ताराबाई

A 1927 depiction of Tarabai in battle by noted Marathi painter M. V. Dhurandhar

ताराबाई (जल्म - 1675; मरण - 9 डिसेंबर 1761) कोल्हापूरच्या छत्रपतीचे गादयेची संस्थापिका आनी शिवाजी महाराजाची सून. तिच्या बापायचें नांव हंबीरराव मोहिते. 1683-84 च्या सुमाराक ती राजारामाकडेन लग्न जाली. मोगलांनी रायगडाल घेराव घालतक च 5 एप्रिल 1689 दिसा तिणें राजारामावांगडा रायगड किल्लो सोडलो. फुडें रामचंद्र नीलकंठाचे येवजणेप्रमाण मोगलांक चुकयत विशालगड आनी हेर गडांचेर ती कांय वर्सां रावली.

थंय रामचंद्राकडल्यान तिका मुलकी आनी लस्करी वेव्हाराची म्हायती मेळ्ळी. 1694 त ताराबाई, मेळ्ळी. 1694 त ताराबाई, राजसबाई आनी अबिकाबाई हांचे सयत जिंजीक पावली. 9 जून 1696 दिसा ताराबाईक चलो जालो आनी ताचें नांव शिवाजी दवरलें. राजाराम जिंजीच्यान सुट्टकच तारबाई आनी तिचे सोयरे जुल्फिकारखानाच्या हातांत सापडले. ताणे तांकां मोगली सैन्यांतल्या शिर्के आनी मोहिते ह्या सरदारां सुवादीन केलीं. ताणीं ताराबाई आनी तिच्या सोयऱ्यांक महाराष्ट्रांत पावयलीं. 2 मार्च 1700 दिसा राजारामाक मरण आयलें. ताचे उपरांत ताराबाईचे राजकीयकारकिर्दीक सुरवात जाली. तेन्नाच शाहू मुसलमानांचे कैदेंत आशिल्लो. हाचो फायदो घेवन ताराबाई छत्रपतीचे गादयेर आपल्या चल्याचो हक्क सांगूंक लागली. पूण रामचंद्रपंत शाहूवटेन आशिल्लो. अशावेळार तिणें परशुराम त्रिंबक आनी शंकराजी नारायण हांकां आपलेवटेन ओडून शिवाजीची मूजकरुन घेतली आनी विशाळगडार ताचो राज्याभिशेक केलो. ती आपल्या चल्याच्या नांवान राज्यकारभार पळेताली.

सैन्यधिकारी नेमून तिणें औरंगजेबाकडेन झूज दिंवक सुरवात केली. 1905 त मराठयांनी पन्हाळा मुसलमानांकडल्यान घेतली आनी तिणें फुडें तीच आपली राजधानी केली. मदल्या काळांत तिणें औरंगजेबाकडेन उलोवणीं करुन चल्याखातीर मनसब आनी दक्षिणेचे देशमुखीखातीर मागणी केली. पूण हातूंत तिका येस मेळ्ळें ना. तेन्ना तिणें मुसलमानांकडेन आपलें झूज चालूदवरलें. दर एका गडाचेर वचून ती स्वता आपूण सगळी पळोवणी करताली. 1700-07 मेरेन मुसलमानांनी घेतिल्ले चडशे गड ताराबाईच्या सैन्यान परत मेळयले. फुडें औरंगजेबाच्या मरणाउपरांत शाहूची सुटका जातकच शाहू आनी ताराबाई हांचेमदीं वारसाहक्का खातीर वाद सुरु जालो. 12 ऑक्टोबर 1707 ह्या दिसा खडे-कड्साक तांचेमदी झूज जालें. ताराबाईच्या ताब्यांत आशिल्ले गड शाहून घेतले. तशेंच बाळाजी विश्वनाथान ताराबाईच्या पक्षांतले चंद्रसेन जाधव, उदाजी चव्हाण, कोन्होजी आंग्रे खटाकवर आपले वटेन ओडले. 1714त राजसबाई हिणें आपलो चलो संभाजी हाका पन्हाळ्याक छत्रपतीचे गादयेर बसोवन ताराबाई आनी तिचो चलो शिवाजी हांका बंदी केली.

1727 शिवाजी बंदखणींतच मेलो. उपरांत ताराबाई पेशव्यांचे मध्यस्थीन शाहूक वचून मेळळी. 1949 मेरेन तिचे आनी शाहूचे संबंद बरें आशिल्ले. शाहूच्या मरणांउपरांत बाळाजी बाजीरावान रामराजाक सातारचे गादयेर बसयलो. तेन्ना ताका आपल्या हाताखाला दवरुन सगळी सत्ता तिणें आपल्या हातांत घेवपाचो यत्न केलो. पूण रामराजा पेशव्याच्या मताप्रमाण वागता तें पळोवन तो खरो वारस न्हय अशें जाहीर करुन ताका त्रास दिवंक लागली आनी 1750 त ताका तिणें बंदी केलो. दामाजी गायकवाड आनी नासिरजंग निजाम हांच्या आदारान तिणें साताऱ्याचो कारभार आपल्या हातांत घेवन पेशव्याकडेन झूज सुरु केलें. निमाणें तिका पेश्व्याक शरण वचचें पडलें. 1761त तिका मरण आयलें. तारबाई हुशार, राजकारणी आनी कारस्थानी आशिल्ली. स्वताचे हेर दवरुन ती आपले आड पक्षांतली म्हायती काडटाली. तिचे खरें कर्तूप 1700-07 ह्या काळांत दिसून येता.