जायफळ

जायफळ हें एक सुगंधयुक्त अशें फळ आसून आयुर्वेदांत ताका 'जातिफल' ह्या नांवांन वळखतात. इंग्लीशींत ताका 'Nutmeg' अशें म्हणटात. जायफळाचें झाड बरेंच व्हड आनी पानानी गच्च भरलेलें आसता. फुलां हळडुवीं आनी सुगंधीत आसतात. फळावयलो भाग दाट हळडुव्या रंगाचो आसता. त्या भागापोंदा घट बीं आसता. ते बीयेचेर पातळ हळडुव्या रंगाचें पसरलेलें आवरण आसता. मसाल्यात जी 'पत्री' म्हण वापरतात ती हीच. सुकतकच ती पत्री तांबशया रंगाची जाता. भितरले बियेक 'जायफळ' अशें म्हणटात. त्या टरफलात जी मज्जा (मगज) आसता ताका बरो वास येता.दक्षीण भारतांत हाचें पीक मोठ्या प्रमाणांत येता. 'रायफळ' म्हण एक वास नासलेलें जायफळाचोच एक प्रकार आसा. जायफळ गरम गुणाचें आसून तें तीखट, कोडू, तूरट अश्या रसाचें आसता. वात आनी कफ विकारात जायफळाचो वापर करतात. पूण ताचो वापर मात बेतान जावंक जाय.

उपयोग

अपचनाक लागून हागवण लागत जाल्यार जायफळाचो थोडोसो चूर्ण आंवाळ्याच्या रसांत वा महोंवान दितात. भुरग्यांक एकसारखी हागवण लागल्यार जायफळ शिजयल्या कऑफीच्या उदकांत झरोवन म्होंवातल्यान दिवंचें. तशेंच ताचो पातळ लेप पोटाक लावचो. रोकडेच थांबतात. यकृताचें कारय बिघडलां वा दंत जाल्यार हेर वखदां वांगडा थोडें जायफळ दिवचें.मंद उजयार तीळ तेलांत जायफळ शिजोवन थंड करून दवरचें. वताच्या दुखणयार, सुजेत, संधीवात, सायटिका, फाटीन भरून येवप अश्या बरयाचशया कागाळींचेर जायफळाचो वापर जाता. जायफळाच्या वापरान मुखदुर्गंधी पयसावता. ओकारी, उलटी आयल्यार हाचें म्होंवात चाटण दिता. तकली दुखता जाल्यार हाचो लेप लावचो. घाव्याक वास मारता जाल्यार हाचो थोडो चूर्ण वयल्यान घालतात. मानसीक दुर्बळटाय (depression)आसूं वा अनिद्रा. जायफळ महोवान वा आंवाळ्याच्या रसान घेतकच लक्षणां बरींच कमी जातात. कामोत्तेजक तशेंच शूक्रधातू दुर्बळटाय, शीघपतन हातूत कमी प्रमाणात हाचो वापर करूं येता. जायफळ इतलें गूणी आसलें तरी ताचो वापर कमी प्रमाणात जावंक जाय. चड घेतल्यार पोटांत जळजळ जावं येता. ते भारत मळमळप, ओंकारे, घुंवळ येवप अशीं लक्षणां दिसूंक शकतात. ते खातीर ल्हान भुरग्यांक तें वापरतना काळजी घेवची.