याह्याखान,आगामुहम्मद

याह्याखान,आगामुहम्मद (जल्मः ४ फेब्रुवारी १९१७,पेशावर; मरणः १० ऑगस्ट १९८०, रावळपिंडी).

पाकिस्तानाचो राश्ट्राध्यक्ष (१९६९-७१) आनी एक कुशळ सेनानी. नादिरशाहाच्या वंशजांतले लश्करी परंपरा आशिल्ल्या कुटुंबांत ताचो जल्म जालो.

पंजाब विद्यापिठांत उंचेलें शिक्षण घेवन डेहराडूनाचे लश्करी अकदमींतल्यान ताणें पदवी घेतली. उपरांत ब्रिटीश सैन्यांत सॅकंड लॅफ्टनंट ह्या पदाचेर ताची नेमणूक जाली.

दुसऱ्या म्हाझुजांत (१९३१-४५) ताणें इटली आनी मध्यउदेंत ब्रिटीश सैन्यांत बरी कामगिरी केली. भारत-पाकिस्तानाचे फाळणेउपरांत ताणें पाकिस्तानाच्या लश्करांत काम केलें. त्याच अदमासाक १९४७ वर्सा ताणें पाकिस्तानांत लश्करी सेवेखातीर स्टाफ कॉलेजीची स्थापणुक केली. भारताबरोबरच्या काश्मीर झुजांत ताणें बरें कर्तूब दाखयल्ल्यान लश्करांत ब्रिगेडियर ह्या उंचेल्या पदाचेर ताची नेमणूक जाली. हें पद मेळिल्लो स्वतंत्र पाकिस्तानाचो तो पयलो सैनीक. उपरांत तो जनरल जावन १९६६ वर्सा ताची सेनामुखेली म्हणून नेमणूक जाली.

आयूबखान हो पाकिस्तानाचो फिल्ड मार्शल आसतना ताणें पाकिस्तानांतलो राजकीय उठाव मोडपाचें म्हत्वाचें काम याह्याखानाकडेन सोंपयलें. तेन्ना परतून राजकीय परिस्थिती इबाडिल्ल्यान लश्करी कायदो लायलो आनी याह्याखानाची मुखेल प्रशासक म्हणून नेमणूक जाली. मार्च १९६९ वर्सा आयूबखानान राश्ट्राधेयक्षपदाचो राजिनामो दिलो आनी याह्याखानाची राश्ट्राध्यक्षपदाचेर नेमणूक जाली.पाकिस्तानांत अवामी लीग, भुट्टोची पीपल्स पार्टी हांचेमदीं सत्तेखातीर सर्त चालू आशिल्ली. शेख मुजीबूर रहमान हाणें उदेंत पाकिस्तानाक स्वायत अधिकार आसचे असो हट्ट धरलो आनी कायदेभंगाची चळवळ सुरू केली. याह्याखानान सैन्याच्या आदारान ही चळवळ मोडून काडपाचो यत्न केलो. मुजीबूराचे मुक्तिवाहिनीन प्रतिकार लडो चड खर केलो तेन्ना सैन्यान लोकांचेर खूब अत्याचार केले. भारतान ह्या लडयाक सक्रीय तेंको दिलो. पाकिस्तानाच्या लश्काराचेर जैत जोडून डिसेंबर १९७१ वर्सा बांगलादेशाची निर्मिती जाली.

ह्या यादवी झुजाउपरांत अस्तंत पाकिस्तानांत तिडकीचें वारें पातळ्ळें. हाका लागून याह्याखानाक राजिनामो दिवंचो पडलो (२० डिसेंबर १९७१). ताचे सुवातेर झुल्फिकार अली भुट्टोन सगळीं सुत्रां आपल्या हातांत घेवन याह्याखानाक बंदखणींत उडयलो. १९७४ वर्सा ताची सुटका जाली. बंदखणींतूच ताका अर्दांगवायुचो झटको आयिल्लो. तेन्नासावन तो राजकारणापसून पयस रावलो.