आल्बेनिया

(रिपब्लिक पॉप्युलोरे सोशलिस्टे इ श्वियप्रीझे). यूरोप खंडांतलो बाल्कन द्वीपकल्पाचे अस्तंतेवटेंतलो आनी एड्रिअॅटिक दर्याचे उदेंत देगेवयलो देश. विस्तार 39° 38’ ते 42° 41’ उत्तर आनी 19° 16’ ते 21° 43’ उदेंत. क्षेत्रफळ 28,750 चौ. किमी. लोकसंख्या 30,20,000 (1986). हाचे उदेंतेक आनी उत्तरेक युगोस्लाव्हिया, दक्षिणेक ग्रीस आनी अस्तंतेक एड्रिअॅटिक दर्या आसा. राजधानी तिराना.

भूंयवर्णन, हवामान आनी वनस्पतः

आल्बेनियाचो चडसो वाठार दिनारिक आल्प्स पर्वताच्या शाखांनी भरला. उत्तरेवटेनचे पर्वत आनी पठारां 1,500 ते 2,400 मी. मेरेन उंचायेचीं आसात. हांगा सगळ्यांत ऊंच दोंगरातेंगशी येझेरत्से (2,649 मी.) ही आसा. उदेंतेवटेनचे पर्वत दक्षिण-उत्तर पातळ्ळ्यात आनी तातूंत धव्या आनी काळ्या द्रिन न्हंयांचीं देगणां आनी ऑक्रीद,प्रस्पा हीं सरोवरां आसात. दर्यादेगेर रेंवेच्यो दोंगुल्ल्यो आसात आनी दर्याक मेळपी न्हंय बोयाना ही मळाचे उत्तरेवटेनच्यान व्हांवता. द्रिन, मात, श्कुंबी आनी व्हिजोझ ह्यो मुखेल न्हंयो.

दर्यादेगेच्या मळांच्या वाठारांत शिंयाळ्यांत सरासरी 100 सेंमी. पावस पडटा आनी गीम खर आसता. पर्वताच्या वाठारांत सुमार 250 सेंमी. पावस चडसो गिमांत पडटा. तापमान जानेवारीत 1° से. ते सुमार 6° से. आसता; जाल्यार जुलय म्हयन्यांत तें सुमार 21° से. ते 26° से. आसता.अॅटलांटिक, भूंयमध्य आनी एड्रिअॅटिक दर्यावयल्यान हांगा वादळां येतात. उत्तरेवटेनच्या पर्वतवाठारांत शिंयाळ्यांत बर्फ पडटा आनी गिमांत वादळां जावन पावस येता.

आल्बेनियांत ओक, एल्म, पायन आनी बर्च हे रुख भरपूर प्रमाणांत सांपडटात. 1,500 ते 1,800 मी. मेरेन उंचायेच्या वाठारांत आल्पायन तणाचीं मळां आसात. हेर बरेच तरेचीं झोपां आनी फुलझाडां हांगा दिसतात. रानदुकरासारकी कांय थोडीच रानवटी मोनजात आसा. पूण जनावरांची संख्या उणी. रानांनी सुकण्यांचें प्रमाण मात बरेंच आसा.

इतिहासः

हांगाचे मूळ लोक इंडो युरोपीयन आसात. इ. स. प. तिसऱ्या शतमानांत तांणी हांगा आपलें राज्य निर्मिलें. इ. स. प. 197 त रोमन लोकांनी हांगा शेक गाजोवपाचो यत्न केलो, पूण तो फळादीक जालोना. चवथ्या शतमानाच्या लागसार हांगाच्या कांय वाठारांचेर बायझंटायन साम्राज्यान जैत मेळयलें. तांणीच हांगाच्या लोकांक ‘ आल्बेनियन ’ अशें नांव दिलें. उपरांत हांगा परकी सत्तेच्यो घुरयो पडत आशिल्ल्यो. 1443 त लोकांक इस्कंदरबेग ऊर्फ जॉर्ज कॅस्ट्रिओटा हो फुडारी मेळ्ळो आनी ताणें 1468 मेरेन आल्बेनियाचे परिस्थितींत बदल हाडलो. 1479 त तुर्कांनी पुराय देश जिखून घेवन इस्लामचो प्रसार केलो. 1878 उपरांत हांगाच्या लोकांमदीं जागृताय आयली आनी तांणी आपले मुळावे राश्ट्रीय हक्क सांबाळपाक नदरेन एकवट घडयलो. 1912 त आल्बेनियाक तुर्कस्थानच्या हातांतल्यान स्वतंत्रताय मेळ्ळी आनी 1925 त हो देश प्रजासत्ताक म्हूण जाहीर जालो. 1928 त, हांगा अहमद बेग झोग हाची राजेशाय आयली.1939 ते 1944 ह्या काळखंडांत आल्बेनियाचेर इटली आनी जर्मनीचो शेक चल्लो. 1946 त,जनरल एम्व्हर होजा हाच्या फुडारपणाखाल हांगा कम्युनिस्ट राजवट आयली. रशियाच्या पालवान राज्यकारभार चलूंक लागलो. रशियांत जाल्ल्या राजकी घडणुकांचो परिणाम जावन 1961 त आल्बेनियान त्या देशालागचे संबंद तोडले आनी चिनी साम्यवादाची कड घेतली. फुडें 1978 त चिनी फुडाऱ्यांकडेनय आशिल्ले संबंद आल्बेनियान तोडले. 1985 त होजा हाका मरण आयलें आनी आल्बेनियान हेर राश्ट्रांकडेन राजनितीक संबंद जोडूंक सुरवात केली.

अर्थीक स्थितीः

अर्थवेवस्थेचो मुखेल भार शेतवडीचोर आसा. गंव, मको, भाज्यो आनी फळांचें पीक हांगा बरेंच येता. नुस्तेमारीचो वेवसाय उदरगतीक पावला. खणीच्या वेवसायांतल्यान आनी कारखान्यांतल्या उत्पादनांतल्यान ह्या देशाक बरेंच परकी चलन मळटा. आयात-निर्यात वेव्हार चडशे सगळ्या साम्यवादी राश्ट्रांवांगडा जातात. लेक हें हांगाचें अधिकृत चलन आसा.

समाजीक स्थितीः

रस्ते, रेल्वे, हवाई आनी उदकां मार्गांवयल्यान बरेतरेन येरादारी जावपाची वेवस्था हांगा आसा. प्रसार माध्यमांचेर सरकाराचें नियंत्रण आसता. राजवेवस्था साम्यवादी विचारतत्वांचेर आदारिल्ली आसा. हांगाचे लोकसंख्येंतले 97% लोक मूळ जमातीचे आसात. धर्माप्रमाण 20.5% मुसलमान, 18% नास्तिक, 55.4% धर्म मानीनाशिल्ले जाल्यार उरिल्ले हेर धर्मांचे आसात.

आल्बेनियन साहित्य बरेंच नामनेक पावलां. नाइम फ्रेशेरी, फैक कोनित्झा, ग्येर्गी फिश्ता ह्या आल्बेनियन साहित्यिकांनी संवसारभर नामना मेळयल्या. 7 ते 15 वर्सांमेरेन 8 वर्साचें मुळावें शिक्षण फुकट, सत्त्कीचें आनी एकसारकें आसा. साक्षरतेचो पांवडो बरोच ऊंच आसा.