कोंकणी कवितेचो इतिहास
कोंकणी कवितेचो इतिहास
[बदल]हजार वर्सा आदीं युरोपाच्या कांय भागांनी खुबश्यो काणयो इतिहासाच्या संदर्भात जल्मांक आयल्यो. केन्ना-केन्ना त्यों देव देवतांचेर रचिल्ल्यो आसताल्यो आनी केन्ना-केन्ना इतिहासीक व्यक्तिंचेर.जशी-जशी राष्ट्रां वेगवेगळी जावपाक लागली प्रत्येक राष्ट्र आपल्या काणयांक म्हत्व दिवपाक लागलें आनी ह्यो काणयों कवितेच्या रुपान कांय अनवळखी कवी घालपाक लागलें.तांका हिरोइक पोयट्री अशें म्हणटालें. बँलड हो साहित्य प्रकार लेंगीत त्या वेळार जायतो रचून आयलो. बँलड म्हळ्यार एक साधी कविता ल्हान ल्हान कडव्यांची खंयच्या तरी फामाद काणयांचे निवेदन करपी. हिरोइक पोयट्री लांब आसता तांतून खूप पात्रां आसतात आनी ती देशाचेर आदारुन आसता.हिरोइक पोयट्री हांतुंतल्यान महाकाव्याचो जल्म जालो. महाकाव्य म्हळ्यार एक लांब कविता. हांतूंत होमर ह्या कविच्या इलियड आनी ओडिसी ह्या महाकाव्यांचो आस्वाद घेवं येता. बँलड हो काव्य प्रकार आयज लेगीत ब्रिटन आनी अमेरिकेच्या कांय भागांनी पळोवपाक मेळटा पूण आयचें कवी महाकाव्य बरोवपाक वचना. १० ते १६ व्या शेंकड्यान पळयलें जाल्यार अशें दिसून येतां, खंयचीच इंग्लीश कविता महाकाव्य म्हणपा सारखी नाशिल्ली. १९व्या शेंकड्यान पाश्चात्य साहित्यान जायत्यो कविता रचून येवपाक लागल्यो. आयज काल चडश्यो कविता तत्वगिज्ञानाचेर आदारून आसतात. २०व्या शेंकड्यान निवेदनात्मक कविता खुब प्रमाणात बरयल्ल्यो पळोवपाक मेळटा. ब्रिटिश कवितांनी चडशें गांवातले जिणेचें चित्रण पळोवपाक मेळटाले.आयज निवेदनात्मक कविता काळा भायऱ्यो जाल्यात. पाश्चात्य साहित्यात आयज लोक गीतांक चड म्हत्व आयिल्ले आसा.[1]
कोंकणी कविता
[बदल]कोंकणी भाशेक खुबशे कवी मेळ्यात जांणी कोंकणीच्या मळार नामनेची काव्यां रचल्यांत. कोंकणी काव्याचो इतिहास पळोवपाक गेल्यार आमकां खुबशे कवी पळोवपाक मेळटात. तातुंतलो पयलो कवी म्हणजे मनोहर राय सरदेसाय तांचे पांच कविता संग्रह उजवाडाक आयिल्ले आसात.पयलो कविता संग्रह म्हळ्यार आयज रे धोलार पडली बडी तो १९६१ वर्सा उजवाडाक आयलो.तशेंच, जायात जागे(१९६४),जायो जुयो(१९७०),पिसोळी(१९७८)आनी गोंया तुज्या मोगाखातीर (१९६१)ह्या वर्सा उजवाडाक आयली.तांच्या चडश्या कवितांनी गोंयचें स्वातंत्र,स्वातंत्र्याविशींचो मोग,समाज अशा विशयांचेर लिखाण आसा.दुसरो कवी काशिनाथ श्रीधर नायक (बयाभाव) हें तांचे टोपण नांव.तांचें दोन कविता संग्रह आसा.सड्यावेलीं फुलां आनी सुकृत फळां.ह्या काव्यांनी ताणें सैमाविशीं सांगिल्लें आसा.लोकांचे एकमेकां कडले संबंद हाचेविशीं भासाभास केल्या आनी तेचतरेन कोंकणी भाशेखातीर तांणी आपलो मोग उक्तायला. कवी बाकिबाब बोरकर हांच्येय दोन कविता संग्रह पांयजणां आनी सासाय(१९८०)ह्या वर्सा उजवाडाक आयल्ये.तांच्यो कविता स्वातंत्र्य,मोग,देव,भक्ती अश्या विशय़ांचेर आदारुन आसा.कवी र.वि पंडित हांणी गोंय मुक्त जाल्या उपरांत दोन वर्सांनी पाच कविता संग्रह रचलें तो दिस म्हळ्यार २६ जानेवारी १९६३.तांच्या कविता संग्रहांची नांवा म्हळ्यार म्हजें उतर गावड्याचें ,उरतलें ते रुप धरतलें,धर्तरेचें कवन ,आयलें तशें गायलें आनी चंद्रावळ.ह्या तांच्या संग्रहांनी स्वातंत्र्य,धर्म,मोग,भक्ती आनी साबार विशयांचेर बरयल्ले दिसून येता.तांचे आनीकूय कविता संग्रह आसा ते म्हळ्यार मोगाचे आंवडे(१९७५),रेवेंतली पावलां(१९६९),दर्या गाजोता(१९७७) ह्या वर्सा उजवाडाक आयली.कवी पांडुरंग भांगी हांचे दोन कविता संग्रह म्हळ्यार अदृष्टाचे कळें आनी दिश्टावो.[2]
कोंकणी काव्याच्या इतिहासाक दादल्यामनश्याचोच भर ना तर बायल मनशान सुध्दा काव्यां रचून कोंकणीच्या इतिहासाक दिल्यात . विजयाबाय सरमळकर ही एक कवियत्री तांचो कविता संग्रह म्हळ्यार गोठलां(१९६३)वर्सा उजवाडाक आयला.नागेश करमली हांचे तीन कविता संग्रह ते म्हळ्यार सांवार आनी जोरगत हे दोन संग्रह (१९७९)ह्या वर्सा उजवाडाक आयला तसोच तिसरो संग्रह म्हळ्यार वंशकुळाचें देणें.गजानन रायकर हांचे दोन कविता संग्रह उजवाडाक आयल्या.ते म्हळ्यार बनवड आनी सुंवारी.ह्या कवितांचे खाशेलेपण म्हळ्यार तातुंन ताणे चडशें गांवाचे वर्णन केला. उदय भेंब्रे हाणे (१९८६)वर्सा चान्न्याच्यो राती हो कविता संग्रह उजवाडाक हाडलो.कवयत्री हेमा नायक हिणे बाकी कवयत्रींच्यो कविता एकठांय करुन एक कविता संग्रह उजवाडाक हाडलो तो म्हळ्यार अप्रुप.कवी दियोग मार्कुस फर्नांडिस हाणें गोंय म्हजें हासतां हो काव्य संग्रह (१९६९)वर्सा उजवाडाक हाडलो. शंकर भांडारी,सुहास दलाल,हरदत्त खांडेपारकर,रामकृष्ण जुवारकर हाणी भक्ती काव्यांविशीं बरयल्ले आसा.तांचे उपरांत पुंडलिक नायक हांचो गा आमी राखणे हो कविता संग्रह उजवाडाक आयलो.हांतुत ते अन्याया विरुध्द आवाज उठयतात.तांच्या उपरांत ऒल्विन्यु गोमिश हे कवी पळोवपाक मेळटा.तांचे कविता संग्रह म्हळ्यार पुंजायल्ल्यो पाकळ्यो(१९७४)सुस्कारें(१९८४)तातूंत कवीन आपल्या मनातलें दुख परगटायला.ताचे उपरांत सुरेश बोरकर हांचो वज्रथिंका हो कविता संग्रह (१९८५)वर्सा उजवाडाक आयलो.प्रकाश पाडगावकर हांचो वास्कोयान,उजवाडाची पावलां,हांव मनीस अश्वथामो हे संग्रह उजवाडाक आयले.तांचे उपरांत रमेश वेळुस्कार हांचो सावुलगोरी,मोरपाखां,आंगणी नाचता मोर मोरया.पंडरीनाथ लोटलीकर हांचो आमची भुंय हो काव्यसंग्रह(१९६३)ह्या वर्सा उजवाडाक आयलो. हांतुन आमकां भावनात्मक कविता दिसून येता.ताचे उपरांत युसुफ.अ.शेख हाचो गांठी हो कविता संग्रह(१९८४)ह्या वर्सा उजवाडाक आयलो.ताचे उपरांत संजीव वेरेकर हांचो भावझुंबर हो कविता संग्रह आयलो.आर्लेक्स गियज हांचो काजुले,जॉन आग्यार हांचो जीण आनी प्रभाकर तेंडुलकर हांचो जैत हो कविता संग्रह उजवाडाक आयला हांतून गोंयच्या सैमाविशीं कविता बरयल्ल्यो दिसून येता.