फोलिस्यु कार्दोज

फोलिस्यु कार्दोज हो सुटके झुजारी आशिल्लो.

जल्म

फोलिस्यु कार्दोज हांचो जल्म 30 ऑगस्ट 1932 दिसा साश्टींतल्या सुरावलो गांवांत जालो. ते गोंयचे सुटके झुजारी,साहित्यीक आनी निर्भिड पत्रकार. तांच्या बापायचें नांव इनोसेस्यु सेबास्तियांव कार्दोज आनी आवयचें नांव मारिया. ताच्या घराब्याचो वेवसाय शेतकामत्याचो आसलो.

शिक्षण

तांणी आपलें मुळावें शिक्षण सुरावले, पुर्तुगेज माध्यमांतल्यान घेतलें. उपरांत मडगांवच्या इन्स्टिटयुट वेनेरावेल पाद्री जुजे वाज ह्या पुर्तुगेज लिसेंव विद्यांत शिकून फुडें इन्स्टिटयुट आबादी फारिय, मडगांव ह्या विद्यालयांत लिसोंवाची पांच वर्सां मेरेन शिक्षण पुराय केलें. उपरांत गोंयचे सुटके झुजांत बंदखम भोगुन भायर येतकच 1976 वर्सा ते एसएससी ची परीक्षा पास जाले, 1980 वर्सा तांणी मुंबय विद्यापिठाची बीए ची पदवी मेळयली. चिकाटी आनी जिद्द हे तांचें खाशेले गुण आसले.

वावर

पुर्तुगेजांचे बांदखणींतल्यान सुट्टकच तांणी एका ताबेलियांवाच्या कार्यालयांत अणकारपी म्हूण काम केलें. मागीर एके खाजगी मुळावे मराठी शाळेंत तशेंच श्री दामोदर विद्याभुवनांत 1961 मेरेन शिक्षकाचो वेवसाय केलो. मुक्ती उपरांत स्वता चलयिल्ल्या सप्तकी नेमाळ्याचो आनी दिसाळ्याचो संपादक म्हूण तांणी वावर केलो. फुडें कांय काळ तांणी स्वता छापखानो चलयलो .1975 ते1987 आनी 1988 वर्सा सावन नावेली च्या रोझरी हायस्कूल आनी हयर सेकंनडरीचो शिक्षक म्हूण काम केलें

लिसेंव शिकता आसताना जनार्दन शिंक्रें हांचे ‘ज्वाला’ हें सुटके मोग्यांचो प्रसार करपी पत्र वाचुन तांकां स्फूर्त मेळ्ळी. तांणीं जादूचे प्रयोग आनी तियात्र सादर करुन तशेंच ‘गोवा’, ‘कोंकण टायम्स’, ‘गोल्डन गोवा’‘संतोस’ आदी कोंकणी नेमाळ्यांनी लेख बरोवन सुटके चळवळी विशीं लोकांकमदी जागृताय घडोवन हाडली. मे 1954 त पुर्तुगाल सावन एक पुर्तुगेज मंत्री गोंयाचे भेटेर येवपाचो आशिल्लो. अशा वेळार कोलवें (सालसेत) हांगा वेगवेगळ्या सुवातींनी ‘गोंय सोडात’ अशे तकटे लायले म्हूण 16 जुन 1954 दिसा तांकां अटक जाली. बंदखणींत तांकां खूब मार पडिल्ल्यान तांचो एक कान जाबंदी जालो. सोडेतीन वर्सांची बंदखण भोगून 30 जानेवारी 1954 दिसा तांची सुटका जाली बंदखणींत आसतना ताणी देवनागरी लिपीचो अभ्यस आनी साहित्याचों वाचन केल्लें. मुक्ती उपरांनतच्या केंकणी भाशा आनी लसाहित्य हांचे उदरगतीचे चळवळीक तांणी 15 ऑगस्ट 1962 दिसा ‘गोयचो साद’ हें रोमी लिपयेंतलें सप्तकी नोमाळें स्वताच्याच म्हालवजार आनी संपादना खाला सुरु केलें 15 ऑगस्ट 1963 दिसा तांणी ह्या पत्राक दिसाळ्याचें रूप दिवन ताका ‘गोंयचो साद’ हे रोमी लिपयेंतले स्पतकी नेमाळें स्वताच्याच म्हालवजार आनी संपादना खाला सुरू केलें.15 ऑगस्ट,1963 दिसा तांणी ह्या पत्राक दिसाळ्याचें रूप दिवन ताका ‘सत्’ हें नांव दिलें. कोंकणीतले हें दिसाळें 1968 मेरेन चल्लें. उपरांत तांणी पुर्तुगेज भाशेंतलें ‘अवीद’ आनी सत् हांचे एकत्री करून दिवटी हें रोमी कोंकणी दिसाळे सुरू केले. रोमी कोंकणी नेमाळीं चलयताना, ताणी कोंकणी बरपाचेर जो पुर्तुगेज भाशेचो प्रभांव पडिल्लो तो साप्प उणो केलो,आनी नीज कोंकणीची धाटणी आनी उतरावळ कोंकणीत हाडली.

गोंयचें व्यक्तिमत्व तिगोवन दवरपाचे चळवळींत तशेंच कोंकणी भास आनी साहित्याचे चळवळींत ताणी मोलादीक वांटो घेतिल्लों. खबरांपत्रां आनी भाशणां वरवी तांणी ओपिनियन पोलाच्या आंदोलनात सक्रीय वांटो घेतिल्लो. ‘कोंकणी प्रजेचो आवाज’ न चलयिल्लें राज्य भाशां चळवळींतूय तें पुरायेन वांट्कार जाल्लें.दोन फावटी तें सुवारली पंचायतिचे वांगडी म्हूण वेंचून आयल्यात.

तांणी ‘अलिबाबा आनी चाळीस चोर’, ‘तारटी सिंदबाद’ ‘अल्लाउदीन आनी अदूभुत दिवो’ हीं पुस्तकां कोंकणींत अणकारल्यांत. तांचो ‘फुलांची बाग’ हो कविता झेलो तशें ‘तुफान’ आनी ‘निमणी इत्सा’ हो निबंद बरयला. तशेंच तांच्यो कथा, लेख आनी निबंध वेगवेगळ्या नेमाळ्यांनी उजवाडाक आशिल्यात 1984 ते 1986 मेरेन ते कोंकणी भाशा मंडळाचे अध्यक्ष आशिल्ले. दिल्लीच्या साहित्या अकादेमीच्य केंकणी भाशा सल्लागार समितीचे ते वांगडी आसले.

भोवमान

भारत सरकारन फेलिस्यु कार्दोजांक ताम्रपत्र दिवन सुटके झुजांतल्या तांच्य वावराचो भोवमान केला. निर्भिड आनी तत्वाकडेन केत्राच तडजोड न करपी अशी तांची ख्व्याती आशिल्ली. वैचारीक बसका आशिल्ल्या कारणान पत्रकार ह्या नात्यान तांणी 1969 वर्सा आनी रशियन भाशेचो अभ्यास करपा खातीर 1977 वर्सा रशियेची भोंवडी केल्या. तांकां अपघातांत सांपडून 17 मे 2004 दिसा मरण आयलें.