राजस्थानी भास आनी साहित्य

राजस्थानी भास आनी साहित्यः राजस्थान ही इंडो आर्यन भाशेचीच एक शाखा आसा. पुराय राजस्थान आनी मालवा तशेंच मध्य प्रदेश, सिंध आनी पंजाबच्या कांय वाठारांनी ही भास प्रचलित आसा. सुमार दोन कोटी लोकांची ही मायभास. राजस्थानांतल्या उदेंत वाठारांत वज्रभास आनी बुन्देली, दक्षिण वाठारांत बुंदेली, मराठी आनी गुजराती, अस्तंत वाठारांत सिंधी आनी हिन्दकी (लहँदा) आनी उत्तर वाठारांत हिन्दकी, पंजाबी आनी बाँगडू भाशेचो प्रसार आसा.

भाशा शास्त्रज्ञांच्या मतान मध्य आशिया सोडून आमचे पुर्वज पुर्विल्ल्या आर्य पंजाब वाठारांत राबितो करून रावले त्या वेळार जी भास उलयताले ताच्या एका स्वरुपांतल्यान वैदिक संस्कृतायेची उत्पत्ती जाली. संस्कृत भास हाचेंच परिवर्तीत साहित्यीक रूप अशें मानतात. जाल्यार लोकांचे जिबेर घोळपी वालंत भास प्राकृत ह्या नांवान प्रसिद्द जाली. प्राकृत मागीर अपभ्रंश रुपांतरीत जाली. प्राकृतचंद्रिका पुस्तकांत सत्तावीस अपभ्रंश भेद आसात अशें मानतात.हातूंतल्यान नागर अपभ्रंशाचें प्रचारक्षेत्र गुजरात आनी अस्तंती राजस्थान आसा असो विचार डॉ. ग्रियर्सन मांडटा. डॉ. सुनीतिकुमार चेर्जी ह्या क्षेत्राक सौराश्ट्री नांवां अस्पश्ट आसात. नागर अपभ्रंश म्हळ्यार नागर जातिचो अपभ्रंश काय नागरिकांचो अपभ्रंश हें स्पश्ट जायना. सौराश्ट्रामेरेनच उरतली. श्री कन्हैयालाल माणिकलाल मुन्शी ‘गुर्जरी अपभ्रंश’ हें नांव दिता तें चड योग्य दिसता. पुर्विल्ल्या काळांत गुर्जर प्रदेशांत आधुनिक गुजरात आनी आधुनिक राजस्थानाचे वांटे मेलिल्ले. थंय हे बोलयेचो उपेग जातालो. हे गुर्जरी अपभ्रंश बोलयेंतल्यान राजस्थानी भाशेची उत्पत्ती जाली अशें मानतात. हेच बोलयेचें फुडलें रूप डिंगल नांवान प्रसिद्द जालें. जाणकारांच्या मतान इकराव्या शतमानाच्या सुरवेच्या काळांत राजस्थानी भास अपभ्रंशांतल्यान स्वतंत्र भास म्हूण विकसीत जाल्ली आसा.

राजस्थानी भाशेच्यो ज्यो वेगवेगळ्यो बोलयो आसात तातूंत विशेश अशें अंतर ना. फकत वेगवेगळ्या प्रदेशांक लागून ताचीं नांवां वेगवेगळीं जाल्यांत. राजस्थानी भाशेच्यो मुखेल रुपान पांच बोलयो आसात त्यो अशो- मारवाडी, ढँढाडी, माळवी, मेवाती आनी वागडी.