पिंटोचें बंड

कांय बोरदेसातलें आनी फोंडें वाठारातल्या अधिका-यांनी तांका आदार आशिल्लो. दोगूय लिस्बन-पुर्तुगालाक गेले तेन्ना ते कांगोळीच्या जुझे पिंटोच्या फामिलीकडन संबधान आयलें.पिंटोचें बडमिशनरी पाद्री आपल्या हक्का खातीर पुर्तुगेजा आड बड.

इतिहास

1510 सालांत पुर्तुगेजानी गोंयांत आपलो पांय दवरलो आनी हळूहळू गोंयचेर आपलो सत्त करपाक लागलें. हें करतना सगळ्या राजवटी भशेन ते आपलो धर्म गोंयकारांचेर लादपाक लागलें. धर्म परिवर्तन करपाक कांय आमिशा वा बळजबरी तें गोंयकरांचेर करपाक लागलें. थोडें गोंयकार तांच्या अत्याचाराक बळी पडून आपलो मूळ धर्म विसरुन क्रिस्ताव धर्मात गेले. इतलेंच न्हय तर क्रिस्ती धर्म आपणावन थोडयानी पाद्रीपण स्वीकारलें.

पाद्रीपण स्वीकारून सुद्द पुर्तुगालाच्या मिशनरीनी गोंयकारांक तांच्या हक्काच्या व्ह्ड हुद्यामचेर सगळी पात्रताय आसून सुद्दा नेमणूक केली ना. गोंयकारामदीं कातीचो(गोरे/ काळे) वेगळेचार करून तांका फक्त सकल्या सूवातीनी काम करपाक दितालें. ताका लागून थोडे स्वाभिमानी गोंयकार जागे जावन तांच्या आड बंड करपाच्या हेतून सरलें त्याच बंडाक “पिंटोचें बंड” हे नांव मेळ्ळे.

वावर आनी वळख

1787 वर्सा फा. कायतानो फ्रांसिस्को कुटो आनी फा. जुझे आंकोनियो गोन्साल्विस, दोगूय शिकिल्ले पाद्री आपली कागाळ घेवन लिस्बनाक गेलें.फा. कायतानो फ्रांसिस्को कुटो हो एक गोंयकार पाद्री आनी कोचीनच्या बिल्पाचो राजपाल आशिल्लो. ताका ह्या पदावयलो काडून दूस-या पुर्तुगेज पाद्रीक राजपाल केलो.तो आसलो फा. मानुयेल दी सांता काटथरीना.

फा. जुझे आंकोनियो गोन्साल्विस हे शारांवचे सिमीनारीत तत्वगिन्यान ह्या विशयाचो प्राचार्य,ताका कोचीनचो बिस्प नेमिल्लो आनी तशेंच गोंयच्या बिस्पाचो राजपाल आशिल्लो.ताका पुर्तुगेजांनी ह्या पदावेलो काडिल्लो.हें दोगूय पाद्री आपली कागाळ घेवन पुर्तुगालाच्या बिस्पाकडेन गेलें कारण,तांका आपलो अधिकार आनी उचेली पदवीय जाय आशिल्लो.ते समजतालें की बीस्प तांचे आयकतलो पूण तशें जालें ना. दोगूय लिस्बन-पुर्तुगालाक गेले तेन्ना ते कांगोळीच्या जुझे पिंटोच्या फामिलीकडन संबधान आयलें.तशेंच ते फा. कायतानो वितोरीनो फारीया हाकाय मेळ्ळे.(हो आबे फारीयाचो बापूय आशिल्लो).हे पाद्री आनी हेर गोंयकार ताचें वागंडा आशिल्लो.थंय तांच्यानी गोंयात जे कितें घडटाले ताचेर भासभास केली आनी आपले विचार माडूंक लागलें.

फा. कायतानो फ्रांसिस्को कुटो आनी फा. जुझे आंकोनियो गोन्साल्विस,दोगूय निराश जावन गोंयात परत आयलें.1786 वर्सा दोगूय दुखी आसलें पूण पुर्तुगेजांक तोंड दिवपाक तयार आशिल्लें.पुर्तुगेज सरकाराक भायर घालपाक आनी गोंयकारांक मुक्त करूक सोदतालें.हें कार्य करपाक खातीर फुडें सरलें, तेन्ना पयली ते दोगूय गोंयच्या थळाव्या पाद्रीचो,सैनीक अधिका-याचो आनी तशेंच गोंयच्या लोकांचो आदार मेळोवपाचो वावर कोलो.

ह्या कार्यात ताच्या घरच्यांचो, सोय-यांचो, इश्टांचो,कांय बोरदेसातलें आनी फोंडें वाठारातल्या अधिका-यांनी तांका आदार आशिल्लो.गोंयच्या थळाव्या पाद्रीक, सैनीक अधिका-यांक पुर्तुगेजीतले शिक्षण आसूनय तांका फावो तो अधिकार आनी उंचेली पदवी दिनाशिल्ले. पुर्तुगेज पाद्रीक वा अधिका-यांक गोंयच्या वेगवेगळ्या इगर्जेन आनी संचालकानी गोंयकाराक सोडून पुर्तुगेजात नेमिल्लें.जातीचो वेगळोचार वा उणें अधिकार दिल्या कारणान पुराय समाजान पुर्तुगेजाचों प्रतिकार केलो. फा.कायतानो वितोरीनो फारीया हाचोय तांका आदार आशिल्लो.

कांदोळें पिंटोच्या घरात सभा जाताल्यो, तशेंच तांका ह्या कुटुंमबाकडल्यान आर्थीक मदत मेळटाली. हाका लागून ह्या बंडाचे नांव पिंटोचें बंड अशें जाल्ले. 31 जुलय आनी 5 आगोस्त हाच्या मदीं गोंयच्या राजपालाक खबर मेळ्ळी की, 10 आगोस्त 1787 दिसा ताचे आड कारस्थान जावपाचें आसा.फा. पेद्रूकायतानो लोबो (हो बास्तोरचो-थिवी इगर्जेत विगार आशिल्लो), फा. मानुयेल दे सांता काथरीना आनी आंतोनियो इयुजिन्यो तेरकानो (हो हळदोणचे कोमुनीदाद म्हण काम करतालो).ही खबर ह्या तीगायनी मळून पुर्तुगेज बिस्पाक वा अधिका-याक सांगली तेन्ना तीच्यानी कान दिवूक ना.पूण जेन्ना मानुयेल गुदीन्हो देमीरा (हो बारदेसचो अधिपती राजपाल) आनी निकोलांव लुईस दा कॉस्ता -सेनानायक) हांच्यानी येवन सागलीं तेन्ना पुर्तुगेज सरकारान हुकूम की तांका सगळ्यांक धरून ख्यास्त दिवचीं.

पुर्तुगेज अधिका-यांनी कांय नू करून कुल 47 वागंड्याक धरलें.तातूंतले 17 पाद्री, हेर लोक आनी बंडाचो मुखेली फा. कायतानो फ्रांसिस्को कुटो आशिल्ले.जाल्यार फा. जुझे आंकोनियो गोन्साल्विस हो गोंय सोडून गेले. धरील्या वागंड्याक कांय मारलें, थोड्याक देशात बंदखणीत आनी थोड्याक गोंयातच्या बंदखणीत घातले.पुर्तुगेजानी सगळ्यांक ख्यास्त दिली पूण जे कोण निरअपराधी आशिल्ले तांका सोडून दिले.

हे पिंटोचे कारस्थान सुरू जावचें पयलीच पुर्तुगेजानी तें बंद करून उडयलें. सगळ्या लोकांमदीं, पाद्री आनी अधिका-या मदीं जो प्रतिकार करपी उजो पेटील्लो तो पुर्तुगेजांनी पालोवन उडयलो. ज्या पाद्रीक बंदीस्त केल्ले तांकांय मारून उडयलें.ह्या बंडातल्यान पुर्तुगेजाक भायर घालपची ही येवजण सफल जांवक ना,पिंटोच्या बंडान राण्याच्या बंडाक वाट दाखयली.

ह्या बंडाचो मुळावो उद्देश जरी पुर्तुगेजा आड अन्याया विरुद्द आपल्या अधिकारांक झूज दीवपीचो आशिल्लो, तरी अशें दिसून येता की ह्या बंडावरवी पुर्तुगेज सत्तेक गोंयांतल्यान धांवडोन घालपाचो तांचो हावेस जाणेकरून गोंयकारांक आपल्या तरेन मुक्तपणान जगचो,अधिकाराचो, पात्रतायेचो सुफळ उपेग करचो आशिल्लो. तातूंतल्यान गोंयकाराचो स्वभिमान जाल्लो दिश्टी पडट.त्या वेळार हे बंड जाल्लो जाल्यार गोंय कितलेंशेत वर्सा मुक्त जातले आशिल्ले.

संदर्भ सुची-

1. Portuguese rule in goa 1510-1961 by R.P. RAO.
2. Farar far (crossfire) – local resistance to colonial hegemony in goa 1510-1912 by PRATIMA KAMAT
3. ABBE FARIA –THE life of a pioneer Indian hypnotist and his impact on hypnosis by LUIS S.R VAS.
4. GOA and revolt of 1787 by CHARLES J BORGES.