चंद्रशेखर आज़ाद
देवनागरी
|
|
चंद्रशेखर आज़ाद (जल्म - 23 जुलय 1906, भावरा-मध्य प्रदेश; मरण - 27 फेब्रुवारी 1931, अलाहाबाद-उत्तर प्रदेश). भारतीय स्वातंत्र्य-चळवळींतलो एक क्रांतीवीर आडनांव तिवारी. बापायचें नांव पं. सीताराम आनी आवयचें नांव जगरानी देवी. ताच्या बापायची डाक विभागांतली नोकरी कमी पगाराची आशिल्ल्यान तो शिकपाखातीर बनारसाक गेलो. थंय एक छात्रनिवासांत ताची फुकट वेवस्था जाली.
बनारसाक शिकता आसतना, 1921 वर्सा ड्यूक ऑफ विंडसरचे भेटीचेर बहिश्कार ख्यास्त जाली. तेन्ना मॅजिस्ट्रेटान ताका विचाल्लें, ‘तुजें नांव किदें ?’ ताणें थंडसाणीन जाप दिली- ‘म्हजें नांव आझाद. म्हज्या बापायचें नांव स्वाधीन आनी म्हजें घर आसा बंदखणीत.’ तेन्ना सावन तो ब्रिटीश सरकाराच्या मतान दहशतवादी थारलो.
काशी राश्ट्रीय विद्यापीठांत शिकता आसतना ताचें पुराय लक्ष क्रांतिकारक चळवळींकडे आशिल्लें. 1925 च्या काकोरी (लखनौ) हांगाच्या आगगाडी उडोवपाच्या कटांत ताणें वांटो घेतलो. कटांतल्या मुखेल गुन्यांवकारांक धरले पूण चंद्रशेखर पोलिसांच्या हातांक लागलोना. सशस्त्र क्रांती करपाच्या हेतान ताणें ‘हिंदुस्थान रिपब्लिक असोसिएशन’ हे पोरने संस्थेचें ‘हिंदुस्थान सोशलिस्ट रिपब्लिक असोसिएशन’ हातूंत रुपकार केलो आनी आपणे स्वता हे संघटनेचें सेनापतीपद आपणायलें. हे संस्थेचो लाहोर कट उक्ताडाक आयिल्ल्यान ती संस्था विसर्जित जाली. तरीकूय चंद्रशेखर आझाद आपल्या सशस्त्र क्रांतीच्या ध्येयापसून मात्तूय फाटीं सरलोना. दिल्लींतल्या पेढीवयले आनी पंजाब बँकेतले दरोडे, सँडर्स ह्या पोलीस अधिकाऱ्यावेलो हल्लो, कानपूराक सुरू केल्लो गुप्त बाँबांचो कारखानो ह्या प्रकरणांत चंद्रशेखरान सक्रीय फुडाकार घेतलो. पोलिसांच्या हाताक तो कसोच लागना म्हूण ब्रिटीश सरकारान ताका धरून हाडपाखातीर 10 हजार रुपयांचें इनाम दवरिल्लें. धश्टपुश्ट कुडीचो आनी निग्रही वृत्तीचो हो क्रांतीवीर अलाहाबाद हांगाच्या आल्फ्रेड पार्कांत पोलिसांकडेन जाल्ले चकमकींत जिविताक अंतरलो.