कोंकणी कथा

कोंकणी कथेची सुरवात पुर्तूगेज गोंयात येवचे पयली जाल्ली. कथा हो एक म्हत्वाचो साहित्य प्रकार. कथा हो एक खास एकमुळो परिणाम सादपाखातीर ल्हानशें कथानक, मर्यादीत पात्रां आनी वेंचीक घडणुको हांचे एकजीव निर्मणेचो गद्द साहित्यप्रकार म्हळ्यार कथा. आर्विल्ले कथेच्या मोटव्या आकाराक लागून तिका लघुकथा अशेंय म्हणटात.

कथा बरोवपा फाटली कारणां

मनशांतलें मनीसपण हेरुन ताचेर उजवाड घालप आनी चिरंतन सत्य उकळासून धरप, समाजांत जें कितें घडटा ताचेर उजवाड घालप, बुरशे परंपरे आड वाचकांक विचार करपाक प्रवृत्त करप, असले तरेच्या गजालीचेर उजवाड घालपाक कथाकार कथा बरयता.

कथेचें मूळ

कथेचें मूळ हें काणयेंत आसा. आदीं लोककाणयो लोकांचे मन रिजोवपाचें आनी त्याच वांगडा लोकांच्यो जाणिवो जमोवपाचें काम करताल्यो. उपरांत ग्रीक पुराणां, बौध जातक कथा, रामायण-महाभारतांतल्यो कथा ह्यो वयर सरल्यो. पयलींच्या काळांत जेन्ना साहित्य बरोवन दवरपाची परंपराच नाशिल्ली त्या काळांत काणी ही सांगपाची आनी आयकुपाची आसताली. काणी सांगपी जितलो कुशळ तितली काणी चड फुलताली. उपरांत छापणावळिच्या सोदाक लागून काणी पुस्तकरुपान वाचप्यांमुखार आयली. सांगपी-आयकुपी संबंद सोपून लेखक-वाचक हो नवो संबंद तयार जालो. ह्या बदलाक लागून काणी सांगपाची तरा कुशीक पडून काणी बरोवपाची तरा वयर सरली. दर एक सांगपी विंगड विंगड शैलींत ती सांगतालो पूण त्योच त्योच काण्यो पर्थून पर्थून वाचूक लोक उबगले लोकांक नवें वाचूंक दिवपाच्या यत्नातल्यान नवे प्रयोग जावंक लागले.

कथेची सुरवात

पयलींच्या काळार महाभारत आनी महाभारतांतल्यो काणयो कृष्णदास शामा हाणे ताच्या सांगात्यां बरोबर बरोवन काडिल्ल्यो. १८८९ वर्सा एदुआर्द जुझे ब्रुन द सॊझा हाणें ‘उदेंतेचे साळक' नांवाचें नेमाळें सुरु केल्लें. तातुंतल्यान कांय बरोवप्यांच्यो कथा उजवाडाक आयल्यो. आनी त्यो कोंकणीतल्यो सुरवातेच्यो कथा लोककथा भशेन आशिल्ल्यो. तरीय शणै गोंयबाब हांकां कोंकणी भाशेचो पयलो कथाकार अशें मानतात. १९३३ वर्सा ताणें ‘गोमन्तो पनिषद' ह्या नांवाचें पुस्तक बरयलें. ह्या पुस्तकांत एकूण पांच कथा आस्पावल्यात. त्या उपरांत १९३५ वर्सा ‘वोंवळां’ नांवाचो कथा सग्रंह उजवाडाक आयलो. ह्या सग्रंहात चवदा बरोवप्यांच्यो कथा आसात. १९५५ वर्सा चंद्रकांत केणी हाणें ‘भुंयचाफी’ नांवाचो कथा सग्रंह उजवाडाक हाडलो. अश्यो कांय आदल्यो कथाकारांच्यो कथा आमकां पळोवपाक मेळटात.

गोंयच्या सुटके उपरांतचें कांय कथाकार

गोंय स्वतंत्र जातकीर कोंकणीतल्यान हेर साहित्य वांगडा कोंकणी कथेंकूय नेट आयलो चंद्रकांत केणी हो स्वतंत्र वयाचो पयलो कथाकार अशें लोक मानतात. ताच्यो चडश्यो कथा मोटव्यो आकाराच्यो तो साध्या आनी सोप्या उतरांनी आपणाल्यो कथा बरयता ताणें बरयिल्ले कथा सग्रंह अशे आसात. धर्तरी अजून जियेताली(१९६४), आशाढपावळी (१९७३), अळमी(१९७५), व्हंकल पावणी(१९७५).आनी व्हंकल पावणी ह्या कथा सग्रंहाक साहित्य अकादमी पुरस्कार फावो जाला. ताचे उपरांत आमकां कथाकार मेळटा तो म्हळ्यार दामोदर मावजो ताणे बरयिल्ले कथा सग्रंह गाथन, जागरणां, भुरगीं म्हगेलीं तीं, रुमडफुल अशे ताचे चार कथा सग्रंह उजवाडा आयल्यात. ताचया गाथन ह्या कथा सग्रंहाक साहित्य अकादमी पुरस्कार फावो जाला. आपणे समाजात कितें पळयलें आनी अणभविल्ले सामान्य मनशाचें जिवीत तो कुशळतायेन चितारता. ताच्यो कांय कथा गाजल्यात आनी फामाद जाल्यात.पुंडलीक नायक हो कोंकणीतलो आनीक एक व्हड कथाकार ताणे जायत्यो कथा बरयल्यात पिशांतर (१९७७), मुठय(१९६६) आनी अर्दुक(१९८९) अशे ताचे तीन कथा सग्रंह उजवाडा आयल्यात तांच्या कथातल्यांन गोंयच्या गांवांचे आनी गांवांतल्या लोकाचे जिते-जिवे चित्र उबे रावता.गजानन जोग हो आपणाल्या कथांतल्यान गोंयच्या गांवातले वातावरण बेसबरे तरेन चित्रायत. ताचे रुद्र आनी सोद नांवाचे कथा सग्रंह उजवाडा आयल्यात. कोंकणी भाशेंत विनोदी कथाकार चड नात. विनोदी कथाकारामंदी दत्ताराम सुखटणकार आनी अ.न. म्हाबरो ह्या बरोवप्याचो आसपाव जाता. दत्ताराम सुखटणकार हाणें मान्नी पुनव नांवाचे पुस्तक बरयलें आनी (१९७८) वर्सा उजवाडा हाडलें. अ.न. म्हाबरो हाणे पणजी आता म्हातारी जाल्या हें पुस्तक बरोवन कोकणी कथेंत आपले योगदान दिले. ओलव्हिन गोमिश हाणे हेर साहित्य प्रकारा वांगडा कथाय बरयल्यात मन ओडट ओडना हो ताचो कथा सग्रंह १९८१ वर्सा उजवाडा आयलो .ह्या कथा सग्रंहात गोंयच्या मनशाचें आनी गोंयकारांच्या चाली रितीचें दर्शन घडटा. तो मनीस सभावाची दुबळेपणां कुशळतायेन चितारता. एन.शिवदास गोंयच्या खेडे गांवातल्या मनशाचें चित्रण आपणाल्या कथातल्यान चितारता. ताचे उपरांत कोंकणी कथेच्या मळार आमकां बायल कथाकार पळोवपाक मेळटात.