करबील

(मराठी-कढिलिंब, गंधला, पुष्पला; हिंदी-कटनिंब, मिठानिंब; गुजराती-कढिलिंबडो; संस्कृत-सुरभिनिंब, कैष्णानिंब, कैटर्य;कन्नड-करीबेवू; इंग्लीश- करी लीफ ट्री; लॅटीन-मुराया कोनिजी; कूळ-रूटसी). करबील हें पोरसांलें एक झाड. करबीलाक कांय लोक ‘करपील’ अशेंय म्हण्टात. करबीलाचें झाड ६ मी. मेरेन वाडटा. झाडाचें कांड बारीक आसलें, तरी तें घड आसता. ताचीं पानां सुंयुक्त रूपांत आसतात, एकोडीं केन्नाच नासतात. पानांक बरो वास येता आनी तीं मात्शीं मिरमिरीत आनी तिखट आसतात, तांचेय गोंड जातात. फुलां बारीक आनी धवशा रंगाचीं आसतात. फळां बारीक आसतात, तांचेय घोंस जातात. पिकल्या उपरांत फळ जांभळ्या रंगाचें दिसता आनी तातूंत भितर एक वा दोन बियो आसतात. करबीलाची लागवड व्हड प्रमाणांत केल्ली दिसना. गोंयांतम करबील फकत घरगुती वापराखातीर आपल्या घराच्या पोरसापुरतो रोयिल्लो दिश्टी पडटा. खाद धंध्याखातीर कोणूच रोयनात.

करबीलाक खास तरची जमीन अशें ना. ताका सारें वा उदकूय घालीनासतना. रेब्यामत-खातोडांत तो व्हड जाता. सांवटांतय तो जियेता. मात ज्या जाग्यार वत कमी आनी झाडां चड आसतात, ते सुवातेर तो ऊंव गेल्लो दिश्टी पडटा.

करबीलाच्या खास अश्यो जाती नात. हालींच पुणेच्या शेती महाविध्यांतल्या शास्त्रज्ञांनी करबीलाचो बरो वास येता तसली खाशेली जात विकसीत केल्या. करबीलाची लागवड बियांपसून करबीलाचो बरो वास येता तसली खाशेली जात विकसीत केल्या. करबीलाची लागवड बियांपसून करपाक जाता,पूण अशीं झाडां बरीं वाडनात. बरे लागवडीखातीर पाळांक जे कोंब यात, ते काडून रोयतात. ४५X४५X४५ सेंमी. लांब, रूंद आनी खोल आकाराचीं फोंडकुलां खणून ३X३ मी. अंतराचेर जून म्हयन्यांतपावसाक सुरवात जातकच हे कोंब काडून रोवपाचे आसतात.

करबीलाचें झाड ३ ते ५ वर्सांचे जातकच पानां काडपाक सुरवात करतात. झाड ल्हान आसतना पानां काडलीं जाल्यार झाडाचे वाडीचेर परिणाम जाता. घरांत वापरपाखातीर गरजेपुरतीं झाडांचीं पानां काडू येतात, पूण विकपाखातीर चड प्रमाणांत काडपाचीं आसत जाल्यार वर्सांतल्यान सादारणपणान २ ते ३ खेपे तेगशेवयलीं पानां काडटात. ब-या वाडिल्ल्या झाडांपसून सरसकट १०० किग्रॅ. पानां मेळपाक शकतात. करबीलाचें उत्पन्न २० ते २५ वर्सां मेळटा.

करबीलाच्या पानांक बाजारांत वर्सूयभर मागणी आसता. ह्या पानांचो चड करून जेवणाच्या पदार्थांक फोण्ण दिवपाक वापर करतात. सार, ताकाची कडी, चेटणी, चिवडो ह्या पदार्थांत वासाखातीर करबील वापरतात. हागवणीचे धामीआड उपाय म्हूण करबीलाचीं ताजीं पानां खातात.