आषाढ

हिंदू कालगणनेप्रमाण चवथो म्हयनो. ह्या म्हयन्याचे पुनवेक पूर्वाषाढा वा उत्तराषाढा नक्षत्रांत चंद्र आसता म्हूण हाका ‘आषाढ’ हें नांव पडलें. हाका ‘शूचि’ अशें आनीक एक नांव आसा. सूर्य मिथुन राशींत आसतना आषाढाक सुरवात जाता. कर्कसंक्रांतीक श्राध्द करचें अशें सांगलां. आषाढ म्हयन्यांत करपाचीं व्रतां अशीं: आषाढमेकंभक्तेन स्थित्वा मासमतन्द्रित:I

बहुधान्यो बहुधनो बहुपुत्रश्चु जायतेII (महाभारत)

अर्थ: आषाढ म्हयन्यांत दिसांक एकदांच जेवण निरलस राविल्ल्यान खूब संपत्ती, धान्य आऩी चल्यांची प्राप्ती जाता.

उपानधुगलं छत्र लवणामलकानि चI आषाढे वामनप्रीत्यै दातव्यानि तु भक्तीत:II (वामनपुराण)

अर्थ: आषाढ म्हयन्यांत वामनाचे भक्तीखातीर जोतीं, सत्री आनी मिठांतले आंवाळे दान करचे.

आषाढांत गोंयां आनी महाराष्टारांत पावसांचो नेट आसता. शुध्द एकादशीसावन विष्णूच्या शयनाक (न्हिदेत) आरंभ जाता म्हूण हिका ‘शयनी एकदास’ म्हणटात. आषाढी एकादशीक पंढरपुराक व्हडली जात्रा भरता थंयच्यान चातुर्मास सुरू जाता. शुध्द प्रतिपदेक कालिदास स्मृतिदीस मनयतात. ह्या म्हयन्याच्या मूळ नक्षत्रांत चंद्र आसता. त्या दिसा बेंदूर, पुनवेक व्यासपुजा, उमाशेक दीपपूजा तशेंच अधिक आषाढांत ‘कोकिळाव्रत’ ह्या परबांक लागून आषाढाक म्हत्व आसा. तेचप्रमाण आषाढांतले अष्टमीक महिषासुरमर्दिनीची पूजा, दशमीक वरलक्ष्मीव्रत, पुनवेक अन्नदान आनी कृष्णाष्टमीक ‘विनायकपूजा’ हीं कृत्यां करतात.

आषाढ पांवळी

पयलींच्या काळांत ल्हान आसताना चलयांचें लग्न जातालें. आषाढ म्हयन्यांत एक चली ते आषाढ पांवळेक पळेत आशिल्ली. पळेता-पळेतां तिका आपल्या कुळारची याद आयली आनी खूब वायट दिसलें आऩी योगायोगान त्या दिसा तिका मरण आयलें. ताच्यावेल्यान आषाढ म्हयन्यांत लग्न केल्ल्या चलयांनी कुळारा येवचें अशी प्रथा पडली.चलयेचो मांव आनी मांय कुळारा धाडपाक अनमनत म्हूण ती चली घोवागेर रावत जाल्यार तो म्हयनो मांवाक वायट वचूं येता असो समज निर्माण केलो अशेंय म्हणटात.

आषाढ-फुलां

आषाढ म्हयन्यांत कुळारा आयिल्ले चलयेक फुलां माळपाची चाल पडली. ह्या फुलांक ‘आषाढ-फुलां’ अशें म्हणटात. ज्या दिसा आषाढ फुलांचो सुवाळो जाता त्या दिसा ते चलयेचीं घरची मनशां येवन फुलां माळून तिका कुळारच्यान आपल्या घरा व्हरतात.