पालखी

पालखी देवदेवता, धर्मगुरू,गिरेस्त लोक, सरदार हांकां खांद्याचेर उबारून व्हरपाचें एक वाहन. संस्कृतांतल्यान पर्यंकिका पल्लंकिआ-पालखी अशे तरेन तो शब्द रूढ जाला. शिबिका, मेणा हे हाचेच वेगवेगळे प्रकार 'मेणा' हो शब्द मात खास करून भोवमानादीक व्यक्तींक उबारून व्हरपाच्या साधानाकूच वापरतात.

पुर्विल्ल्या काळासावन पालखेचे वेगवेगळे प्रकार रूढ आशिल्ले. नहुषान सप्तर्षींक पालखी व्हरपाक सांगले, आदी कथा पुराणांत मेळटात. हालींच्या काळांतखास करून देवतांच्यो मुर्त्यो उबारून व्हरपाखातीर पालखेचो उपेग करतात. खेड्यांतल्यान ग्रामदेवतांच्यो जात्रा भरतात. तेन्ना उत्सवमुर्तींक पालखेंत बसोवन तांची गांवांतल्यान मिरवणूक काडटात.

वारकरी संप्रदायांतले लोक आषाढी आनी कार्तिकी एकादशीक पंढरपुराक वतात.तेन्ना ते आपले वांगडा संतांच्या पादुकांच्यो पालख्यो व्हरतात. महाराष्ट्र आनी कर्नाटक ह्या प्रांतांनी पांडुरंगाचे कितलेशेच म्हान भक्त जावन गेले. त्या भक्तांचीं समाधी थळां वेगवेगळ्या सुवातींनी आसात. ह्या वेगवेगळ्या थळांकडल्यान ह्या संतांच्यो पादूका घेवन पालख्यो पंढरपुराक वतात.तांचेवांगडा भजन कुर्तन करीत हजारांनी वारकरी वतात. पालखेचो सुवाळो हें महाराष्ट्राचें एक खाशेलपण जालां.

पालखी लाकडाची आसता. तिका फाटीं आनी फुडें एक वा दोन दांडे आसतात. फाटीं आनी फुडें एकेक वा दोग दोग जाण खांद्यांचेर दोंडे घेवन पालखी व्हरतात.गरजेप्रमाण चड जाणूय पालखी व्हरतात. दांडेयांच्या तोंकांक हत्ती, वाघ, घोडे आदी जनावरांचीं लाकडाचेर कोरांतिल्लींवा धातुनिर्मीत तोंडां बसयल्लीं आसतात. कांयकडेन सबंद पालखीभर भांगराचो वा रुप्याचो पत्रो बसयल्लो आसता. पालखेक विलोदाचें पांखें आनी गोंड्यांची झालर लायिल्ली आसता. महाराष्ट्रांत पालखेक खांद मारपी लोकांक 'भोई' म्हणटात.

उत्तर महाराष्ट्रांत देवस्थानाचे पालखेक खाद मारपाचो खास मान भोई लोकांकडेन पिळगेन पिळगी चलत आयला. म्हातारे,अपंगूळ,पांयांनी चड वेळ चलूंक शक्य ना अशा लोकांक व्हरपाखातीर दोंगराळ वाठारांनी पालखेसारकी 'डोली'चो वा कावडीचो उपेग करतात. पयलींच्या काळांत लग्न - मुजीच्यो मिरवणुको पालखेंतल्यान काडटाले.मोगल काळांतल्यो राजपूत आनी मोगल बायलो मेण्यांतल्यान प्रवास करताल्यो.शंकराचार्य आनी हेर कांय म्हान व्यकती आयज लेगीत पालखेंत बसीन वतात. मुंडा आदिवासींतले गिरेस्त लोक व्हंकलेचे वरातींत आयज लेगीत पालखेचो उपेग करतात.

सद्याक गोंयांत पालखेचो वापर देवस्थानापुरतोच जाता. थरावीक दिसा देवाक पालखेंत बसोवन वाजत गाजयत, मिरवणूकेन पालखी देवळाच्या प्राकारांत फिरयतात. थरावीक अंतराचेर तिका थांबोवन तिच्या मुखार गायन-नर्तन जाता. पालखी खांद्यार घेवपी,तिचे मुखार मशाल,तोरण धरपी,गायन नर्तन करपी, पुजा अर्चा करपी आनी दंड, छामर धरपी हे समाजांतल्या थरावीक गटांतले लोक आसून तांच्या घराण्यांत गें काम परंपरेन चलत आयलां.