शकुन-अपशकुन

शकुन-अपशकुन ह्यो भविश्य सचूक शुभचिन्न आनी अशुभचिन्न. ह्या शुभाशुभ कल्पनांचें प्रत्यंतर भविश्य काळांत येता आनी ताचेर कार्यसिद्दी वा कार्यअपेस आदारून आसता, असो लोकांचो विस्वास आसा. चड करून झूज,प्रवास,मंगलकार्य,एकाद्री म्हत्वाची घडणूक ह्या प्रसंगार हाचो विचार करतात.

शुभाशुभ कल्पना खूब पुर्विल्ली आसा. शकुन ह्या शब्दाचो अर्थ'पक्षी' असो आसा.ऋग्वेदांत भारद्वाज पक्षाचीं दोन शकुनसुक्तां आसात. तातूंत हे शुभंकर आनी शुभवाच्या पक्षिराजा आमच्या घराचे उजवे वटेन येवन तूं आवाज काड. प्रवासाक वतना अशुभ शेवण्यांचो आवाज कानार पडल्यार तो अपशकून पयस करपा खातीर दोनूय सुक्तांचो जप करचो अशें आश्र्वलायन गृह्यसुक्तांत म्हळां. हाचे भायर ऋग्वेदांत हेर कांय अपशकुनपरिहारक मंत्र दिल्यात. अथर्ववेदांत शुभशकुन ह्या शब्दाचो प्रयोग केल्लो आसा. ह्या सुक्तांत चंद्रासंबंदी शकुनाचो निर्देश आसून शिंडो, चाडी, रितीघागर ह्या अपशकुनांचो उल्लेख आयिल्लो आसा. कौशिकसुत्रांत उबे बयेच्या आदारान वा दर्भ,समिदा वा फांशे ह्या साधनांच्या आदारान शकून पळोवंचो अशें म्हळां.

उत्तर काळांतल्या वाड्मयांत ह्या प्रकारच्या संकेतांत खूब वाड जाली आनी त्या सगळ्यांक शकून हेंच सामान्य नांव फाव जालें. रावणाच्या त्रासांतल्यान सुटपा खातीर जिवाचो त्याग करपाक तयार जाल्ले सितेक कांय शकून जाले. ताका लागून तिका आपलें भविश्य बरें आसा, अशें दिशिल्ल्यान तिणें आत्मघाताचो विचार सोडून दिलो आनी मुखार तिचें दुख्ख पयस जालें अशें रानायणांत म्हळां. महाभारतांत हो प्रकार चड प्रमाणांत मेळटा. पुर्विल्ल्या काळा सावन मनाचेर जाल्ल्या बऱ्या-वायट संस्कारांतल्यान हे शुभाशुभांचे संकेत निर्माण जाले आसुंये.

एकाद्रे वस्तुचें परत परत दर्शन घडलें आनी तातूंतल्यान निर्माण जावपी कार्यांत सारकेंपण आसा अशें दिसून आयल्यार ती परिस्थिती हेर कल्पनांचे निर्मितीचे कारण धरतात. खयंच्याय एका प्रसंगाच्या संदर्भांत कसलीय घडणूक घडपाक खंयचोय योगायोग दिसलो तर मागीर तो योगा योगच शुभाशुभ शकुनांचें कारण जावन बसता. विज्ञानीक नदरेच्या अभावीं कल्पनेच्या माध्यमांतल्यान मनशाकडल्यान प्राप्त परिस्तितींत कांय संकेत घडले आनी मागीर ह्या संकेतांचें शुभाशुभ शकुनांनी रूपांतर जालें. एकाद्री वस्त वा प्रसंग पळयल्ल्या क्षणाक मन प्रसन्न जालें वा एकाद्रया द्दश्यान ते संबंदीं तिरस्कार उत्पन्न जालो,तर तातूंततल्यान शुभाशूभ कल्पना निर्माण जावप शक्य आसा. भविश्य जाणून घेवप ही मवशाची सभावीक प्रवृ्त्ती आसा. तांतूतल्यान शुभाशूभ घडणुको सांगपा खातीर फलज्योचिशाचें शकुनशास्त्र जल्माक येवन सभावीक आसा.

शकुन-अपशकुन ह्यो कल्पना सगळ्याकच सारक्यो आसतात अशें ना. ताचें मुखेल कारण म्हळ्यार थळाव्या अणभवांचें वेगळेपण आनी सांप्रदायिक आचार विचारांतले तत्व‍ज्ञानांतले भेद. देखीक-कांयकडेन आनी कांय समाजांत काळो रंग अशुभ मानप जाता आनी धवो रंग शुभ मानप जाता. तर कांयकडेन कांय समाजांत हाच्या सामके उरफाटें मारप जाता. सर्व सादारणपणान शुभ आनी अशुभ मानिल्ले शकुन अशे- मोर, चातक, मुंगूस दावे वटेन वचप, मडवळ धुवपाची पोटली घेवन वचप,ब्राम्हण पळी पंचपात्र घेवन मुखार येवप, लग्नाची मिरवणूक, उदकोन भरिल्ली दोड घेतिल्ली बायल वा कुमारीका, भुरग्याक धरिल्ली आवय, जोडपें, गाय मुखार येवप, हरम, माजर, सोरोप उजवे वटेन रडप, कोगळाचो आवाज आयकप, घंटानाद, घोडयाचे रिंवकाळप, सुण्यान कान फडफडावप, शिजल्लें अन्न, फळांचो पांटलो घेतिल्लो मनीस, दिवो हे सगळे शुभ शकुन आसात.

अशुभ शकुन अशे आसात-बोडको ब्राम्हण, विधवा, भश्टी बायल, काळ्यो वस्तू मुखार येवन, गाढव दावे वटेन आड्डप, सवणें आनी सुण्याचे रडिल्ले स्वर आयकप, शेणी, जळकीं लांकडां दिसप हे अशुभ शकुन आसात.

हे अशुभ शकुन निवारपा खातीर धर्मीक आनी तांत्रिक विधी करपाची पद्दत पुर्विल्ल्या काळा सावन रूढ जाल्ली आसा. ते खातीर दान दितात आनी शांतीय करतात.

विज्ञानीक विचारांच्या प्रसारांतल्यान घडणुकांची(शुभाशुभ शकुनांची) शास्त्रीय कारण मिमांसा करप शक्य जाल्ल्यान शुभाशुभ शकुना वयलो लोकांचो विस्वास आदले तुलनेन आतां उणो जाला. शुभाशुभ शकुन पाळप वा तांची प्राप्ती-निवारण करपा खातीर लागपी विधी करपा सारकी मनस्थिती आनी परिस्थिती आयज लोकां कडेन उरूंक ना. तरीय शुभाशुभ शकुन पुरायपणान समाजांतल्यान ना जाला अशें म्हणूंक मेळना. आयज सगळे कडेन आनी समाजाच्या सगळ्या थरांचेर तांचें अस्तीव्त चड उण्या प्रमाणांत दिसता.