आल्डर, कूर्ट
(जल्मः 10 जुलय 1902, कनिगशूट – जर्मनी; मरणः 2 जून 1958, कोलोन). नामनेचो जर्मन रसायनशास्त्रज्ञ. ताचें भुरगेपण उद्येगीक वसाहतीच्या वाठारांत गेलें. पयलें म्हाझूज सोंपतकच ताका घर सोडून वचचें पडलें. ताणें रसायनशास्त्राचें शिकप बर्लिन आनी कील विद्यापीठांत केलें. 1926 त, ताणें कील विद्यापीठाची डॉक्टरेट मेळयली. कील विद्यापीठांत प्राध्यापक म्हूण (1934-36) आनी आय. जी. फाबॅन हाच्या लिव्हरकुशेन हांगाचे संशोधन प्रयोगशाळेंत (1936-40) मुखेली म्हूण काम केलें. हे प्रयोगशाळेंत आसतनाच संश्र्लिश्ट (synthetic) रबराच्या संरचनेविशीं आनी प्राप्तीविशीं ताणें संशोधन केलें. कोलोन विद्यापीठाच्या रसायनशास्त्र विभागांत तो 1940 त प्राध्यापक आनी उपरांत विभागाचो मुखेल जालो.
कार्बनी रसायनशास्त्रांतल्या ‘ डाइन ’ (diene) ह्या म्हत्वाच्या वर्गाच्या संश्र्लेशणाविशींच्या (synthesis) संशोधनाखातीर ताका ताचो गुरू ओटो डील्स हाच्या वांगडा 1950 वर्सा रसायनशास्त्राखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार वांटून मेळ्ळो. मॅलेइक अम्ल (maleic acid) वा क्विनानां (quinines) हातूंत ब्युटाडाइनांसारकीं दोन एकांतरित द्विबंध (alternate double bonds) आशिल्ल्या संयुगांचो आस्पाव करप ही डाइन संश्र्लेशणातली गरजेची विक्रिया आसा.डील्स आनी आल्डर हांणी डाइन आनी क्विनोन हांच्या विक्रियेविशींचो एक निबंद 1928 त उजवाडायलो. तांणी हे विक्रियेचें स्वरूप प्रयोंगावरवीं पयलेच फावट सिध्द केलें आनी बऱ्याच वलयी (cyclic) संयुगांच्या संश्लेशणाखातीर हे विक्रियेचो वापर करून दाखयलो. कापराचो रेणू,प्लास्टिक, कँथॅरीडीन, अर्गोस्टेरोल आनी व्हिटामिन-डी ह्या पदार्थांचें संश्र्लेशण करपाखातीर हे विक्रियेचो खूब वापर जालो. क्रियाशील रसायनीक कारकाबगर ही विक्रिया जावं येता, हें तिचें खाशेलेपण.
1938 त, ताका जर्मन केमिस्ट संस्थेकडल्यान एमिल फिशर यादस्तीक पदक मेळ्ळें. त्याच वर्सा हॉल हांगाच्या (German Academy of Natural Philosophers) हे संस्थेचो तो वांगडी जालो. 1950 त, कोलोन विद्यापीठाच्या वैजकी विभागान ताचो भोवमान करून ताका एम्. डी. पदवी दिली. 1954 त सालामान्का विद्यापीठान ताका डॉक्टरेट दिली.