गोंयची जातीय वेवस्था
गोंयची जातीय वेवस्था, गोंयच्या हिंदू धर्मातल्यो वेगवेगळ्यो जाती आनी पोटजाती बदद्ल भाश्य करता. देखीक सारस्वत वा बामण, क्षत्रीय, ब्राह्मण वा भट, म्हार , खारवी, धनगर आदी.
गोंयच्यो वेगवेगळ्यो जाती
[बदल]- क्षत्रिय
हातूंत मराठा , देसाय आनी हेर क्षत्रिय वंशाचे लोक आसपावता.राणे हें राजपूत वंशाचें. - गोमंतक मराठा समाज/देवदासी
हातूंत देवळाकडे संस्कृतशील संलग्न आसलेली सकयली जामात आसा. देवळांत निवळ करप, दिवो लावप ही कामा करपी ती "भावीण".देवळांत देवाफुड्यान आनी उत्सवा दिसा देवाच्या मिरवणुकीफुड्यान गाता आनी नाच करता तांका "कलवंत" अशें म्हणटा. वयल्या दोन जातीतलें पुरुश वर्ग देवळानी वाद्द वाजयता आनी देवळातली हेर कामा करतात ताका देवळी अशें म्हणटा. हे लोक गावच्या शिगमो, धालो हातूंत भाग घेता. पूण तांका वागळे स्स्कतीक अस्तित्व ना.शास्त्रीय संगीत, नृत्य या जातीतले लोक शिकता. जागर, कालो ह्या सारकील्लें नृत्यनाट्य प्रकार करपी पेरणी हांका वेगवेगळ्या देवळान वर्षासन आसा सभाजन मनोहारी यो नृ - कुळवाडी/सतरकार
कुळगर/ शेतकाम करपी ही जात फोंडा, सत्तरी, केपें अश्या तालुक्यानी ग्रामीण भागान पळोवपाक मेळटा. धालो सारकीलो उत्सव ही जात मनयतात. लोक देवता पुजप, मंत्र तंत्र, घाडि देवदेवस्की ह्या सारकील्लें प्रकार ह्या जातींत चलना. सत्तरींत "रणमालें" हो नृत्यनाट्याचो प्रकार हे कुळवाडी लोक करतात. ग्रामीण भागांत रावपी लोक खूब कश्टी आनी चालीरितींक जपपी. कुळागरांत काम करप हे तांचे मुखेल काम आसून संस्कृतिक दृष्टीत खास गोंमंतकीय अशी जाता. - म्हार
म्हार ह्या जातीक ग्रामरचनेंत स्थान आसून खूबकडे तांकां ग्रामसंस्थेंत जमीन वेगळी करुन दिल्या. वाद्द वाजोवप, उत्सव आसतना दिवो धरप ह्या सारकिल्ली कामां ते करता. तांकां "व्हडल्या घरचे" अशें म्हणटात.ते बांबूच्यो वस्तु करता. - ब्राम्हण वा भट
हातूंत वेगवेगळ्यो पोट जातीं आसात.हातुंत पद्दे हें चड प्रमाणान आसून भटपण आनी केळीं, बेड्यांची कुळागरा हो तांचो मुखेल वेवसाय आसा. कराडे ब्राम्हण हांची वस्तीं व्हडली आसा. कोकणस्त ब्राम्हण चड करुन सत्तरीन रावता. तांचे वेवसाय कुळागर आनी भटपण हे तांचे वेवसाय आसात.ह्या शिवाय क्रियाकर्म करपी किरवंत जोशी हांका समाज रचनेंत जागो आसा. भट्टप्रभु ही एक जमात आसा. हांका बाकिच्या ब्राम्हणानी वेगळे दवरिल्लें आसा.प्रत्येक जमतीची बोली भास वेगळी आसा. हातुंतल्यो बायल्यो वेगवेगळे व्रत धरता. विशेशतायेन फुगडी हो प्रकार खेळटा, गितगायन करता,काणयो सांगता. ब्राम्हण समाज घाडी भगत करप कमी पणाचें मानता त्या परस प्रसाद पाखळी घेता. - खारवी
खारवी ही जमात म्हळ्यार न्हये देगेर रावपी आनी नुस्तें धरपी कोळी आसा. तांची सांस्कृतीक जीण वेगळी आसा. पूण बाकिच्या जाग्यांचेर कलात्मक आविश्कारान वेगपण आसलेली काळी गीतां, कोळी नाच असलें प्रकार गोंयांत ना. काणकोणंत पागी आनी गबित ह्य नांवाचे कोळी लोक आसा. - धनगर
धनगर ही जमात दोंगरावयलो सपाट जागो पळोवन थंय आपल्यो झोपट्यो बांदुन रावता. काणकोण, सांगे, सत्तरी ह्या तालुक्यानी धनगरांच्यो वस्ती आसा. पयलीच्या तेपार धनगर दोन-दोन वर्सानी आपलो जागो बदलून ऐका दोंगरा वयल्यान दुस-या दोंगरार वतालें. फाटल्या सुमार तीस वर्सा पासुन तांचे कुटूंब ऐकिच कडेन रावता. बोकड्यो आनी म्हशीं पोसप हो तांचो मुखल वेवसाय जावन आसा.
तशेंच रान पिकाचे उत्पादन, कंदमुळा पिकोवप ही कामा ते करतातले. सकयले जातिचे पुण सांस्कृतिकदृश्टी पासुन वेगळी अशी जमात.धनगरांच्यो मुखेल तीन जाती आसात. जातूंतली गवळी ही कृष्ण देवाक मानपी आनी पुरायपणान शिवराक रावताली. धनगर, बीरुदा हया देवाक मानपी तशेंच ते कोंबडी खायनासलो आनी सोरो पी नासले. धनगराच्यो ह्यो दोन जाती गोंयांत आसपावता. कुरबुचड ही मेड्रयो पोसपी आनी सगळ्यान व्हडली जात आसुन ती फकत घाटमाथ्यार रावतात.
धनगराचे न्हेंसप सारके सादे कंबरेक लंगोट, खांदार कामळ, तकलेक विशिश्ट मुंडासो, केन्नांय आंगार जाकिट, मनगटार धातुचे कडे, हातान बडी, कानांत बिगबाचळी. हे दादल्यांचे न्हेंसण. धनगरांच्यो बायल्यो णववारी कापड घट्ट कास मारुन मांड्यो उक्त्यो दिसता अशें न्हेंसता.गळ्यांत मणयाची माळ, उजव्या हातीच्या कोफराक चांदिची वाकीच हो अलंकार, ठसठशीत आडवो कुकुम, हातांत धातुची कांकणा इतलें अलंकार घालता.