देगण

देगण ही दोन दोंगरांमदली खोल आनी अशीर अशी सुवात. चडशा देगणातल्यान उदक व्हांवता जाल्यार कांय देगणां सुकींच आसतात. फकत पावसाच्या दिसांनी तातूंतल्यान उदक व्हांवता. ऊंच दोंगरांचेर चड पावस पडलो म्हण्टकूच उदक नेटान सकयल व्हांवपाक लागता. सुरवेक हे उदक ल्हान ल्हान खळांच्.ा रूपांत व्हांवपाक लागता. ह्या खळांतल्यान व्हांवपी ल्हान प्रवाह एकठांय येवन एक व्हड प्रवाह निर्माण जाता. होच प्रवाह उपरांत भूंयपृश्ठाचेर दरी निर्माण करता.

सद्या दिश्टी पडपी खोल आनी रूंद देगणां ही मुखेलपणान न्बंयेच्या झीज कार्याक लागून निर्माण जाल्ली आसात अशें भूंयशास्त्रज्ञांनी मत मांडला. न्हंयेचो उगम जाले उपरांत दोंगरी वाठारांतल्यान वाट काडीत ती सकयलेवटेन नेटान व्हांवपाक लागता. उदकाचो लोट खर आशिल्ल्यान ल्हान-व्हड फातर, रेंव आनी हेर जड वस्तू व्हांवून येतात. ह्यो जड वस्तू जमनीचेर एकसारक्यो घांसत रावतात. ही क्रिया खूप तेंप चालूच राविल्ल्यान भूंयपृश्ठाची झीज जावन न्हंयेचें देंगण तयार जाता. लोटाचो नेट चड आसल्यार तळाचें आनी आनी देगांचें एकसारकें घर्शण जायत रावता. न्हंयेच्या देगांपरस तळाचें घर्शण चड जाता. हाका लागून न्हंयो रूंदायेच्या मानान चड खोल आसतात. कांय तेंपा उपरांत न्हंयच्या पात्राक इंग्लीश 'व्ही' (v) अक्षराभाशेन आकार येता. अशीर 'व्ही' आकाराची देंगणां सादारणपणान चड पावस पडपी आनी मोव खडपां आशिल्ल्या वाठारांनी सांपडटात. न्हंयेच्यो देगो पाशाणी फातरांच्यो आसता जाल्यार तांची झीज खूब उणीं जाता. हाका लागून पात्र रूंदावपाचें कार्य चड सवकास जाता. अशा सुवातींचेर तळभागांचींच झीज जावन देंगणांच्यो देगो वण्टीभाशेन तसोच रावतात. हे सुवातेर उबें आनी अशीर अशें देगण तयार जाता. ब्रम्हपुत्रा, सतलज आनी सिंधू न्हंयांचीं उबीं देगणां हेच रितीन तयार जाल्ली आसात.

धर्तरेच्या पोटांत कांय कारणांक लागून एकसारक्यो हालचाली जायत आसतात. कांय हालचाली इतल्यो खर आसतात की हांकां लागून केन्ना केन्नाय भूंयकट्ट्याक व्बड वेर वचून देंगणां तयार जातात. पूण हीं देंगणां न्हंयेच्या देंगणांपरस खूब अशीर आनी ल्हान आसतात. कॅलिफर्नियाचें ओवेन्स देगण हे रितीन तयार जाल्लें आसा.

कांय प्रदेशांनी इंग्लीश 'यू'(U) आकारांचीं देगणां पळोवपाक मेळटात. हीं देगणां हिमन्हंयांच्या कार्याक लागून निर्माण जाल्लीं आसात. खूब उंच तेमकांचेर सांचिल्लो बर्फ तापलो म्हण्टकूच हिमन्हंयेच्या रूपान नेटान सकयल घश्टत येता. हाका लागून पात्राचो तळ आनी देगो एकसारक्यो झरत रावतात. काळाउपरांत इंग्लीश 'यू' अक्षरासारकें देगण तयार जाता.

न्हंयेचो उगम जालेउपरांत सुर्वेक ती दोंगरामदल्यान खर देंवत्यांनीं व्हांवता. ह्या वेळार देगण ल्हान आनी अशीर आसता. उपरांत ताची खोलाय आनी रूंदाय वाडत वतां. निमाणें अवस्थेंत चडश्यो न्हंयो सपाट प्रदेशांतल्यान व्हांवतात. हाका लागून न्हंयांसावन तयार जावपी देगणांचो साप्प निमाणो भाग चड रूंद पूण उथळ आसता.