भद्रकाली

देवनागरी

Romi

भद्रकाली

भद्रकाली हें हिंदू धर्मान देवीचें एक रुप. भद्र म्हळ्यार मंगलप्रद अशें जे कालीचें रुप, ती भद्रकाली अशी तिची व्याख्या आसा. तिचे उत्पत्तीविशीं खूब कथा आसात त्यो अशो.

१. एकदां पार्वतीन शंकराचो अपमान केलो देखून शंकरान तिका शाप दिवन भुंयेर धाडली. तीच ही भद्रकाली. शिवान दैत्यांच्या बंदोबस्ताचें काम तिका दिलें.

२. आश्र्विन शुध्द अश्टमीक भद्रकाली कोट्यांनी योगिनींसयत दक्षयज्ञाच्या विध्वंसाखातीर उत्पन्न जाली.

३. रावणाचे भक्तीक भुलून शिवान ताका आत्मलिंगावांगडा पार्वतीय दिली. रावण पार्वतीक घेवन लंकेक वता आसतना तिणें विष्णुचो धावो केलो आनी विष्णुन ब्राह्मणाचें रुप घेवन रावणाची वाट आडायली. ताणें रावणाक विचारलें. 'ही काळीकिट्ट आनी भयानक बायल घेवन तूं खंय वता? तेन्ना रावणावन ताका ती त्रिभुवनसुंदरी पार्वती आशिल्ल्याचें सांगलें. पूण जेन्ना ब्राह्मणान ताका, खांद्यावयल्यान देंवोवन पळोवपाक सांगलें तेन्ना रावणाक ती ख-यांनीच काळी कुरुप दिसली. ताणें ताका थंयच उडयली आनी तो शिवाकडेन झगडपाखातीर कैलासाचेर गेलो. ती बायल जंय उबी रावली थंयच भद्रकाली ह्या नांवान नामनेक पावली. ती सुवात म्हळ्यार गोकर्ण-महाबळेश्र्वर.

सुंदर रुप, अठरा भुजांची, तीन दोळ्यांची, चार शींवांच्या रथांत बशिल्ली, अक्षमाला, त्रिशूळ, खड्ग, चंद्र, बाण, धोणू, शंख, पद्म, स्त्रुक्, स्त्रुव, कमंडलू, दंड, शक्ती, अग्नी, कृष्णाजिन, जलआनी रत्नापात्र ह्यो वल्तू धारण केल्ली आनी एक हात अभय मुद्रेंत, अशेम तिचें वर्णन विष्णुधर्मोत्तर पुराणआंत सांगलां.

कांयकडेन ती सोळा भुजांची जाल्यार कांयकडेन धा भुजांचीय आसा, अशें सांगलां.

दक्षिणेंतल्या गांवगि-या वाठारांनी तिका कालीयम्मा वा कालम्मा म्हणून वळखतात. दक्षिणेंत सदांच तिची नृत्यमूर्त करतात. ते मूर्तीचें ध्यान अशएं सांगलां. सोरपाचें वेटाळें आशिल्लो ज्वालीयुक्त मुकूट, सगळ्या आंगांतल्यान उज्याच्यो ज्वालो, कपलाचेर भस्म, दोन व्हड भायर आयिल्ले दांत, धा भुजांची, चार हात रिते आसून हेर स हातांनी पाश, शुक, भालो, डमरु, शूळ आनी अग्नी आसता. तिचे भोंवतणीं विघ्नेश्र्वर, वीरभद्र, अघोर हे तीन देव आसतात.

सगळ्याक भद्रकालीचीं देवळां आसात. महाराष्ट्रांत तिका ग्रामदेवता मानतात. नासिक हांगा तिचें देवूळ आसा. थंय तिची मूर्त आठ भुजांची आसून ती वागाचेर बशिल्ली आसा. वरंगळ हांगा भद्रकालीची णव फूट उंचायेची मूर्त आसा. तिचो एक पांय मड्याचेर आसा. काकतीय राजवंशआची ती कुलदेवता आशिल्ली अशें म्हण्टात.

चिदंबरमाक नाचाचे सर्तींत शिवान तिका हारयली, देखून ती माथ्यार शिवलींग धारण करता, अशी कथा आसा. महिषासुराक भद्रकालीनूच मारला, अशेंय कांयकडेन म्हळां.