थिओदोर रूझवेल्ट
थिओदोर रूझवेल्ट (जल्म - 27 ऑक्टोबर 1857, न्यूयॉर्क; मरण - 6 जानेवारी 1919, न्यूयॉर्क) अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांचे सव्विसावो राश्ट्रध्यक्ष आनी शांततायेच्या नोबॅल पुरस्काराचो मानकरी (1906).
एक सधन कुटुंबांत ताचो जल्म जालो. भुरगेपणांत तो खूब अशक्त तशेंच ताका दम्याचो त्रास जातालो. तेखातीर ताका घरांतूच सुरवेचें शिक्षण दिवन ताचें शालेय शिक्षण खाजगी रितिन जालें. पिरायेच्या अठराव्या वर्सा तो हार्व्हर्ड विद्यापिठांत आयलो. 1880 वर्सा ताणें पदवी घेतली 1881 वर्सा ताका कायद्याची पदवी मेळ्ळी. शिक्षणावांगडाच बापायन ताच्या व्यायाम आनी खेळाची जतनाय घेतली. 1879 वर्सा चॅस्टनट हिल्सांतले एलिस ली हे चलयेवांगडा ताचें लग्न जालें. पणू 1884 वर्सा ताचे आवयक आनी बायलेक मरण आयलें. 1886 वर्सा तो ताची बालमैत्रीण एडिथ कॅरो हिचेकडेन दुसरे खेपे लग्न जालो. आनी ताका तीन पूत आनी दोन धुवो जाल्यो.
मजगतीं 1881 वर्सा न्यूयॉर्क राज्य प्रतिनिधीसभेचेर तो पयले खेप वेंचून आयलो.1889 वर्सा अमेरिकेच्या लोकसेवा आयोगाचेर वांगडी म्हणून ताची नेमणूक जाली. पूण 1895 वर्सा ताणें ह्या पदाचो राजिनामो दिलो. उपरांत न्यूयॉर्क सिटी पुलीस बोर्डाचें अध्यक्षपद ताचेकडेन आयलें. परतून 1897 वर्सा ताणें ह्या पदाचो राजिनामो दिल्लो आनी नौदळाचें उपचिटणीसपद आपणायलें.
1898 वर्सा ताणें स्पॅनिश – अमेरिकेचो झुजांत रफ – रायडर्स हे लश्करी संघटनेचें फुडारपण केलें. 1900 वर्सा राश्ट्राध्यक्ष मॅकिन्ली हाचो खून जालो आनी ताका लागून थिओदोरान राश्ट्राध्यक्ष म्हणून वेंचून आयलो. राश्ट्राध्यक्षाचो आपले कारकिर्दींत ताणें बरेचशे उपेगी कायदे करून अमेरिकेची जागतिक प्रतिश्ठा वाडयली आनी अंतर्गत राजकारणांत कांय मोलादीक सुदारणा करून प्रशासन कार्यक्षम केलें. तेच भाशेन रुशिया – जपानाभितर मध्यस्थी करून तणाव उणो केलो आनी दोगांय भितरलें झूज थांबोवपाच्या कामांत फुडाकार घेतलो (1905). तेखातीर गरजेचे ते सगळे करार ताणें घडोवन हाडले आनी शांतिकाय प्रस्थापित केली. हाका लागून 1906 वर्साचो शांततायेचो नोबॅल पुरस्कार ताका फावो जालो. राश्ट्राध्यक्ष म्हणून आपूण सगळ्या वर्गांचो प्रतिनिधी आसा हे धारणेन ताणें ‘स्कॅअर डील’ ही कार्यावळ आंखली आनी राश्ट्राध्यक्षाचे अधिकार विस्तारपाचें काम हातांत घेतलें. हेखातीर भौशिक उद्देगांचेरूय कांय प्रमाणांत मर्यादा पडली. सैमीक संपत्तीची राखण आनी लोककल्याणकारी येवजण हांची बसका घाली. 1912 वर्सा तो परतून राश्ट्राध्यक्षाच्या पदाखातीर वेंचणुकेंत तो उबो रावलो पूण ताका जैत मेळ्ळेंना आनी तो राजकारणापासून पयस रावलो.
संदर्भ
[बदल]