महापुराण

एक जैन महाकाव्य.हाचें अपभ्रंश रुपाचें नांवःतिसट्ठि-महापुरिस-गुणालंकार आनी संस्कृत रूपः त्रिषष्टि-महापुरुष गुणालंकार.पुष्पदंत हाणें हें महाकाव्य बरयलां.महापुराण ह्या नांवानूच हें काव्य चड वळखतात.

राश्ट्रकूट राजा तिसरो कृष्ण हाच्या आलाशिऱ्यान आनी उत्तेजनान पुष्पदंतान ह्या महाकाव्याचे रचणुकेक इ.स.959 त सुरवात करून इ.स.965 वर्सा पुराय केलें.जैन पुराणांतल्या संकेतांप्रमाणूच ताणें महाकाव्याचे संकेत पाळ्ळ्यात.ब्राह्मणी पुराणांतल्या सूतशौनक संवादाभशेन ह्या महापुराणाकूय मगधराज श्रेणिक आनी महावीरशिष्य (गणधर) गौतर हांच्या संवादांची फांटभूंय दवरल्या.श्रेणिकाचे विनवणेवयल्यान गौतम ‘महापुराण’ सांगता.

महापुराण हाचो अर्थ पुर्विल्ल्या काळांतली एक व्हड कथा असो जाता.ह्या पुराणांत 24 तीर्थंकर,12 चक्रवर्ती,9 वासुदेव,9 प्रतिवासुदेव आनी 9 बलदेव अशा 63 शलाकापुरसांचीं चरित्रां वर्णिल्यांत. म्हणूनच ह्या ग्रंथाक तिसट्टी-महापुरस-गुणालंकार अशेंय नांव आसा. ह्या महाकाव्यांत 102 संधी आसून, तांची 3 खंडांनी वांटणी केल्या. 1 ते 37 संधी पयल्या खंडांत आसून,हो खंड ‘आदिपुराण’ ह्या नांवान वळखतात.38 ते 80 संधी दुसऱ्या खंडांत आनी 81 ते 102 संधी तिसऱ्या खंडांत आसून,ह्या दोनूय खंडांक ‘उत्तरपुराण’अशें नांव आसा.

महापुराणाचें कथानक खुबूच व्हड आसा.63 महापुरसांचें वर्णन, तांच्या कितल्याशाच पूर्वजल्मांच्यो कथा आनी अवांतर कथा हाका लागून हें कथानक खुबूच व्हड जालां.

आदिपुराणांत, जैनांचो पयलो तीर्थंकर ऋषभनाथ हाचें चरित्र आयलां. उत्तरपुराणाच्या पयल्या अर्दांत म्हळ्यार महाराणाच्या दुसऱ्या खंडांत 20 तीर्थंकर, 8 बलदेव, 8 वासुदेव, 8 प्रतिवासुदेव आनी 10 चक्रवर्ती इतल्यांचें वर्णन आसा. ह्याच खंडांत 69 ते 79 संधींनी रामायण कथाय आयल्या.ह्याच भागाक जैनांचें ‘पउमचरिउ’ वा पद्मपुराण म्हण्टात.श्रेणिकाच्या मनांत रामकथेविशीं कांय दुबाव आयिल्ल्यान ते निवळावपाखातीर तो गौतमाक विनवणी करता. ताचे उपरांत जैन धर्मियांची रामकथा सुरू जाता.

व्यास-वाल्मीकीच्या वचनांचेर विश्र्वास दवरून लोक वायट मार्गाक लागले,वाल्मीकीन खरी रामकथा सांगूंक ना, ती आपूण सांगता अशें कवी म्हण्टा.जैनमताप्रमाण रामाचे आवयचें नांव सुबला आनी लक्ष्मणाचे आवयचें नांव कैकयी.राम गोरो जाल्यार लक्ष्मण सावळो आशिल्लो.सीता ही रावण आनी मंदोदरी हांची धूव.ती आपल्या बापायक त्रासांत घालतली अशें भविश्य आयकल्ल्यान, रावण तिका एके पेटयेंत घालून,एका शेतांत पुरता.ती पेटी जनक राजाक मेळटा आनी जनक तिका ल्हानाची व्हड करून, तिचें रामावांगडा लग्न करता. सीता सोडून हेर सात बायलांवांगडा राम लग्न जाल्लो तशेंच लक्ष्मणाकूय सोळा बायलो आशिल्ल्यो, अशें ह्या जैन रामकथेंत सांगलां.नारदाकडल्यान सीतेची तोखणाय आयकून रावण तिका उबारून व्हरता.तेवेळार दशरथ राजा जितो आसता. रामाचें आनी रावणाचें व्हड झूज जाता, तेन्ना लक्ष्मण रावणाक मारता.उपरांत लक्ष्मण अर्धचक्रवर्ती जाता,राज्योपभोग घेवन उपरांत तो नरकांत वता.राम भिक्षू जाता आनी निर्वाणपदी पावता.राम, लक्ष्मण आनी रावण हे जैनांचे अनुक्रमान 8वो बलदेव, वासुदेव आनी प्रितवासुदेव आसात.

हे कथेउपरांत नमीची कथा आयल्या. उत्तर पुराणाच्या दुसऱ्या अर्दांत म्हळ्यार महापुराणाचो 3रो खंड, हातूंत 81 ते 92 संधीभितर महाभारताची कथा -हरिवंश पुराण आसा.महाभारतांतल्या जायत्या पात्रांच्या पुनर्जल्माच्यो कथाय तातूंत वर्णिल्यात. निमाणें पार्श्र्वनाथ,महावीर, जंबूस्वामी आनी प्रीतिंकर हांच्यो कथा आयल्यात. महावीराच्या निर्वाणाच्या वर्गनान हें महापुराण सोंपयलां.

दोनूय खंड मेळून वीस हजार सुमार श्लोक ह्या काव्यांत आसात. हो करपाक ताका स वर्सां लागलीं. ग्रंथांतल्या जायत्या संधींनी ताणें आपलो,आश्रयदातो भरत हाची तोखणाय केल्या.