत्वाचें पीक. प्रदेशाची चडशी भूंय माडांखाला आसा. लखदीव ल्हान, लखदीव सामान्य, ग्रीन ड्रवॉर्फ हे नाल्ल्चे प्रकार थंय मेळटा. काथ्यासावन दोरयो वळप, हो वेवसाय अर्थीक नदरेन म्हत्वाचो. खोबऱ्याचें तेल काडून उपरांत ताचेर प्रक्रिया करप हाका सद्या चड म्हत्व फाव जालां. लिंबू आनी ते जातीचीं फळां, केळीं, पोपाय, पेरां, चिकू, मिरसांग, तोमाट, वायंगीं, कणंगां हींय पिकां थंय खूब प्रमाणांत जातात. ह्या पिकांची लागवड चड करून माड आशिल्ल्या भाटांनीच करतात. हालीं तेंपार ऊंसाचीय लागवड केल्या. हांगाच्या दर्यादेगांनी वेगवेगळ्या तरांचें नुस्तें खूब प्रमाणांत मेळटा. यांत्रिकी बोटींनी नुस्तें मारप जाता. हांगाच्या दर्यांनी ह्युना जातीचें (बुगडे) नुस्तें खूब प्रमाणांत मेळटा. खोबरें, राजू वळप, गोड म्होंव आनी नुस्त्याचेर प्रक्रिया हे हांगाचे मुखेल उद्देग. यांत्रिकी व्हडीं बांदपाखातीर सरकारान हांगा दोन गोदी उबारल्यात. मिनिकॉय जुंव्याचेर नुस्तेमारी प्रशिक्षण केंद्र आसा. थंय बर्फ निर्मिती, शीतघरां, नुस्तें डब्यांनी बंद करप आनी ह्युना नुस्त्याचेर प्रक्रिया करप हे उददेग चलतात. कावारट्टी आनी काल्पेनी जुंव्यांचेर हस्तवेवसाय प्रशिक्षण केंद्रां आसात. कावारट्टी जुंव्याचेर फर्निचर तयार करपाची एक उददेगीक सहकारी संस्था आसा. आमिनी आनी काल्पेनी जुंव्यांचेर दोन काथ्याच्यो सहकारी संस्था आसून थळाव्यो प्रशिक्षीत बायलो तिच्यो वांगडी आसात. दूद आनी कुकडां पोसपाच्या वेवसायांकय सद्या म्हत्व आसा.
लक्षव्दीप जुंवे भारताचे मुखेल भूंयेकडेन (कोची, मंगळूर आनी बेपोर) उदका येरादारीन जोडल्यात. जुंव्या जुंव्याभितरली येरादारी करपाखातीर खाशेल्यो बोटी दवरल्यात. विमान आनी हॅलिकॉप्टरांचीय बरी वेवस्था थंय आसा. त्या प्रदेशांत 10 पोस्ट कचेऱ्यो, 9 बिनतारी संदेशवहन स्थानकां आनी 5 दूरध्वनी कार्यालयां आसात. 1972 सावन कावारटटी आनी भारताची मुखेल भूंय हांचेभितर रेडिओदूरध्वनी सुविधा उपलब्ध जाल्या.
लोक आनी समाजजीण[बदल]
लक्षव्दीप जुंव्यांवयले चडशे लोक सुन्नी पंथीय, मुसलमान आसात. मिनिकॉय जुंवो सोडल्यार मल्याळम् ही हांगाच्या लोकांची मुखेल भास. मिनिकॉय जुंव्यावयले लोक उर्दू आनी सिंहल हांची भरसण जाल्ली महाल ही भास उलयतात. हे भाशेखातीर स्वतंत्र लिपीय आसा. लखदीव आनी अमिनी गटांतले लोक मलबारच्या मुसलमान लोकांप्रमाण भेस करतात, जाल्यार मिनिकॉय जुंव्यावयले लोक मालदीवच्या लोकांप्रमाण भेस करतात, हांगाचे लोक चड करून चुड्टांच्या खोपींनी रावतात. हालीं तेंपार कांय विटांची घरां दिश्टी पडटात. हांगाचे लोक अजुनय आदल्या चाली-रितींक पाळो दितात. थंय पड्डो पददत, बालविवाह, बहुपत्नीत्व, अंधश्रध्दा आनी जाती वेवस्थांक म्हत्व आसा.
कोया, मासमीस आनी मलाचेरी ह्यो जुंव्यांचेर सांपडपी मुखेल जाती. कोया जातीच्या लोकांचो उच्च वर्गांत आस्पाव जाता. मालमिस हे मध्यमवर्गीय आसून ते चड करून तारवटी वा रांपणकार. मलाचेरी हे उणाक जातीचे लोक. मानिकफन, टाकूफन, ठाकू आनी राव्हेरी ह्यो मिनिकॉय जुंव्यावयल्यो चार मुखेल जाती. लक्षव्दीप जुंव्याचेर आंतरजातीय लग्नाक मान्यताय ना. मरुमक्कतायम् कायद्याप्रमाण हांगाचे लोक वागतात. मातृप्रधान संस्कृताय मानतात. घरांत बायल आनी चलयांक मान चड. हाका लागून निमिकॉय जुंव्याक बायलांचो जुंवो अशें म्हण्टात. मार्को पोलो ह्या भोंवडेकारानय मिनिकॉयचो बायलांचो जुंवो म्हणून उल्लेख केल्ल्याचे पुरावे आसात. चलयेच्या बापायक चल्याकडच्यान हुंडो मेळटा. लग्न जालेउपरांत चलो व्हंकलेच्या घरा रावपाक वता.
राबितो आशिल्ल्या सगळ्या जुंव्यांचें विद्युतीकरण जाल्लें आसा. हांगा 50 विद्यालयां आनी आठ माध्यमिक विद्यालयां आसात. चलयांक शिक्षण घेवपाखातीर सरकारान कांय खाशेल्यो सवलती तांकां दिल्यात. सगळ्या पांवड्यांवयलें शिक्षण फुकट आसा. मल्याळम् भास हें शाळेंतल्या शिक्षणाचें माध्यम. सद्या साक्षरतायेचें प्रमाण 55% इतलें आसा. थंयच्या लोकांचे भलायकेचे नदरेन भारत सरकारान कांय खाशेल्यो येवजणी आंखल्यात. ह्या जुंव्याक पर्यटन स्थळ म्हणून प्रसिददी मेळ्ळ्या.
संदर्भ[बदल]
पळेयात[बदल]
- कोंकणी विश्वकोश खंड 4