लोखण

लोखण सगळ्यांत महत्वाचें अशें धातुरूप मूळद्रव्य. ताचें रसायजीक चिब्ज Fe; ताचो अणुक्रमांक (अणुकेंद्रांतल्या प्रोटोजांची संख्या) २६; अणुभार ५५.८४७; वितळबिंदू१,५४0° से. ह्या धातुपासूज जायते मिश्रधातू तयार जातात देखून ताची सगळ्यांत चड वापर जाता. इतिहास : इतिहासपूर्व काळांत लोखणाचो सोद लागलो. इ.स. आदीं ४000 वसाँ आदीं अशजींतलें (धर्तरीभायल्याज आयिल्लया फातरांतल्याज) जिकेलयुक्त लोरवण मजशान पयलीं वापरलें. उपरांतच्या काळांत धातुकाचे भट्टेंत क्षपण करूज लोरवण मेळोवंक लागले. सुरवातीक तें थोडद्या प्रमाणांत मेळटालॅ. देखूल ताचो मोलादीक वस्तीं एवातीरच वापर करताहते. इजिप्तांतले फेअरो राजे ताका भांगरा परसूय मोलादीक माजताले. पूण लोहयुगाचे सुरवातीक इ.स. आर्दी सुमार १२00 प्रशलनाच्या (धातू शाळपाच्या) तंत्रांत सुदारणा जाल्लयाज लोरवण चड प्रमाणांत तयार जावपाची शक्यताय निर्माण जाली आजी तें सवाय लेणीत पडूंक लागलें. ताकालागून इ.स, आर्दी ८00 उपरांत ताची शस्त्रां, हत्याशं आजी अवजारां हांचे एवातीर उपेण करूक लागले.आनी आयदनां करपाखातीर लोखणाचो उपेग करताले.कुतुबमिनारच्या लागसल्लो मेहरोली हांगाचो लोखणाखांबो हो इ.स. सुमार ४०० तलो आसा.तो सुमार ७.५ मीटर उंच आनी वजनान ६ टनांपरस चड आसा.हो खांबो अजून कळमेवंक ना. चडकरुन हाच्या पृश्ठभागाचेर तयार जाल्ल्या चुंबकीय ऑक्साइडच्या (Fe3O4)संरक्षक पातळ थराक लागून कळमेवपापसून वा झरपापासून ताची राखण जाल्या आसुंये.हाच्यापरस व्हड आनी दोन खंडांचो इ.स. सुमार १२००तलो एक लोखणाखांबो माळव्यांतल्या धार (मध्य प्रदेश‌‌)हांगा मेळ्ळा.सद्दाच्या काळांत लोखणा जाग्यार अॅल्युमिनियम,काँक्रीट, प्लास्टीक आदी द्रव्यां कांय प्रमाणांत वापरतात आसले तरी लोखणाचें म्हत्व उणें जावंक ना. ऑक्सिजन, गंधक, फॅास्फरस आदी मूळद्रव्यांकडे लोखणाचो सहजपणान संयोग जाता.ताकालागून मुक्त धातूच्या रुपांत तें क्वचीतच मेळटा.अशनी तशेंच ग्रीनलंडांतल्या मर्यादीत क्षेत्रांत मेळपी बेसाल्टी फातर आनी अमेरिकेच्या मिसुरी राज्यांतल्या कार्बनयुक्त गाळांत तें निकेलावांगडा मिश्र धातूच्या रुपांत मेळटा.हाचेभायर ५ ते ७ निकेलयुक्त केमॅसाइट , तशेंच ६२ ते ७५ लोखण आनी २४ ते ३७ निकेल आसपी टीनाइट ह्या अशनींतल्या खनिजांत आनी जमनीवयल्या निक्षेपांतल्या लोहनिकेल हांच्या मिश्रधातूंत लोखण मेळटा. अशेतरेन भूकंवचांत , चड करुन अग्निज फातरांत, लोखणांचें वजनी प्रमाण ५ आसून भूकंवचांतली हेर मूळद्रव्यां विचारांत घेतल्यार ऑक्सिजन, सिलिकॅान आनी अॅल्युमिनियम हांच्या उपरांत ताचो चवथो क्रमांक लागता. जमनींतलें उदक आनी दर्याचें उदक हातुंतय लोखण मेळटा. १ घ. किमी. उदकांत सुमार १२ टन लोखण आसता. हेर जायत्या खनिजांवरी लोखणाचीं खनिजांय जीवांत आनी मनशाच्या रगतांतल्या हिमोग्लोबिनांत मेळटात. मनशाच्या शरिरांत सुमार ४.५ ग्रॅ. लोखण आसून तातुंतले ६५ लोखण हिमोग्लोबिनांत आसता. हाच्या आदारान रेणुरुपांतलें ऑक्सिजन फुप्फुसांत आनी पुराय शरिरांत पावता. १ लोह वेगवेगळ्या एंझायमांत आसता आनी ह्या एंझायमांवरवीं पेशींभितर ऑक्सिडीभवनाचें नियमन जाता.उरिल्लें चडशें लोखण शरिरांत साचता आनी गरजेप्रमाण ताचें हिमोग्लोबिनांत परिवर्तन जाता. मांस, फळां, गंव, पाचव्यो भाज्यो हांचेवरवीं सर्वसामान्य प्रौढ व्यक्तीक दिसाभरांत लागपी १० ते २० मिग्रॅ. तलें चडशें लोखण मेळटा. लोखणच्या हेर मूळद्रव्यां वांगडची शेकड्यांनी खनिजां भूकवचांत मेळटात. हातुंतल्या थोड्याच खनिज सांठ्यापसून लोखण मेळटा. लोखणाच्या अश्या खनिज साठ्यांक धातूक साठे म्हण्टात. तातुंतल्यान ३० - ७० मेरेन लोखणाचें प्रमाण मेळूंक शकता. हीं धातुकां चडकरुन ऑक्सायडा, कार्बोनेटां, सिलिकेटां, आनी सल्फायडां हांच्या रुपांत आसतात. हातूत हेमॅटायट,(Fe2O3);मॅग्नेटायट,(Fe2O४)आनी लिमोनायट हीं लोखणाचीं मुखेल धातुकां आसून टॅकोनायट आनी सिडेरायट हीं हेर धातुकां आसात. हांचेपरस पायरायट आनी क्रोमायट हीं ताचीं धातुकां चडकरुन गंधक आनी क्रोमियम मेळोवपाखातीर वापरतात. हातुंतल्यान कांय म्हत्वाच्या धातुकांची म्हायती अशी-

हेमटायट :हातूंत सादारणपणान ६९-९४ लोखण आसता आनी उरिल्लें ऑक्सिजन आसता.हाचो रंग तिरव्यावरी करडो ते मंद वा भडक तांबडो आसता.शुध्द प्रकारच्या तांबड्या रंगावयल्यान रगतावरी तांबडे ह्या अर्थाच्या ग्रीक शब्दावयल्यान ताका हेमटायट हें नांव पडलां. हें सादारणपणान मैतकड ते घट्ट रुपांत खुबशा फातरांनी दिसून येता. केन्ना केन्नाय अभ्रकावरी ल्हान कापा आकाराचे करडे ते निळसर स्फटीक मेळटात. ह्या स्फटिकांक 'लोहकाच' म्हण्टात.हेमॅटायटच्या चुंबकीय प्रकाराक मार्टाइट म्हण्टात.

मॅग्नेटायट(फेरस ऑक्सायड)ह्या शुध्द प्रकारांत ७२.४ लोखण आनी उरिल्लें ऑक्सिजन आसता. हें खर चुंबकीय आशिल्यान तें वेगळें करपाखातीर चुंबकीय पद्दत वापरतात. हाच्या कांय प्रकारांत टिटॅनियम मेळटात. ताका टिटॅनियम मेळटात. ताका टिटॅनिफेरस मॅग्नेटायट म्हण्टात.

लिमोनायट:(पुडिकोरचें हेमटायट‌).हातुंत गोएथायट (Feo(OH) आनी लेपिडोक्रोसायट (Fe4O5(OH)2 हांचें वेगवेगळ्या प्रमाणांत मिश्रण जाल्लें आसता.शुध्द Feo(OH).Fe2O3 l 60-65 लोखण ,सुमार २७ ऑक्सिजन आनी उरिल्लें उदक आसता. हाचो रंग हळडुवो आनी पुडिकोराचो वा काळो आसता. हें मेकळें मातकट वा सच्छिद्र रुपांत मेळटा. रंगीत मातयेच्या रुपांत हें संवसारांत सगळेकडेन मेळटा.

गोएथायट :हें खवळाच्या वा सुयेवरी स्फटिकांच्या रुपांत मेळटा. हाचो रंग हळदुवो, तांबडो वा तपकिरी आसता. हातुंत सुमार ६२.९ लोखण आनी सुमार १० उदक आसता.

लेपिडोक्रोसायट :हाका लिमोनायट म्हण्टात हें हेमॅटायटावरी दिसता. आनी ताचे गुणधर्मय हेमॅटायटावरी आसता.

इल्मेनायट:(FeTiO3)हातुंत ३६.८ लोखण; 31.6 टिटॅनियम आनी उरिल्लो ऑक्सिजन आसता.

सिडेरायट: हातुंत ४८.२ लोखण आनी उरिल्लें कार्बन डाय-ऑक्सायड आसता.तेभायर मॅगनीज,मॅग्नेशीयम,कॅल्शियम, आनी कोबाल्ट हीं मूळद्रव्यां आसतात.हें सफटिकी ते मातयेच्या रुपांत मेळटा.

पायरायट:हातुंत ४६.६ लोखण आनी उरिल्लें गंधक आसता.हाचो रंग भांगरावरी हळदुवसार आशिल्ल्यान ताका फूल्स गोल्ड म्हण्टात,रूण तें भांगरापरस घट आसता. लोखणाचेर घांसल्यार किट पडटा दोखून उजो दिवपी ह्या अर्थाच्या ग्रीक शब्दावयल्यान ताकापायरायट हें नांव पडलां. पायरोटायट:(FesतेFeS+S); हें चुंबकीय आशिल्लयान ताका चुंबकीय पायरायट म्हण्टात.हातु्ंत ५९.4% लोखण आनी उरिल्लो गंधक आसता. हाचो रंग कांश्यावरी ते तांब्यावरीं तांबडो आसता. हें स्फटिकी,कणसय वा संपुंजित रुपांत मेळटा.हें निकेल सल्फायडांवांगडा मेळिल्ल्यान निकेलाचो सोद घेवपाखातीर हाचो उपेग जाता.

मार्कसायट:(FeS2)हाका धवें लोह पायरायट अशेंय म्हण्टात.हातूंत ४६.६% लोखण आनी उरिल्लें गंधक आसता. हें लोखणाचें प्राथमिक स्वरुपाचें धातूक न्ही. टॅकोनायट:हातुंत लोहयुक्त फ्लिंटीसारको गाळाचो फातर आसून हेमॅटायट आनी मॅग्नेटायट हांच्या अतिसुक्ष्म कणांचें वेगवेगळ्या प्रमाणांतलें मिश्रण आसून तांतूत २५%-३५% लोखण आसता. हांचेभायर चामोसायट, क्लोरोपाल, स्टिल्पनोमिलेन, ग्रीनलायट,मिनेसोटायट आनी गुनेनायट ह्या लोखणाच्या सिलिकेटी खनिजांचो गौण धातूक म्हूण उपेग जावंक शकना. धातुकांची उत्पत्ती आनी प्रकार:भूविज्ञानीक काळ आनी भुगोलीक वांटणी लक्षांत घेतल्यार लोखणाचीं धातुकां सगळेकडे पातळिल्लीं दिसतात.कांय धातुकां संवसारांतल्या सगळ्यांत पोरन्या सुमार २.५ अब्ज वर्सा आदल्या फातरांत मेळ्ळ्यांत. ह्या धातुकांचे सांठे भूपृश्ठालागीं कांय मीटर खोलायेपसून ते शेंकड्यांनी मीटर खोलायेमेरेन मेळटात. हीं धातुकां वेगवेगळे रितीन निर्माण जाल्लीं आसून उत्पत्तीप्रमाण तांचे प्रकार अशे आसात.-(१)अग्निज धातुकां :धर्तरी थंड जावच्या आदल्या काळांत शिलारसाचें स्फटिकीभवन जावन हीं धातुकां जालीं.हातूंत चडकरुन मॅग्नेटायट आनी हेमॅटायट आनी हीं खनिजां वेगवेगळ्या प्रमाणांत आसतात.(२)अवसादी धातुकां:सवकसायेन जावपी झीज, विघटन वाहतूक आनी निक्षालन ह्या क्रियांनी अग्नित फातरांतलें खनिजांचें एकत्रिकरण जावन हीं धातुकां जातात.(३)संस्पर्शी धातुकां:हीं धातुकां अग्नि आनी गाळाच्या फातराच्या सीमावर्ती भांगांत मेळटात.हातूंत चडशीं मॅग्नेटायट, हेमॅटायट आनी ताचेवांगडा पायरायट आनी कार्बोनेटी धातुकां आसतात.(४)जलतापीय धातुकां:हीं गरम विद्रवांचे क्रियेन तयार जाल्लीं आसतात.(५)परिवर्तित धातुकां:जीवरासायनीक आनी संहतीकरणाच्या प्रक्रियांनी धातुक परिवर्तनाच्यो मालिका सुरु जावन तेवरवीं हीं धातुकां तयार जातात.(६)बहुरुपां:लोखणांचीं तीन बहुरुपां आसतात.आल्फा लोखण ७५८ से. मेरेन आसता.तें शरीरकेंद्रित घनीय संरचनेचें आसून ७६८ से. तापमानाक लोहचुंबकीय जाता.९०६ से. तापमानाक हाचें गॅमा लेखणांत रुपांतर जाता.गॅमा लोखण फलाकेंद्रित घनीय संरचनेचें समचुंबकीय आसता.ताचो Fe3C (आयर्न कार्बायड)वांगडा घनविद्राव जाता.देखून पोलाद निर्मितीचे नदरेन तें म्हत्वाचें आसा.१,४०३ से. परस चड तापमानाक डेल्टा लोखण निर्माण जाता. गुणधर्म:लोखण हें अशुध्द आसता.लोखणाचो रंग रुपेरी धवो आसून तें आकार दिवपाक येवपासारकें आनी चिवट आसता.सामक्या उण्या तापमानाक लोखण ठिसूळ आसता.तापोवन तांबडें जातकच तें मोव जाता.तें धवें दिससर तापयल्यार ताचें वितळजोडकाम करपाक मेळटा.तिख्यापरस हाचें ताणबल कमी आसून शुध्द लोखणाचें ताणबल ताच्याच परस उणें आसता.ताका लागून तें बांदकामाक वापरुंक मेळना. लोखण थंड स्थितींत धाडावन ताचें बळ आनी कठिणताय वाडोवंक येता.अशें लोखण सु.६०० से. मेरेन तापोवन सादारण तापमानामेरेन थंड केल्यार ताका मूळचे गुणधर्म प्राप्त जातात. लोखणाचो सगळ्यांत म्हत्वांचो गूण म्हळ्यार तें चुंबकाकडे आकर्शित जाता.हायड्रोक्लोरिक आनी सल्फ्युरिक अम्लांत लोखण विरगळून हायड्रोजन वायू निर्माण जाता.नायट्रिक अम्लांत लोखण विरगळटना तापमान आनी अम्लाची संहती प्रमाण नायट्रस,नायट्रिक वा नायट्रोजन डायऑक्सायड वायू भायर पडटा.श्रारीय विद्रावांचो लोखणाचेर परिणाम जायना.उच्च तापमानाक लोखणाची अमोनियांकडे विक्रिया जावन हायड्रोजन आनी आयर्न नायट्रायड (Fe4N2)निर्माण जाता.दमट आनी खारे हवेंत लोखणाचें ऑक्सिडीभवन बेगीन जाता.जाल्यार अम्लांनी ताचें संक्षारण जाता.लोखण कळमेवप हो एक रासायनिक आविश्कार आसून तो सगळेकडे दिश्टी पडटा.हाचे दोन टप्पे आसात-‍‍(१)दमट हवेंत लोखणाचो उदकाकडे संयोग जावन तें विद्राव्य स्थितींत वता.उदकांतल्या हायड्रोजन अणुच्या जाग्यार लोखणाचे आयन येतात आनी हायड्रोजन लोखणाच्या वयर पातळटा.(२)दुस-या टप्प्यात हायड्रोजनाची ह्या ऑक्सिजनाकडे संयोग जावन उदक जाता आनी ह्या उदकाच्या विद्रावांतलो लोखणाकडे विक्रिया जावन फेरिक हायड्रोक्सायडाचें हवेवांगडा विक्रिया जावन तें ल्हव ल्हव कळमेवपाक लागता.

उच्च तापमानाक लोखणाचें जावपी ऑक्सिडीभवन जावप हेंय एक प्रकारचें कळमेवप.हातूंत हवेंतल्या ऑक्सिजनाकडे लोखणाचो संयोग जावन मॅग्नेटायट (Fe3O4)जाता आनी ४०० ते ५०० से. दरम्यान हेमॅटायट (Fe2O3) जाता. उपेग:तिखें,बीड आनी घडीव लोखण तयार करपाखातीर वापरतात.बांदकाम आनी अभियांत्रिकी उद्द्योग हांच्यांत वापरपांत येवपी लोखण हीं सगळ्या कामांत उपेगी अशें द्रव्य आसा.लोखण आनी ताच्या संयोगांचो वेगवेगळेकडे उपेग करतात.सगळ्यांत शुध्द ९९.९९% लोखण संशोधनांत वापरतात.पिंड रुपांतलेंलोखण हें वेपारी नदरेन म्हत्वाचें आसा.घडीव लोखण हें वेपारी नदरेन शुध्द लोखण (०.०८%‌‌) मानतात.हातूंत खूब थोड्या प्रमाणांत आयर्न सिलिकेट भरिल्लें आसता.देखून तारका कळम येना.आोतीव लोखणांत शुध्द लोखणाचे थोडेच गुणधर्म आसतात.गंधक, फॉस्फरस ,सिलिकोन,मॅंगनीज आदी अशुध्दी वांगडा जेन्ना लोखणांतले कार्बनाचें प्रमाण ०.०५% लागीं येता तेन्ना ताका तिखें म्हण्टात.तिख्यांत लोखण आनी कार्बन आसताच तेभायर तातूंत मर्यादीत प्रमाणांत हेर मूळद्रव्यांय आसतात.सैमीक कृत्रिम तरेन केल्लीं आयर्न ऑक्सायडां आनी हायड्राक्साडा रंगद्रव्यां म्हणून व्हड प्रमाणांत वापरप जातात.हेमॅटायट,लिमोनायट,मॅग्नेटायट,पायरायट आनी सिडेरायट हीं खनिजां रंगीत मातयेच्या रुपांत सैमांत मेळटात.त्रिसंयुजी लोखणाचेर जटिल आयर्न सायनायड हेक्झेसायनो फेरेटाची प्रक्रिया करुन 'प्रशियन ब्लू' हें गडद निळे रंगद्रव्य मेळटा.

वखदांचे निर्मितींत लोखणाचीं जायतीं संयुगां पडटात.देखीक-फेरस ग्लुकामेट,फेरिक ब्रोमायड,फेरिक सायट्रेड,फेरिक हायपोफॉस्फायड,फेरिक मॅलेट,फेरिक फॉस्पेट,फॅरिक अमोनियम, ऑक्झॅलेट आनी आदी.

संयुगां:लोखणाचीं फेरस आनी फेरिक अशीं दोन तरेचीं संयुगां तयार जातात.तेभायर उच्चतर तापमानाक हाचीं बोरॅान,कार्बन, सिलिकॅान,गंधक,फॉस्फरस हांचेवांगडा व्दिआंगी संयुगां तशेंच सायनायडां, ऑक्झॅलेटे,फेरेटे,परफेरेटे,ह्या सारकीं संयुगांय तयार जातात.लोखणाच्यो +२ आनी +३ ह्यो सगळ्यांत म्हत्वाच्यो ऑक्सिडीभवन अवस्थांतलीं संयुगांय आसात.

लोखण अतिविक्रियाशील धातू आशिल्ल्यान ताचीं जायतीं संयुगां तयार जातात.तीं वेगवेगळ्या खनिजांत आनी जीवांत मेळटात.चडकरुन रंगद्रव्यां, वखदां, कीटकनाशकां, पॉलिश, आदिंत तांचो उपेग जाता.लोखणाचीं कांय म्हत्वाचीं संयुगां अशीं:फेरस ऑक्सायड(FeO;आयर्न )मोनाक्सायड‌);फेरिक ऑक्सायड(Fe2O3);फेरोफेरिक वा फेरेसोफेरेरिक ऑक्सायड( Fe3O4 वा FeO Fe2O3);फेरस हायड्रॉक्सायड(Fe(OH)2);फेरिक हायड्रॉक्सायड(Fe(OH)3; फेरस सल्फेड(FeSo4(चडशें7H2O);फेरिक सल्फेड(Fe2(So4)3);फेरस क्लोरायड(Fecl2);फेरिक क्लोरायड(Fecl3);फेरिक नायट्रेट(Fe(NO3)3.9H2O);फेरस सल्फायड(FeS);पायरायट(FeS2);फेरस अॅसिटेट(Fe(C2H3O2)2.4H2O);फेरिक अॅसिटेट(Fe(C2H2O2)3.OH).बेसिक फेरिक अॅसिटेट(Fe(OH)(C2H3O2)2);आयर्न पेंटाकार्बोनिल(Fe(CO)5); पोटॅशियम फेरिसायनायड(K3Fe(c N) 6);पोटॅशियम फेरोसायनायड(K4Fe(CN )6.3H2O);फेरस अमोनियम सल्फेड(FeNH4(SO4)2.6H2o);फेरिक अमोनियम सल्फेड(FeNH4(SO4)2.12H2O);फेरिक पायरोफॉस्फेट(Fe49P2O7).XH2O).

उद्देगीक नदरेन उनेगी आशिल्ल्या लोखणाचे जायते मिश्रधातू आसात.तातुंतलो लोखण हो मुखेल घटक आसा. तिख्याचे वेगवेगळे प्रकार निर्माण करतना तातूंत घालपाच्या म्हत्वपुर्ण घटकांक लोहमिश्रकां म्हण्टात.ह्या मिश्रधातूंत लोखणावांगडा सिलिकॉन,मँगनीज,क्रोमियम,व्हेनेडियम,मॉलिब्डेनम,निआोबियम,सिलिनियम,टिटॅनियम,फॉस्फरस वा हेर कांय मूळद्रव्यांतलीं एक वा जायतीं मूळद्रव्यां व्हड प्रमाणांत भरशितात.अशा कांय म्हत्वाच्या मिश्रधातुंची म्हायती अशी आसा.

लोखण अॅल्युमिनियम:लेखणांत अॅलुयुमिनियमाची भरसण केल्यार लोखणाची विद्दुत रोधकता वाडटा आनी अशी मिश्रधातू प्रत्यावर्ती चुंबकीय मंडलांत वापरुंक मेळटा.लोखण आनी अॅल्युमिनियम हांच्यो तीन मिश्रधीतू वेपारी नदरेन म्हत्वाच्यो आसात.हातुंतल्या दोन मिश्रधातूंत अॅल्युमिनियम १२% आनी १६% आसता.हातुंतल्या तिस-यांत १६% अॅल्युमिनियम आनी ३.५% मॉलिब्डेनम आसता.

लोखण कार्बन:घडीव बिडीचें लोखण तशेंच पोलादाचे वेगवेगळे प्रकार हे लोखण आनी कार्बन हांचे मुखेल मिश्रधातू आसात.बरे गुणवत्तेचें घडीव लोखण हें शुध्द लोखण आसता आनी तातूंत कार्बनाचें प्रमाण ०.०३५%परस चड आसता.हाचेभायर ०.०७५-०.१५% सिलिकॉन, ०.१०-०.२५% परस उणें फॉस्फरस, ०.०२% परस उणें गंधक आनी ०.०६-०.०१% मँगनीज आसता.तिखी हीं लोखणाचीं कार्बनयुक्त मिश्रधातू वा मिश्रपोलादां आसतात.कार्बनयुक्त पोलोदांत मँगनीज,गंधक, फॉस्फरस, सिलिकॉन आनी केन्ना केन्नाय हेर मूलद्रव्यां गौण प्रमाणांत आसतात.

लोखण क्रमियम:घडीव न कळमुपी आनी उश्णताविरोधी तिखें हो मुखेल गट आसा.

लोखण-क्रोमियम निकेल:हातूंत जायत्या मिश्रधातूंचे विद्द्युत रोध तापन घटक तयार करतात.हातूंत ७२% लोखण ,२३% क्रोमियम आनी ७.५% अॅल्युमिनियम चशेंच ५५% लोखण,३७.५% क्रोमियम आनी ७.५% अॅल्युमिनियम आसता.हे मिश्रधातू चडांत चड २३.५० से.मेरेन वापरुंक मेळटात.लोखण ७०%,क्रोमियम २३%आनी अॅल्युमिनियम ५% आशिल्ल्या मिशधातुची विद्दुत रोधकता उच्च आसता.

लोखण-कोबाल्ट:६.५% कोबाल्ट आसपी मिश्रधातू चुंबकीय नदरेन सौम्य आसता आनी ताची विद्दुतर रोधकता उणी आसता.कोबाल्ट ४९% आनी व्हेनेडियन २% तशेंच कोबाल्ट ३५% आनी क्रोमियम १% आसपी लोखणाचे दोन मिश्रधातू वेपारी नदरेनम्हत्वाचे आसात.

लोखण-मँगनीज:हातूंत ऑस्टेरिटिक मँगनीज तिखें हो म्हत्वाचो मिश्रधातू.हाचें संशोधन हेडफील्ड गांवांत जाल्ल्यान ताका हेडफिल्ड मँगनीज तिखें अशेंय म्हण्टात.हातूंत १-२% कार्बन आनी १२-१३% मँगनीज आसता.

लोखण-निकेल:४० ते ६०% निकेल आशिल्ल्यान मिश्रधातू चुंबकीय नदरेन म्हत्वाचे आसात.

लोखण सिलिकॉन:वेपारी नदरेन हाचे दोन म्हत्वाचे वर्ग करतात-‍(१)सहजपणान चुंबकीकरण करपाक येवपी म्हळ्यार चुंबकीय सौम्य मिश्रधातूंक सिलिकॉन वा विद्दुतीय तिखें म्हण्टात.(२)उच्च सिलिकॉनयुक्त ओतीव लोखण ह्या नांवान वळखुपांत येवपी मिश्रधातू संरक्षणरोधक आसतात.चुंबकीय मंडलांत वापरपांत येवपी चडश्या तिख्यांत ०.५% ते ५% सिलिकॉन आसता. हाचे चडशे पत्रे आसतात.

लोखण-टंगस्टन:उच्चवेगी तिखें नांवाच्या वेगवेगळ्या जटिल मिश्रधातूंत टंगस्टन आसता.

कठीण पृश्ठभागाचे मिश्रधातू:दर्शनी भाग कठीण करपाखातीर धातूच्या वा मिश्रधातूच्या पृश्ठभागाचेर विशिश्ट संघटनांच्या मिश्रधातूंचो थर वितळजोडकाम जोडटात.ताकालागून मूळ पृश्ठभागांत नाशिल्ले कांय खास गुणधर्म ताका प्राप्त जातात. लोखणाच्या अशा मिश्र‍धातूंत सामान्यपणान ५०% परस चड लोखण आनी क्रोमियम,मँगनीज, सिलिकॉन, मॉलिब्डेनम,व्हेनेडियन,टंगस्टन,निकेल,टिटॅनियम,निबियम,बोरॉन आनी हेर मूळद्रव्यां वेगवेगळ्या प्रमाणांत भरशिल्लीं आसतात.