रचनावाद

रचनावादः (कन्स्ट्रक्टिव्हिझम). विसाव्या शेंकडयाचे सुरवेक रशियेंत सुरू जाल्लो एक अर्विल्लो कलासंप्रदाय. सैमीक सृश्टीच्या वा खंयच्याय सैमीक जैव घटकाच्या, आविश्काराची कल्पना पुराय तरेन भायरावन, फकत अमूर्तवादी रचणुकेचेंच ठाम समर्थन करपी भुमिका ह्या पंथान मांडली. विशुध्द, फकत आकारवादी कला आनी तातूंत एके तरेची नवी वास्तवताय निर्माण करपाची ह्या पंथाच्या कलावंताची आकांक्षा आशिल्ली. तांची सुरवेची निर्मणी वयलेवयर पळयतना यंत्राभशेन वा.माक्नांच्या उपकरणांकडेन नातें दाखोवपी आशिल्ली. धातू, सरयो, प्लास्टिक हारसो, पसर्पेक्स(अॅक्रिलिक प्लास्टिक)हांचे सारकिल्या यंत्रउद्देगाकडेन संबंदीत साधनसामुग्रेचो, तशेंच कडपी जोडये सारक्या(वॅल्डिंग)यंत्रीक प्रक्रियांचो उपेग करून ह्या पंथाच्या शिल्पकारांनी आपली अमूर्त, भौमितिक आकाराचीं रचनाशिल्पां(कन्स्ट्रक्शन्स)घडयलीं. रचनावादांतलें वयलें वयलें यांत्रिकपण फुडाराक उणें उणें जायत गेलें आनी विशुध्द आकार निर्मणेचे दिकेन ताची जडण-घडण जायत गेली. व्लादिमीर टॅटलीन(१८५५-१९५३)हो ह्या संप्रदायाचो मुखेल प्रवर्तक. हो मुदलांत चित्रकार आशिल्लो. पूण फुडें तो शिल्पकलेवटेन घुंवलो. ताणें मॉस्कोंत १९१३ त रचनावादी पंथाची स्थापणूक केली. घनवादी आनी नवकाळवादी कलातत्वांचो ताचेर प्रभाव आशिल्लो. सुरवेक ताणें विंगड विंगड अमूर्त आकारांची अधांतरी हुमकळपी(हँगिंग)आनी उत्थीत रचनाशिल्पां घडयलीं. उपरांत तो वास्तू आनी स्थापत्यप्रकल्पांवटेन सरकलो. देखीक-‘थर्ड इंटरनॅशनल’ प्रदर्शनांतलो यादस्तिकाचो प्रकल्प हो सुमार ३९६२४ मी.(१,३०० फूट)ऊंच आनी प्रति-वलयी(काउंटर रोटेटिंग)छेद आशिल्लो एक पालसो, नागमोडी खांबो आशिल्लो. कझ्यीम्यीर मल्येव्हि्यच(१८७८-१९३५) ह्या चित्रकाराचीं अमूर्त भौमितिक आकारांतलीं अधिघनवादी(सुप्रमॅटिस्ट)चित्रां रचनावादी पंथांतूच आस्पावतात. ह्या संप्रदायांतलीं सुरवेच्या मल्येव्हिच आनी टॅटलीन हांची निर्मणी वास्तुकलांचो आभास निर्मुपी आशिल्ली. ह्या पंथाच्या शिल्पकारांचीं रचनाशिल्पां आनी वास्तुकारांच्यो वास्तुरचना हातूंत बरेंच सारकेंपण दिश्टी पडटा. तातूंत फरक इतलोच, शिल्पकाराच्यो रचना प्रत्यक्ष वास्तूरुपांत साकार जावपाच्या म्हळ्यार वेव्हारीक उपयेवजणांच्या बंधनांत बांदिल्ल्यो नाशिल्ल्यान त्यो सोबीतकाय नदरेन चड विशुध्द रुपांत अवतरूंक शकतात. फुडें अॅटवान प्येव्हसन्यर(१८८६-१९६२)आनी तागेलो भाव नायूम गाब हे चित्र-शिल्पकार तांच्या मॉस्कोंतल्या राबित्यांत(१९१७)ह्या पंथांत वांटेकार जाले. १९२० उपरांत राजकीय कारणांक लागून ह्या पंथाचो प्रभाव उणो आनी ताचे दोन गट जाले. पयल्या गटांतले टॅटलिन, रोटचिंक आनू तांच्या अनुयायांनी कनिश्ठ आनी वेव्हारोपयोगी कलाप्रकारांकडे आपली नदर एकवटायली. तांणी उद्देगीक आकृतिबंध, फर्निचर प्रकार, वास्तुकला, चित्रपट, रंगमाची छापणावळकला, वण्टीपत्रां आदी प्रकारांनी निर्मिती केली. दुसरो गटगाब आनी प्येव्हसन्यर हाच्या फुडारपणाखाला स्थापना जालो. १९२० त रचनावादी पंथाच्या व्हडल्या प्रदर्शना वेळार तांणी आपलो ‘वास्तववादी’ जाहीरनामो उजवाडायलो. तातूंत पयलींच्या रचनावाद्यांचें कलेंतल्या वेव्हारीक उददिश्टांचेर तांणी टिका केली आनी विशुध्द कलेचोच पुरस्कार केलो. कलेंत फकत धनत्वाची(वॉल्युम)न्हय जाल्यार अवकाशांतले गतीची संकल्पना म्हत्वाची आशिल्याचें प्रतिपादन तांणी केलें. काळाचें ज्युस्त रूप कलेंत उकतें करपाखातीर, गतिशील घटकांचो अविश्कार कशे तरेन जावंचो हें दाखोवपाखातीर नायूम गाबान शुध्दगतिकी(कायनेटिक)शिल्पाची निर्मणी केली. गाब आनी प्येव्हसन्यर हांणी १९२२ त रशिया सोडली. उपरांत तांच्या प्रभावाक लागून अस्तंत युरोपांत रचनावादाचो प्रवेश जालो. भाब, कंडयीनस्कई आनी मोहॉइनॉडय हाचेकडल्यान बोहाउस ह्या जर्मनींतल्या कला शिक्षण संस्थेंत रचनावादी तत्वां प्रसृत जालीं आनी ताका लागून विसाव्या शेंकडयांतल्या वास्तूकला आनी आकृतीबंध हांचेर ताचो व्हड प्रभाव पडलो. दुसऱ्या म्हाझुजा उपरांतच्या काळांत बऱ्याच शिल्पकारांनी उण्या अदीक प्रमाणांत रचनावादी आपणायलो. हे प्रणालींतलो सगळ्यांत प्रभावी अमेरिकन शिल्पकार म्हळ्यार अलॅक्झांडर कॉल्डर आनी रिचर्ड लिओपोल्द. कॉल्डराचीं अमूर्त थीरशिल्पां आनी चलशिल्पां(मोबायल्स) ह्या संदर्भांत उल्लेख करपसारकींच आसात. तशेंच, लिओपोल्दाचीं सूर्य आनी चंद्र हीं शिल्पां प्रभावी आसात. ==संदर्भ==