पोतना

Pohthana statue at Bammera village

पोतना एक पुर्विल्लो तेलुगू महाकवी. ताचो जल्मगांव, जिवीतकाळ आनी ग्रंथरचना आदीविशीं अभ्यासकांमदीं मतभेद आसात. कांय अभ्यासकांच्या मतान ताचो जल्म वरंगळ जिल्ह्यांतल्या बम्मेर गांवचो जाल्यार कांय जाणाच्या मतान ताचो जल्म कडाप्पा जिल्ह्यांतल्या ओंतिमिट्ट नांवाच्या गांवांत जालो. बम्मेर वरंगळासावन सुमार ४५ किमी. अंतराचेर आसा. तो बामेरचो रावपी म्हणून 'बम्मेर पोतना' ह्या नांवान ताका वळखतात. 'पोतनामात्य' अशीय नांवमुद्रा ताच्या भागवतांत मेळटा. ताच्या जिवीत काळाविशींय सुमार १४००-१४७० वा सुमार १४३०-१५०० वा सुमार १४५०-१५१० अशीं तीन मतां अभ्यासकांमदीं आसात. तो शेतीचो वेवसाय करतालो. सुर्वेक तोय विष्णुभक्तीवटेन घुंवलो. ताचो आवय-बापूय लक्कमा आनी केशना. ताच्या आज्याचें नांव एल्लना आनी व्हडल्या भावाचें नांव तिप्पना अशें आशिल्लें. आपल्या बापायसरींच ताणें संस्कृत आनी तेलुगूचो अभ्यास केलो. इवतुरी सोमेशेखर हो ताचो अध्यात्मीक गुरू. सुर्वेच्या काळांत तो राजकोंड्याचो अधिपती सवज्ञसिंह (कार १४३०-१४७४) हाच्या आश्रयाक आशिल्लो. पूण फुडें ताणें बम्मेर गांवांत आपलें विरक्त जिवीत घालयलें. भोगिनी दंडकमु, वीरभद्र, विजयमु, श्रीमदांध्र भागवतमु, नारायण शतक आदी ग्रंथरचना ताणें रचल्यात अशे सांगतात. ताच्या 'श्रीमदांध्र भागवतमु' ह्या महाकाव्यान ताका तेलुगु साहित्यांत सासणाची नामना मेळोवन दिली. सुर्वेच्या काळांत ताणें दंडक नांवाच्या तेलुगू छंदांत पयलेच खेपे भोगिनी दंडकमु हें काव्य रचलें. हातूंत ताणें आपलो आश्रयदाचो राजा सर्वज्ञसिंह आनी ताची रखेली हांच्या मोगाची कथा बरयल्या. 'वीरभद्र विजयमु' ह्या काव्यांत ताणें दक्षयज्ञाचो विध्वंस आनी वीरभद्राचें जैत हाचें वर्णन केलां. श्रीमदांध्र भागवतमु ह्या म्हाकाव्यांतल्यान पोतनाच्या प्रतिभाशक्तीचो आनी भक्तीभावनेचो उंचेलो पावंडो दिसता. आंध्राचे संस्कृतीक जिणेंत ह्या म्हाकाव्याक म्हत्वाची सुवात आसा. हातूंत पोतनान भोंवडेवर्णनाची नवी निर्मिती करुन ताका आंध्र संस्कृतायेची खाशेली जोड दिल्या. तेलुगू रामायण भागवताक आंध्र प्रदेशांत खूब नामना आसा. हातूंतली कांय गितां लोकांच्या तोंडांत अजूनूय घोळटात.

हातूंतले बालालीला, पुतनाचोबध, गजेंद्रमोक्ष, रुक्मिणीकल्याणम्, प्रहलादचरित्र, ध्रुवाख्यान, आदीं प्रसंग ताणे प्रभावीपणान वर्णिल्यात. हातूंतली गोपिकागित, उध्दवगीत, भ्रमरगीत ही गितां नादाचे नदरेन खूबूच गोड रचल्यांत. हातूंतल्या बारा स्कंधांतल्या आठ स्कंधांची रचना पोतनान केल्या. उरिल्ल्या चार स्कंधांची रचना ताचे इश्ट बोप्पराचू गंगनार्य, एर्चुरी सिंगना आनी वेलिगंदल हांणी केली. पोतनान आपले भागवत ताचे पुज्य दैवत आशिल्ल्या प्रभू रामाक ओंपलें.

पोतनाचें अंतस्करण मनीसकुळये विशींच्या मोगान पुराय तरेन भरिल्लें आसतलें. खाशेलो भाव प्रगटावपाखातीर जाय आशिल्ले ललितशब्द ताका सहज सुचताले. आपल्या साहित्यांत ताणें भक्ती रसाक केंद्रस्थान दिलां. एक म्हान म्हाकवी म्हूणून तेलगू साहित्यांत ताका व्हड स्थान आसा.