ओंकारो
पोटांतलें अन्न वा वीख, वखदांसारकिले हेर उपद्रवी पदार्थ तोंडया नेटान भायर पडप, हे क्रियेक ओंकारो म्हण्टात.
ही क्रिया कशी घडून येता तें चित्र क्र. १ हातूंत दाखयलां. डायफ्रॅम (diaphragum) (हड्डें आनी पोट हांचेंमदलो स्नायूचो पड्डो) आनी पोटाचे स्नायू अकस्मात नेटान आकुंचित जावन येता, जाका लागून पोटाभितरलो दाब वाडटा. त्याच वेळार पोटाचें आंतकड्यांकडलें पोंत उक्तें उरता आनी अशे तरेन वयले वटेन पोट रितें जाता.
मनशाचे कुडींतल्यो विंगडविंगड क्रिया मेंदवांतल्या नियंत्रण केंद्रावरवीं घडत आसतात.ओंकारो नियंत्रण केंद्राची सुवात मेंदू-देंठांत (brain stem or medulla oblongata) आसा.ओंकारो हो रोग वा दुयेंस नासून कितल्याशाच रोगांचें वा दुयेंसांचें तें मुखेल लक्षण जावन आसा.अन्नाबगर कांय कारणांक लागून ओंका-यांत रगत पडूं येता. देखीक- पोटांतलो घाव (peptic ulcer), जठराचो कॅन्सर, अन्ननलिकेंत रक्तगांठी (varicose veins). पोटांत रग्ताचेर हायड्रोक्लोरिक अम्लाची (hydrochloric acid) प्रक्रिया जावन रगताक काळपटपणा येता. ताका लागून रगताचो ओंकारो सदांच डांबरी कोराचो आसता. केन्नाकेन्नाय ओंका-यांतल्यान दंतूय भायर पडटात.
ओंकारो मुखेल चार कारणांक लागून जांव येता:
१.रगतांत बदल वा बिघाड निर्माण जावन ओंकारो केंद्र उत्तेजित जावन ओंकारो येवप.देखीक- गुरवारपण (सकाळीं-सकाळीं ओंकारो येवप हें खाशेलेपण, morning sickness),युरेमिया (मुत्रपिंडाचे अकार्यक्षमतेक लागून- renal failure), रगतांत पित्त (bile) घातक प्रमाणांत वाडप, गोडेमूत (diabetes- रगतातल्या साकरेची चड प्रमाणांत वाड जावन किटोन नांवाचें विखारी रसायन निर्माण जावप), सादारण गुगी (General Anaesthesia).
वखदां:[बदल]
ओपियम, मॉर्फीन, हेरोईन, पेथीडीन, पेन्टाझोसीन, नॉर्फीन, डीजिटलीस कॅन्सराचेर उपेगी वखदां तशेंच तशेंच अदृश्य किरण उपचार पध्दत (Radiation Therapy or Radiation sickness), किडे-हुंदरांखातीर आशिल्लीं विखां, सेप्टेशिमिया, रगताक रोग बाधा (Blood infection).
२.अप्रत्यक्षपणान ओंकारो केंद्र उत्तेजित जावन ओंकारो येवप. देखीक- काळजाचो झटको (heart attack), अपेंडिसायटीस (appendicitis), मुतखडो वा पीत्तखड्याक लागून कळो येवप,स्वादुग्रंथी वा पित्तेंद्रियांक सरूज येवप (pancreatitis, cholecystitis), कोलेखांक (whooping cough), प्रवासी दुयेंस (travel sickness), मेनर्स दुयेंस (Meiner’s Disease).
३.पचनेंद्रियांचे रोग आनी दुयेंसां: देखीक- अतिसार, अमांश (मोडशी), अन्नवीखबादा (food poisoning), पोटांतलो वा आंतडेचो घाय (peptic ulcer),पोटाचो वा स्वादुग्रंथीचो कांक्र. अन्न चलनाक बादा हाडपी विकार देखीक- आकुंचित अन्ननलिका (stricture oesaphagus- चित्र क्र.२), अकार्यक्षम अन्ननलिका (achalasia), पोटाचो हर्निया (Hiatus hemia- चित्र क्र.
२),आंकुचित पोट (pyloric stenosis- चित्र क्र. २), आंतकडेचो पीळ (Volvulus- चित्र क्र.
३),आंतकडेंत दंतांचो चुमडो घुस्पून उरप.
४).मेंदूचे रोग आनी दुयेंसां : देखीक- मेनिंजायटीस (Meningitis),मेंदुज्वर (Viral Encephalitis), फल्यू (Japanese B Fever), हुरहुरें, गालगुणा आदी वायस रोगची लागण, एकसीसाल (migraine), मेंदूवात वा मेंदवाभायर पूण कवटेभितरलो रक्तस्त्राव (intracranial haemorrhage), मेंदूंतली गांठ (brain tumour), एडिसोनियन दुसेंय (Addisonian Disease- मेदूंतल्या पीट्यूटरी नांवाच्या ग्रंथीची अकार्यक्षम स्थिती)
५. मानसिक तणावाक लागूनय ओंकारो जांव येता. (Psychogenic vomiting).चलनाक बादा हाडपी जल्मजात दोश: देखीक- बंद अन्ननलिका वा आंतकडें (चित्र क्र. २- Atresia चलनाक बादा हाडपी जल्मजात दोश: देखीक- बंद अन्ननलिका वा आंतकडें (चित्र क्र. २- Atresia of oesophagus or duodenum), अकार्यक्षम वा आकुंचित अन्ननलिका (chalasia,achalasia of oesophagus), पोटाचो हर्निया (Hiatus hernia), आकुंचित पोट + Pyloric Stenosis- चित्र क्र. २), आंतकड्यांत आंतकडीं घुस्पप + Intusucception-चित्र क्र. ४), मुदये आकाराची स्वादुग्रंथी (Annular Pancreas). हिरस्प्रंग्स दुयेंस (Hirrchsprung’s disease-मोटे आंतकडेच्या निमण्या भागाची कायम अकार्यक्षम घडण).
उपाय:[बदल]
खाशेलो उपाय त्या त्या कारणाप्रमाण करपाचो आसता. सामान्यपणान कसल्याय कारणान चड काळ ओंकारो आयल्यार रक्तशिरेंतल्यान पातळ द्रव ररूपांत (intravenous fluid अतिसार- अमांश (मोडशी), गोडेमुत, गुरवारपण, कामीण, वीखबादा, मेनिंजायटीस,मेंदुजोर, सेप्टेशिमीया, अधृश्य किरण दुयेंस (Radiation Sickness),पोट वा आंतकड्याचो कात्रो (peptic ulcer) हांचेर चड करून वखदांचोच उपचार करपाची गरज आसता. वखदांक लागून ओंकारो यरता जाल्यार वखदांची मात्रा कमी करची पडटा वा कांय काळमेरेन वखदां बंद करचीं पडटात. बंद अन्ननलिका वा आंतकडें, आकुंचित पोट, पोटाचो वा स्वादयग्रंथीचो कांक्र, चड तेंपाचो पोट वा आंतकडेचो घाव, पोटाचो हर्निया, आंतकडेचो पीळ, आंतकड्यांत आंतकडीं घुस्पप, मेंदूंतली गांठ, कवटे भितरलो रक्तस्त्राव, हिरस्प्रंगस दुयेंस, अपेंडीसायटीस आदी दुयेंसांचेर चड करून शस्त्रक्रिया करची पडटा.
ओंका-याचे वायट परिणाम[बदल]
ओंका-याक लागून आंगांतलें रगत वा रगतांतलें उदकाचें प्रमाण उणें-चड जावन रगताचो दाब देंवं येता (Hypovolemic shock). रक्तक्षार असंतुलनाक लागून (electrolyte imbalance) नवे त्रास उप्रासूं येतात. चड तेंपाच्या दुयेंसांक लागून (पोटाचो घाव वा कॅन्सर, मेंदू-गांठ आदी) दिसान दिस वजन देंवत वचून कुपोशण जावं येता. सादारण गुंगी,मेंदवाचो मार वा मेंदवाचो झटको ह्या कारणांक लागून आयिल्ले बेशुध्दावस्थेंत ओंकारो आयल्यार घडये तो फेंफ्यांत वचून फेंफड्यांक Pneumonitis ह्या रोगाची लागण जावं येता.पोटांतल्या हायड्रोक्लोरीख अम्लाक लागून वायुनलिकेचें अकस्मात आंचन जावन स्वासोस्वासांत अडचण येवन मनीस घुस्मटूंक शकता (Respiratory Distress). केन्नाय ओंकारो इतलो खर जाता की अन्ननलिकेंत वा पोटांत कात्रो (fissure) पडून पोटांत रक्तस्त्राव जावन रगताचे ओंकारे जावं येतात. असल्या प्रकारच्या वायट परिणामाक ‘मॅलोरी वायस दुयेंस’ (Mallory Weiss Syndrome) अशें म्हण्टात. ह्या दुयेंसांत रक्तस्त्राव आपशींच थांबता, पूण गरज पडल्यार शस्त्रक्रिया करची पडटा.
संदर्भ:[बदल]
1. Achar S.T., & Viswanathan J.; Textbook of Paediatrics; Orient Longman Limited- 1982; 2. Stein, Jay H.; Internal Medicine; Little Brown & Co., Boston-1983.