गाराणें
गाराणें म्हळ्यार मागणें, विनंती,प्रार्थना करप अशें म्हणटात. सांगणें सांगप वा सांगुन घेवप ह्या प्रकाराक गाराणें अशे म्हणटात. गाराणें घालप म्हळ्यार देवाक आर्गा करप वा सांगणे करप. चड करुन आपल्या कुलदैवताची कृपा मागप. पुजिल्ल्या दैवताची कृपा मागप. गणपतीच्या विसर्जना वेळार दर घरांत गाराणें घालतात.
धार्मीक विशवास
[बदल]देवाक गाराणें घालप हे मनशाचो धार्मीक विशवास आसा. हिन्दु वा क्रिस्ताव वा हेर धर्मातल्या लोका मदी गारगणें हो प्रकार चलत आयला. दर एका मनशाची धार्मीक विचार वेग वेगळे आसतात. देवाची पुजा करप आनी ताका सेंगणे घालप हे वेगळे आसता. देवाक गाराणें घालप वा सांगणे करप हे त्या त्या विश्याक आनी प्रसंगाक दरुन आसता. देखीक -घरांत कोणुय दुयोत आसलो जाल्यार गांव देवाक वा कुळ देवाक सांगुन घेवन आंगवण करतात आनी मनीस बरो जाल्या उपरात ती आंगवण देवाक उपतात.संपती, शिक्षण, संवसारीक सुख, भुरग्या खातीर , काम मेळचे हांचेय खातीर देवाक आंगवण वा गारगणें घालता.
गाराणें हे प्रतेक सणा परबाक घालतात. गारगणें घालप म्हळ्यार देवाची सेवा बरी जावची म्हुण उत्सवा वेळार हे गाराणें उत्सवा पयली घालता आनी उपरात एक गाराणें आसता उत्सव सोपोवपाक तांतुत फुडाराची राखण कर आनी सेवेन खंय चुक जाल्या जाल्यार शमा कर अशे आसता.गांवा-गांवा प्रमाण ते बदलता.गाराण्याचो वेग वेगळ्योतरा आसात. पुण गाराण्याचो उद्देश मात एकुच आसता. भौतीक सुखा खातीर वा संकश्टाच्या निवारणा खातीर देवाक होरावपाक.[1]
गाराणेकार
[बदल]गाराणेकार म्हळ्यार विनोवपी मनीस वा देवाक पराथपी मनीस गाराणेकार हो एक गांवकारानी नेमिलो मनीस आसता जो खंयच्या गांवात जाल्या कार्या वेळार देवाक गाराणें घालपाचे काम करता. तशेच आनी लोकाचो एक समज आसता.जर गारीणें नेमिल्याच मनशान घातलो जाल्यारुच ते देवाक कळटा असो ताचो विश्वास आसता.
भौशीक सांगमे चड करुन गांवाचो जल्मी, गांवकार वा गांवचो मुखेली घालता, वाजाणटे म्हालगडेय घालतात. देवळांनी घाडी , भगत हे देवाक सांगणे घालतात .सांगणे घालतना जाग्याच्या देवाक ,गांवच्या देवाक, शिमेच्या देवचाराक ,मांडाच्या देवाक , कुळदेवाक, गांव पुरुसाक,पितरांक उलो घालुन सगळ्यानी मेळुन एकार्द्य मनशाचे वा गांवाचे कल्याण करचे, संकश्ट पयस करची अशे मागतात
गाराण्याची सुरवात
[बदल]देवाक सांगणे घालपाची ही पद्दत केन्ना सावन सुरि जाली हे सांगप भोव कठीण. अदमसान अशे म्हणु येता. देवाची कल्पना रुजोवन आयली,त्या वेळा साकुन सांगण्याची सुरवात जाव येता तशेच मनीस आपुण कोणाची तरी निर्मणी. आपणाक कोणे तरी निर्मीत केला ही गजाल मनशाच्या मनाक पटली, तेन्ना सावन ह्या निरर्मात्याक मनीस तरेतरेन होरावपाक लागलो. देव ही संकल्पना मनशाच्या मनात रुजली.देवान ही भुंय आनी भुंये वयलें जिवीत निर्माण केला असो मनशाचो विश्वास जालो. देखुनच तो देवाक होरायता. देखीक ज्या तरेन भुरग्यानी आवय भापाय कडेन आपली मागणी करची आनी ताणी ता मानुन घेवची म्हण तांकां खोशी करपाक तरे तरेन यत्न करुन आपलें दान मेळोचें, तेच तरेन मनीस देवालो विश्वास अशोच उरचो म्हण देवा लागी मागणी मांटा. ताची तुस्त तोखणाय करुन आपले इत्शीत दान पदरात घालुन घेनचो असो यत्न करता. देव सर्गात रावता असो मनशाचो विश्वास आसा.मनशाची राखण करपाक ताणे आपणालें दुत देवचार, म्हारु,वेताळ आदी अशे धर्तरेर धाडल्यात अशे दिसता.
गाराणें वा सांगणेघालपाच्यो वेग वेगळ्यो तरा जल्माक आयल्यो त्यो अश्यो-गांवकार, अपल्या मुळ पुरुसाक देव मानतात. “ गांव पुरीस”म्हुण तांकां होरायतात. गांवात मांड आसलो जाल्यार मांडाचो अधिकारी देव मांड राखता सो गांवकारी लोक मानतात. तशेच शिगम्याच्या उत्सवाक, धालांच्या उत्सवांक,जागराच्या उत्सवांक मांडार जमिले लोक ह्या मांडाच्या देवाक होरायता.”मांड”म्हळ्यार सगळो गुवचो लोक गांवच्या एका जाग्यार एकठाय येवन विचार माडटा वा गांवच्या देवाचे कार्य करतात तो एक जागो.
गाराण्याचो इतिहास
[बदल]मनीस कुळयेचो सासायेचो आनी पुण्यायेचो इतिहास. देव आनी मनीस हाचें मदले नाते सुरु जाले तेन्ना सावन गाराणी अस्तित्वांत आयली. मनशाचेर जेन्ना संकश्ट आनी सैमीक आकांत येवपाक लागले त्या वेळार मनशान देव ही सकल्पना सोदुन काडली.सैमातल्या दर एका वस्तीक देवान रचयल्या वारो, झांडां, दिस रात, मरण जल्म आदी ह्यो गजाली मनशाक कळुन आयल्यो.आनीहे सगळे रचणुके फाटल्यान एके व्हड शक्तिचोहात आसा अशे दिसलें आनी ताणे त्या रचणार्याक वेग वेगळ्या नांवानी स्थापीत केलो. देव, ईश्वर अल्ला, खुदा अशी वेग वेगळी नांवा दिली.ताचे अस्तित्व मान्य केले. प्रार्थना, भजना, तुस्तगिता हाचे बरोबरच गाराण्यातलो “गा” हो वर्ण गावपाची आसता अशे सुचयता.तशे पळ्यल्यार गाराणी हीय एक देवाची प्रार्थनाच कशी पुण प्रार्थना नी गाराणी हातुंत फरक आसा, प्रार्थनेक मध्यस्थ लागना. प्रार्थना कोणुय करपाक शकता पुण गाराणीं करपाक त्या मनशाकडेन अधिकार आसचो पडटा. नेमुन दिल्लो मनीसुच गाराणें घालता देखीक-भट ,वेळीप,गुरव , गोसाय ,जोगी जल्मी गांवकार हे गाराणी घालपी समाजाचें प्रतिनिधी आसता. अशे तरेन गाराणीं मनशाच्या भित्र्या मनाक आदार आनी आत्मविश्वास दिवपा खातीर समुह मनान निर्माण केल्ली एक येवजण.
गाराण्यानी त्या त्या वांठारातल्या मुखेल देवताचो तसोच पारिवारीक देवताचो उल्लेख येता.देवता स्थंलातरीत आसत जाल्यार तिच्या वा ताच्या मुळ खळाचो उल्लेख गाराण्यात आसपावता. गाराण्यांतल्यान फक्त श्रध्दा न्हय, तर इतिहास लोगीत आसू येता. संस्कृतायाच्यो कांय किरवो गाराण्यांनी मोळटात. देखीक- काशी, गंगा हाचो उल्सेख खुब आदल्यी गाराण्यानी मेळटा.
गोंयच्या हिन्दु समाजाचीं मागणीं गणपती हो आद्य देवत. कांय गाराण्यांचे सुरवातेकुच येता तेच प्रमाण कोंकण वांठारातल्या बेताळ, रवळनाख,सातेर ह्या आदल्या देवांचो चडसो सगळ्या गाराण्यांनी ताचो उल्लेख मेळटा. गाराणें आडवाद न्हय .देखुन कांय कडेन जे जाणटे लोक आसात,ते आयजुय गाराण्याचे दायज आपले उमेदीन चलयतात ,तांकां गांठुन ताटे विशिची म्हायती एकठांय करुन फाल्याचे पिळगे खातीर साबाळुन दवरता. ह्याच तरेन कांय गाराण्याचो उल्लेख करता.
गाराणीं
[बदल]१. सगल्या देवांचीं नांवां घेवन सागिल्ले गाराणें-पेडणें
आयज देवा माया सायबा
आयज तूं रवळनाथ
आयज तूं म्हरीगंण
आयज तूं भुतनाथ
आयज तूं सांतेरी
आयज तूं गोठणेवयलो
आयज तूं म्हापुरुस
आयज तूं शिमेवयलो
आयज तूं नारायण मादेव
आयज तूं मादेव
काय तूं सांगणें केला आसत
हे भुरगें तिज्या शब्दांक येयले आसत
आयज शब्द घेवन
आयज हाचीं कामा साध्य करुन
घेर. बाबा देवा सायबा.
२.गणपतीक घाल्ले गाराणें मडकय
[बदल]देवा श्री गणपती
आयज तुजी पांच दीस सेवा
चाकर केल्या
आयज दाव्या ,हातीन जाल्या आसत
आयज उज्या हातीन माफ करुन घेवची
आयज भुरग्यांनी सेवा केल्या
आयज जे कितें खोटे नाटें आसत
आयज चारुय शिमाचे देव एक जावन
आयज शिमे भायर घालून
आयज पिडा रोग आसत
आयज कर्तुबा केल्ली आसत
ती पांयापोदा घालुन
आयज गोरवा वासरा कडेन
लाभ जावचो
आयज पैशाक पांच पैशे
मेळोवन दिवचे
आयज जे कोण दायजी दुस्मान आसात
आयज शिमेचेर
पयस करुन
आयज भुरग्यां-बाळा कडेन, जाणट्यी-नेणट्या कडेन
तुमचे लक्ष आसचे
आनी तुजी ही वर्साची सेवा केल्या ती
पावन करुन घे.[2][3]
गोंयच्या क्रिस्तांव आनी हिन्दु समाजाची धार्मीक मागणीं
[बदल]आमच्या समाजान धार्मीक लोक खुब आसात. काय जाण अंधश्रध्देन जाल्यार कांय जाण श्रध्देन देवाक पुजतात.गोंयकाराक हरशी नुस्त्या बगर जेवण चलना ,पुण देवसपणाचे बाबतीत मात तो नुस्त्ययच्या मोगा परसुय देवाक चड मानता. गोंयातल्या देवसपणाचेर बारीकसाणेन पळयले उपरात आमच्या मनांत गोयच्या देवसपणाचेर कितें तरी बरोवपाचो विचार आयलो. गोंयच्या गांवगिर्या वाठारांत कोंकणी भाशेतलीं मागणी देवनागरी आनी रोमी लिपयेतली वेगवेगळ्यो धार्मीक,संस्कृतीक मळार निजाची मागणी आसात जी आयड नानपश्चात जावपाचे वाटेर आसात. देवाची भक्ती कशी करची हे खातीर नवविद्दा भक्ती करपाचे णव विधी आसात किर्तन,भजन,प्रवचन,नाच,गायन,शंडोप्रचारांत पुजा करप.उपरात देवाकडेन मागणें करप.
क्रिस्ताव पयली सुमारएक हजार वर्साच्या अदमासाक द्रनीड कुळयेंतलें लोक हांगा पावले.दक्षिणे कडल्यो तेलगु ,कान्नडी आनी मल्ल्याळी संस्कृतायो वसयतना ते हांगाच्या ऑस्र्टीक कुळयेतल्या लोका कडेन भरसल्यात.फुला ओपुन देवाची पुजा करप, देवाक निवेद दाखोवप,भुतावळीक मानप हे तांच्या संस्कृतायेतल्यो मुखेल खुणो.
गोंयच्या हिंदु साजाचीं गाराणीं
[बदल]गांयच्या वेग वेगळ्या भागांनी हिंदु कॅलेण्डरा प्रमाणे पुराय वर्सभर जावपी मुखेल उत्सव,सण-परबो,धार्मीक विधींच्या वेळार गांवकार गाराणें घालुन देवाकडेन मागणें करतात, नवस करतात तशेंच आनीक हेर कारणाक लागुन घालता. ती अशी.
भुरगें जायना जाल्यार
[बदल]दुपंतेह,अविचिन्ह,संतती प्रणतीही अर्थम अस्य दंपंत्तिही पुर्व जन्ममेयशू,सर्वशाप, मातृशाप,बंधशाप, प्रेतशाप, इत्यादी शापताप निवारण पूर्वक गणपती पूर्ण अनुग्रह शीघ्र येव दंपत्तीह संतती प्राप्तिही.
आंगवणी -काम जाल्यार
[बदल]म्हाजे काम जालेकाय हांव कोंबो दीतां,कांय दीस गेले कि तेजें तें काम जाता. ग्रामस्थ लोक. तांचे गांवच्या देवस्थानाचे मानकारी घेवन. हांवें देवाक नवस केल्लो म्हाजें काम जाल्यार. देवाक कोंबो दितां.तेन्ना गांवकार विनवणी करता.ताजे शब्द अशे आसात.
शिमेचो देवचार
[बदल]श्री. ह्या व्यक्तीन आपले काम जावनी म्हण तुका नवस केल्लो,आयज तो नवस फारीक करता.पुर्वेचो म्हार, राष्टोळी,दाणेकार,गडीचो देवचार,शिमेचा चाळे ह्या पंचायतनाच बराच वजनी आनी गांव जोडणारो चितुरसिमा आरवणारा ह्या सर्वाचें एक विचार करुन तुजो कोंबो दीता तो पावन करुन घे. ।।श्री देव बाबा बोडगेश्र्वर।। तुज्या चरणा कडेन.............हो श्रीफळ नाल्ल केळी,फुला दवरलेलीं आसात, ती पावन करुन घे.ताची जी मनांतली इत्सा आसा ती पुर्ण कर.ताचो जो प्रवास आसा तो बरे तरेन पार पाड. अशी जायती गाराणीं आसात. हे ताचे दायज जे ताच्यानी धार्मीक तरेन तिगेवन दवरला.आनी ते पुळगेन पुळगे कडल्यान चलत आयला.
गोंयच्या क्रिस्तांव समाजातीं मागणीं
[बदल]क्रिस्ताव धर्मांत जायत्या तरांनी मागणीं देवाक ओंपतात.तांची मागणीं एकलेच मनीस वा सगले लोक घालिनात जाल्यार कांय फावटीं कांय मागणीं सगल्या लोकाच्या नांवान पाद्री इगर्जेंत म्हणटात ना जाल्यार कांय अशीं मागणीं गांवचो जाणटो उच्चारता.पूण गांवांन जावपी लागीनी,तेरसाक वा काजाराक सामान्य लोक मागणीं घालपाक शकतात.
आमच्या गोंयांत एक फामाद गजाल घडटा ती म्हळ्यार आमी देवाक आंगवण करतात. आनी आमची पूर्ण जातकच आमी आमचीं आंगवण जांव पयशे, वाती वा मेणाचे केल्ले कुडीचे भाग देवाक ओंपतात. कांय जाण देवाक तेल दितात आनी आपली आंवण पू्र्ण करतात.
नव्या पिका-फोलाचार आशिर्वाद
[बदल]सोरवासपोरा देव,सर्वेा वस्तुचेर रचणार्या
मळबांतलो पावस आनी दोव धाडून
आमी सोफोळ भुंयेचो आदार घेवन
दाव्यान-फोलाचें सुबप पीक
तूं आमकां सदांच फावो कोरताय
ह्या वोर्साचे पुकावोळी खातीर
आमी तुका आंर्गां दितांव
तुज्या उदारपणान तुवें आमकां दिल्या
ह्या बोर्या देण्यांनी
तुज्या भावार्थाचे ओणत्रेक तुवें सुफोळ केल्या
देखुन तुजें बोरेंपोण आनी काकूट आमी
निरोत्तोरी वाखणतांव
आनी ओशें ह्या काळाचें देणें वरवीं
साणीक देणी सोडून काडून
ह्या सोंवसोरांतल्या देण्याचो आमी उपेग
कोरुन क्रिस्ता आमच्या सोमया वरवीं.........आमेन
नोव्या घोराचेर आशिर्वाद
[बदल]सोरवेस्पोरा तुज्या चाकराक देवुन आयक
ह्या घोराची आयज उगतावणी कोरताना
तुजो आशिर्वाद खालतेपोणीन दी ओतरेकतांव
ह्या घोरांत जियेतना तुजो ईसरो तांकां मेळूंक
घोरांतलीं भायर सोरताना आसाय म्हूण तीं खुशाल
तूं तांच्या सांगाता जावंक
घोरात पोरतून येतना तुका सोयरो कोसो तीं बोगूंक,
शकी तुवें तोयार केल्या तुज्या बापाच्या घोरांत
खुशालकायेन ेकदीस तीं पावूंक
तूं जियेता आनी राजवोट लोलोयाताय
सासणाच्या सासणांकः आमोन
अश्या तरेन क्रिस्ताव समाजात गाराणीं वा मागणीं करतात. ह्याच तरेन तीं भुरग्याक नांव दवरतना, काजाराचे मुदयेचेर आशिर्वाद घालतना,बाब्तिस्ता वेळार,लागीन ह्या धा्र्मीक कार्या वेळार अशी मागंणीं करतात.