यशोवर्मा

(इ.स.चो ८वो शेंकडो). कनौजाचेर राज्य करपी एक बळिश्ट राजा. तो खंयच्या वंशांचो वा कोणाचो पूत म्हणपाचें सारकें खबर ना. कांय पंडीत ताका मौखरी वंशाचो मानतात. तो फकत वीर पुरूशूच ऩाशिल्लो, तो कवींचो आश्रयदातोय आशिल्लो. भलभूती आनी वाक्पती हे व्हड कवी ताच्या दरबारांत आशिल्ले.

वाक्पतीच्या गौडवहो ह्या प्राकृत काव्यांत यशोवम्र्याच्या गौडविजयाचें वर्णन आसा. गौडनृपतीचें नांव कवीन दिल्लें ना. ताच्या साम्राज्यांत मगधाचो आस्पाव जाल्लो आसा. यशोवम्र्यान मगधाचेर घुरी घालून तो देश जिखलो, तेन्ना गौडनृपती गौड देशांत पळून गेलो. पूण ताच्या सरदारांनी ताका परत झुजाखातीर तयार केलो. मागीर व्हड झूज जालें. तातूंत गौडसेना हारली आनी राजाक मारलो. यशोवम्र्यान सबंद बंगाल जिखलो.

ताचे उपरांत यशोवर्मा दक्षिणेकडेन घुंवलो. नर्मदा न्हंयेचे देगेन वचून तो अस्तंत घाटामेरेन पावलो आनी मागीर उत्तरेकडेन ताणें मरूदेश(राजस्थान) आनी श्रीकंठ(स्थानेश्र्वर) हे प्रदेश जिखले. उपरांत हिमालयामेरेन वचून तो कनौजाक परतलो. गौडवहो काव्यांत ह्या यशाचें वर्णन केल्लें आसा. पूण यशोवर्मा त्या काळांतलो बळिश्ट राजा आशिल्लो हातूंत दुबाब ना.

यशोवर्मान चीनाच्या सम्राटाकडेन राजनितीक संबंद प्रस्थापीत केल्ले. काश्मीरचो राजा ललितादित्य हाचेवांगडा ताणें तिबेटाचेर घुरी घालून तिबेटी सैन्याचेर हार घाली म्हणपाचें राजतरंगिणीवयल्यान कळटा.

इ.स.७००-७४० मेरेन यशोवम्र्याची राजवट चालू आशिल्ली. पूण ह्याच सुमाराक यशोवर्मा आनी ललितादित्य हांचेमदीं दुस्मानकाय जाली. मागीर तांचें झूज जावन यशोवम्र्याचेर हार पडली. त्या झुजांत ताका मरण येवंक ना. पुण उपरांतची कांयच म्हायती मेळना.

चालुक्य राजा विंनयादित्य हाचें इ.स.६९५ च्या सुमाराक उत्तर भारताच्या सम्राटाकडेन झूज जाल्ल्याचो उल्लेख एका शिलालेखांत आसा. तो सम्राट म्हणजे यशोवर्माच आसल्यार ताची राजवट इ.स.६९० पसून सुरवात जाली असो एक अदमास आसा.

कश्मिरांत यशोवम्र्याच्या नांवाच्यो कांय मुद्रा सांपडल्यात. कांय जाणकारांनी ताका कनौजाचो यशोवर्मनच मानला. यशोवर्मा हें उत्पलवंशी नरेश शंकरवर्मन हाचें दुसरें नांव आशिल्लें अशेंय मत आसा.