अडुळसो

Justicia adhatoda

अडुळसो(मराठी- अडुळसो, अडुसा; हिंदी- अडोसा, अरूशा, बांसा; गुजराती- अरडुसो, अडुळसो; कन्नड- अडुसोगे; संस्कृत – वासक, अटरूष,अमलका; इंग्लीश – मलबार नट ट्री; लॅटीन- एधॅटोडा व्हॅसिका; कूळ- एकॅंथेसी.) हें वखदी झोंप भारतांतल्या सगळ्या वाठारांनी दिश्टी पडटा. श्रीलंका, मलाया, आग्नेय आशिया आदी वाठारांनीय हें झोंप जाता. उश्ण प्रदेशांत सुमार 1,000 मी. उंचाये मेरेनच्या वाठारांत ह्या झोंपाची वाड बरी जावंक शकता. हिमालयाच्या सकयल्या भागांत, तेचपरी गोंय, कोंकण आनी दख्खनच्या पठाराचेर शेताच्या कडांनी वा पोरसांच्या वंयेंक हें झोंप लायिल्लें दिश्टी पडटा.

हें ल्हान झाड झोपांनी जाता. उंचाय सुमार 1.2 ते 2.4 मी. पानां सादीं, माध्यम आकाराचीं, लांबशीं, वयर गडद पाचवीं आनी पोंदच्यान लेव पाचवीं. ऑगस्ट ते नोव्हेंबर म्हयन्यांत ताळयेचे तेंगशेर तुरे येतात. तातूंत कांय प्रमाणात पाचव्या पाकळ्यांनी धांपिल्लीं धवीं फुलां येतात. ताका लांबशें आनी तोंक आशिल्लें फळ येता.

अडुळशाचो दरेक भाग वखदी. पानांसाऱ्या खातीर उपेगी पडटात. तातूंत वासिसाईन हें अल्कलॉइड आनी एथॅटोडिक अम्ल आसता. थंडी भरून येवप, खांक येवप, उस्वास घेवपाक त्रास जावप, रक्तपित्त ह्यादुयेंसाचेर म्होंव, सूंठ, मिरी आनी पिंपळी (एक वखदी झाड) घालून अडुळशाचो रोस दितात. पानांचो रोस पातळ परसाकडे आनी खडी जावप(परसाकडे सुकून येवप) हाचेर उपायकारक थाकता. ह्या झाडाच्या कांडाचो कोळसो बंदुकीची दारू करपाक वापरतात. झाडाचीं मुळां तांदळ्यांत (तांदूळ धुल्लें उदक) उकडून बायलांक जावपी मासिक पाळीविशींच्या (आंगार धवें जावप) विकाराचेर दितात. अडुळशा पसून केल्ली जायतीं आयुर्वेदीक वखदां बाजारांत मेळटात. गोंयां, अडुळशाचीं पानां उकडून ह्या उदकान वायटकाराक न्हाणयतात.

अडुळसो सादारण तीन मि.उंचायेचे हे वनस्पतीक धवीं फुलां आनी बारीक सांगो जातात.काऴ्या पानांची (Justicia gendarusa),धव्या फुलांची (Adhotada beddomei) आनी तांबडया फुलांची (Justicia Picta)अशे हे वनस्पतीचे तीन प्रकार मेळटात. हे वनस्पतीची पानां,फुलां आनी मुळा वखदी आसतात. सांधांत सूज वा दूख आसल्यार ,घावो जावन त्या जाग्यार सूज आयल्यार वा आंगांत दूख आसल्यार हाचीं पानां वांटुन त्या जाग्यार लेप काडतात.घावो जाल्यार पानांचो रोस करून घावो घुल्यार जंतू मारुन तो बेगीन बरो जावपाक मजत जाता.पातळ परसाकडेन जावन रगत पडल्यार वा पीत पडत जाल्यार,जानांचो रोस पोटांत घेवचो.थंडी,खोकली वा धांप लाग्लयार,हड्डयांत कफ भरता जाल्यार अडुळश्याचो रोस पियेल्यार कफ पातळ जावन भायर पडता.कफा वांगडा वा थुकयेतल्यान रगत पडल्यार हो रोस पोटात घेवपाक जाय.गांवठी मीठ (सैधव) आनी म्होंवा वांगडा हो रोस घेतल्यार वयलीं दूयेंसां पयसावतात.ताळो पडल्यार,आवाज घोंगरो जाल्यार हो रोस पोटांत घेवचो.गूण बेगीन मेळटा. मल्लूक मारल्यार हीं पानां तेलांत शिजोवन आंगाक चोळचीं.पिंताच्या विकारांत,ओंकारेंतल्यान रगत वचप,आगांत जळजळ जाल्यार वा जोर आयल्यार हाचो काडो साखर वा म्होंवा वांगडा घेवचो.जोर आयल्यार ही काढी सुठी वांगडा घेवंचो.बारीक जोर(क्षयरोग)जाल्यार,सुकी खोंकली आयल्यार तशेंच धांप लागल्याग हो रोस कोल्लो दवाखान्यात मेळपी वासावलेह वापरचो.थंडी जाल्या आसत जाल्यार पानांचो काढो शिजोवन न्हावपाच्या उदकांत घालचो आनी तें उदक न्हांवचें.कांय तेप हो उपाय चालूच दवरचो.हातूत ल्हान भुरग्यांक,जाणटेल्यांत तशेंच'क्षय' जाल्यार रूग्णांक बरोच फायदो जाता.गोडयामुताच्या दुयेंसाचेर अडुळश्याचो उपेग जाता.खोरूज वा हेर कातीच्या विकाराक लागून खाज सुटल्यार आनी जळजळ पडल्यार अडुळश्याचीं पानां वांटून तातूंत हळद घालची आनी त्या जाग्यार लावचें.तशेंच हे मिश्रण पोटांत घेतल्यार विकार बरे जावं येतात.दोळे आयल्यार पानांचो काढो,तूप,म्होंव वा साकर घालून पोटांत घेवचो आनी फुलां वांटून दोळ्यांचेर बांदचीं. बायलांच्या आंगार रगत चड गेल्यार अडुळश्याचो काढो वा रोस पोटांत घेवचो.आंगार जाल्यार तांदळांच्या धुवणांत अडुळश्याचीं मुळां झरोवन ते रसायन पोटांत घेवचे. इतले फायदो लक्षांत घेवन आपल्या घराभोंवतणी ही वनस्पत आसप भोवच गरजेची आसा.