धबधबो

धबधबो म्हळ्याार उंचायेवयल्यान सकयल कोसळपी उदकाचें लोट. सादारणपणान धबधबे चड करून न्हंयेच्या लोटाच्या पयल्या टप्प्यांत दिश्टी पजटात. दोंगुल्ल्यांच्या आनी सड्याच्या वाठारांतूय धबधबे दिश्टी पडटा. अंटार्क्टकाखेरीज हेर सगळ्या खंडानी धबधबे आसात. न्हंयेच्या लोटातलें कठीण आनी मोव खडपांचें अस्तित्व, सड्यांच्यो सिमो, प्रस्तरभंग, दर्यादेगेवयले कडे आनी हिमक्षपित वाठांरातलीं हुमकळपी देंगणां हीं सगळीं धबधब्यांची निर्मिती जावपाक कारण थरतात.

न्हंयेच्या लोटाच्या मार्गांत आशिल्ली वेगवेगळें तरेची भूस्तररचणूक धबधबे तयार जावपाक कारण थरता. ह्या लोटाच्या मार्गांत कठीण खडपाचे थर उबें, आडवें वा तिरपे आसूंक शकता. न्हंयेच्या पात्रातलीं खडपां आडवीं आनी क्षितीजसमातंर आसत जाल्यार आनी तांचें उपरांतची खडपां मोव आसत जाल्यार न्हंयेच्या पात्रांतूच एक कटो तयार जाता. ह्या कट्यावयल्यान न्हंयचें उदक एकसारकें सकयल पडत राविल्ल्यान धबधबो तयार जाता. अशे तरेच्या धबधब्यांत न्हंयेचें उदक उंचायेवयल्यान सकयल पडटा आशिल्ल्यान धबधब्याच्या तळाकडेन उदक आपटत रावोन एक तळें तयार जाता. 253 मी. उंचायेच्या गिरसप्पा धबधब्याच्या तळाकडेन सुमार 40 मी. खोलायेचें तळें तयार जाला.

कठीण खडपां आडवीं आशिल्ल्यान वा भूंयपृश्ठाक समांतर आशिल्ल्यान जे धबधबे तयार जाता, ते खूबदां न्हंयेच्या उगमावटेन फाटल्यान सरतात; हाचें कारण म्हळ्यार त्या कठीण खजपां सकयल मोव खडपां आसतात. जंय प्रत्यक्ष खडपां तयार जाता थंय ह्या मोव खडपांचो भाग उक्तो पडटा. पडपी उदकाक लागून मोव खडपांची झीज जाता. मोव खडपांनी घोली भाशेन पोकळ भाग तयार जाता. हाका लागून ताचेवयल्या कठीण खडपांचो भाग ताका पेलना. तो हुमकळटा आनी कीलांतरान तुटून सकयल पडटा आनी धबधब्याची सुवात फाटीं सरत रावता. हें क्रियेक प्रतिवाह प्रतीसरण अशें म्हण्टात. उत्तर अमेरिकेंतलो नायागारा धबधबो हो अशेंच तरेंचें क्रियेक लागून तयार जाला. नायागारा न्हंयेचेर आशिल्ल्या ह्या धबधब्याचो सोद 1678 त ला साल ह्या फ्रेंच पर्यटकान लायलो. ह्या धबधब्या मदीं 'गोट' नांवाचो एक जुंवो आसून ताका लागून नायागाराचे दोन भाग जाल्यात आनी थंयच संयुक्त संस्थानांत आनी कॅनडा हांची शीम आशिल्ल्यान धबधब्याचो एक भाग संयुक्त संस्थानांत जाल्यार दुसरो कॅनडांत आस्पावता. हे दोनूय धबधबे दरवर्सा 30 ते 180 सेंमी. ह्या वेगान फाटीं सरत आसात आनी ही क्रिया अशीच चालू उरल्यार कालांतरान ते ईअरी सरोवराक वचून मेळटलें.

सड्याचो वाठार आनी मळां हांचे शिमेरूय धबधबे तयार जाता. आफ्रिका खंडांत अशें तरेचे धबधबे आसात. थंयचें काँगो न्हंयेचेर 32 धबधबे आसात. तांकां 'लिविंग्स्टन फॉल्स' अशें म्हण्टात. ऑरेंज न्हंयेचेर ओग्राबीस धबधबो आसा. संयुक्त संस्थानांत अशा धबधब्यांची माळूच तयार जाल्या. आफ्रिकेंतल्या सड्याच्या वाठारातल्या आनी प्रपात रेशा विभागांतल्या धबधब्यांक लागून उदका येरादारीक आडखळीं तयार जातात. इंग्लंडांतल्या पेनायन वाठारांत अशे धबधबे आसात.

प्रस्तरभंग जाल्यारूय धबधबे तयार जातात. अशा वाठारांतल्यान न्हंयो व्हावन आयल्यार धबधबे तयार जातात. इंग्लंडांतलो गारडेल बेक धबधबो अशें तरेन तयार जाला. नर्मदा न्हंयचे वयलेंवटेन असलें कांय धबधबे जून ते ऑक्टोबर ह्या काळांत दिसतात. गिमांत तांका उदक आसना. हिमक्षयित वाठारांत कितलेशेच धबधबे दिश्टी पडटात. वेल्सांतलो स्नोडोनिया, इंग्लंडांतलो लेक डिस्ट्रिक्ट आनी स्कॉटलंडाचो दोंगुल्ल्यांचो भाग तशेंत कॅलिफोर्नियांच्या योसेमेटी देगणांत अशे धबधबे खूब आसात. थंयच्या कांय धबधब्यांची उंचाय 100 मी. परस चड आसा.

धबधब्यांक लागून थंयच्या लोकांच्या जिणेचेर परिणाम जाल्लो दिश्टी पडटा. धबधब्यांक लागून उदका येरादारीक अडखळ जाता. धबधब्यांचेर उदकाची विद्युत् केंद्रां तयार करूं येतात. धबधबे हीं सृश्टी सोबीतकायेची थळां आसात. ताका लागून थंय पर्यटन केंद्रां तयार जाता. घटप्रभेवेलो गोकाकचो धबधबो, गोंयचो दूदसागर, अमेरिकेंतलो नायागारा, कर्नाटकांतलो शरावतीवयलो गिरसप्पा धबधबो, कावेरीवयलो शिवसमुद्रमचो धबधबो, ताम्रपर्णीवयलो कोर्टालम् धबधबो हीं थळां पर्यटन केंद्रां जाल्यांत.