मायना गांवचो हांडी खुरीस

मायना गांवचो हांडी खुरीस दक्षिण जिल्ल्याच्या साश्टी तालुक्यांतल्या मायना गांवांतलो फामाद मिलाग्रिचो खुरीस म्हणल्यार हांडी खुरीस. सांत रिता इगर्ज ही मायना गावांतली मुखेल इगर्ज. पयलीं सांत रिताचें कपेल १७८२ वर्साक बांदिल्लें. आदीं ह्या कपेलाची मुख्य इगर्ज म्हणल्यार कुडतरिच्या सांत आलेसाची इगर्ज आशिल्ली. उपरांत १९६० -६१ ह्या वर्सा ह्या कपेलाची पुनरबांदणी करून ती इगर्ज बांदली. ह्या गावांत सुमार ४००० क्रिस्तांव धर्माचे लोक आसात. ही इगर्ज सांत आलेसाचे इगर्जे सावन ३ मिटराचे अंतराक आसा. तशेंच हांडी फुरीस सांत रिता इगर्जे सावन १.७५ मिटराचे अंतराक आसा. ह्या हांडीर (तळ्याबांदार) १६० लासां(शेतां) आसात. तीं म्हणल्यार कुमदाद आनी हात्याद.

हो खुरीस बांदपाक दर एका शेतकाराकडच्यान एका लासा फाटल्यान पांयशी रुपया काडले. तशेच देणगी एकठांय करून हो खुरीस बांदलो. तो बांद सायबिणीचो अशें मानतात.पूण एकदां पाद्रीक बसूंक कदेल नाशिल्लें तेन्ना एके भाटकानीन कदेल दिलें आनी तो बांद आपणाक दवरलो अशें मानतात. उपरांत तो खुरीस नव्यान बांदूंक थंयच्या भाटकारानी तें उदार मनान देवाक भेटयलें. हो बांद सायबिणीचो आसलो तरीय तो इगर्जेक लागना. जेवण घालता तें वा रोजार बंद केल्यार गांवचेर खंयच्या वेळार पिडा येत तें सांगूंक जायना अशें लोक मानतात.

इतिहास

पुर्तुगेजांच्या काळार म्हणल्यार १९१४ वर्सा आदी सावन हो खुरीस आशिल्लो अशें म्हणटात. पयलीं मायना आडिचो हांडी खुरीस(तोडया बांदार) आसलो. पयलिंच्या तेंपार तो खुरीस सांकवाचेर आसलो. त्या खुरसा वरवीं जायत्यो मिलाग्री जाताल्यो त्यो फकत शेतकारांकच (गांवकारांकूच) खबर आशिल्ल्यो. आतां तो खुरीस खूब फामाद जाला. जायत्या वाठारांतले लोक ह्या खुरसाचो उमो घेवपाक आनी आंगवण करपाक येतात आनी ती पुर्ण जाले उपरात ते फारीक करूंक फेस्ता दिसा परत येतात. आंगवण मोडटकच म्हणल्यार कितेंय मागतकच हो खुरीस दाखोवन दिता. देखीक, कोणे चोरी केल्यार, कोणाकूय भुरगें ना जाल्यार आदी. तांची मागणीं हो खुरीस पुर्ण करता वा दाखोवन दिता. पूण मागतल्याच्यां काळजांत त्या खुरसाचेर भावार्थ मात आसपाक जाय.

पयलीं सप्टेंबराचे ५ तारकेर शेतकार तळें बांदताले. शेत तळ्यांत रोयताले. शेत पिकलेना जाल्यार सप्टेंबराचे १०-१५ तारीक मेरेन ते शेत रोयताले. पावस पडना तेन्ना तळ्यांतलें उदक शेतांत सोडटाले. तर ऑगस्टाचे २० तारखेक हांडी बांदताले. हांडी बांदप म्हणल्यार शेतकार उदक आडायताले. जेन्ना डिसेंबराच्या म्हयन्यांत शेत कस्ताले तेन्ना तें उदक उपकाराक पडटालें. शेतकाराचे तीन पंगड आसात ते म्हणल्यार खाजन, गुळटें आनी कोडे हांदो (होडपा हांदो). ह्या प्रतेक पंगडाचो एक आदेल (मुखेली ) आसता. हो आदेल काम फरमावपी आसता. सुमनाक एक फावट तरी शेताचे देखरेक करपाची आसता. पाणेल्याचें तीन म्हयन्याचें काम आसता. उदक लावप हें ताचें काम आसता. ताका तीन म्हयन्यान पगार मेळटा. शिवडकाराचें काम वर्सभर आसता. हिशोब दवरप हें ताचें कांम. तशेंच आडयाची राखण वर्सभर करपाक जाय नाजाल्यार शेताची वाट लागता. ह्या तळ्याची आडी शेतकारच राखतात. शेतकार हांड बांदपाक पयशे खर्च करतात.

मे म्हयन्यांत शेतकारांची सभा आसता. ह्या सभेंत आदेलपण पावयतात. कोरोक, कुळो, चोक, पोय, पांवणेक पावयतात. तशेंच पाण्यारपण पावयतात. ऑक्टोंबरांत पांणयेल पावयल्या ते परतूवप आसता. ऑगस्टाचे पयलीं आनीक एक सभा जाता जातूंत हांडी फेस्ताच्या निमतान भासा-भास जाता. पंगडा प्रमाण बांद बांदप जाता. प्रत्येक पंगडाक एक-एक वर्सा बांद बांदप आसता. जर गुळट्याक बांद बांदपाक पडल्यार प्रतेक लासा फाटल्यान बांदार जेवण घालपाक सुवात दितात. मुजगाक बॅंड वाजोवपाक सुवात थारायतात. तशेंच फेस्ता दिसाच्यो हेर जबाबदारी शेतकारांमदीं वांट्टात जशें मांडावळ, खाण वांटप, आदी. ह्या सगळ्यांची भासाभास ह्या सभेंत जाता.

ऑगस्टाचे २० तारखेर ह्या हांडी फुरसाचें फेस्त जाता. त्या दिसा सकाळचे ६.४५ वरांचेक मायणेच्या सांत रिता इगर्जेंत मीस जाता. तिनय पंगडाचे लोक ह्या मिसांत वांटेकार जातात. मीस जाले उपरांत शेतकारांच्यो हाजेरी घेतात कारण हें कास ताणीच भेटयल्लें मीस आसता. जर कोणूय ह्या मिसांत हाजीर जायना जाल्यार ताका दंड फारीक करचो पडटा. आदीं फकत एकूच मीस जातालें आनी तें मीस फकत गांवकारूच करताले. आतां हो बांद फामाद जाल्लयान सुमार तीन-चार मिसां जाता कारण वर्सान वर्स लोकांचो आंकडो वाडत वता. शेतकारांचें पयलें मीस जाले उपरांत मुज्ग वाजयत सगळे शेतकार पुरसांव काडून हांडीर खुरसालागीं वतात आनी दोरी काडतात म्हणल्यार तांच्यो हाजेरी घेतात. फरमायल्ल्या कामा प्रमाण जण एकलो आप-आपलें काम करता

हजारानी लोक खुरसाचो उमो घेवपाक येतात. आंगवण बरोवपी दोग तीगजाण शेतकार खुरसा लागसर बशिल्ले आसतात. जे लोक आंगवण करपाक सोदतात ते थंय बशिल्ल्या शेतकारां कडेन नावां दितात आनी कसली आंगवण ती सांगतात. तेन्ना तो शेतकार प्रतेक आंगवणी फाटल्यान इली-इली करून एका-एका आंगवणी फाटल्यान चुट्टी मोडटा. अश्यो आंगवणीच्यो साकान्नी चुट्टां भरिल्ल्यो आसतात. दोनूय वाटानी शेतकार जांचो पंगड हें फेस्त करपाक पडटा ते दोनय वाटानी जेवण घालतात.सगळ्यांनी उमो घेतल्या उपरांत सुमार पांच वरांचेर शेतकार बॅंड लावून परत इगर्जेंत वतात. आनी लातीन भाशेंत लादीन करतात. इगर्जेंत वतना वाटेर एके कडेन ते बसून ते रोजार करतात आनी दोन वा तीन वेळ पावता तशें ते आंगवणेच्यो चुट्टयो रोजार करीत मोडटा. हें रोजार तीन ते चार सुमना पासून चालू आसता. हें रोजार ते शेतकार आंगवोणेच्यो चुट्टां सोपो पासून करतात.लोकांच्यो आंगवोण्यो जेन्ना पुर्ण जातात तेन्ना ते आपखोश्येन कितें ना कितें फुल ना पाकळी हाडून दितात. जांव तें मागीर कितेंय कपडे, भांगर वा खावड. लोकांनी खुरसाचो उमो घेतकच ती खावळ लोकांक वांट्टात. तशेंच तातूंतलें कांय खाण ते गरिबांक धाडटात आनी उरिल्लें शेतकारांमदीं वांट्टात.

ऑक्टोंबराच्या म्हयन्यांत तिसऱ्या आयताराक सभा करतात तेन्ना ते अमक्या अमक्या मनशांक ते पयशे पावयतात. हे पयशे फेस्ता दिसा जमल्यात ते, लोकांनी दिल्लें दान तशेंच ह्या खुरसाकडेन एक पयशांची पेटी आसा तातूंत जे पयशे एकठांय जाल्यात ह्या सगळ्या पयशांचो हिशोब सभेंत करतात आनी गरजेवंतांक, गरिबांक, शेतकारांक आदी ते पयशे वांट्टात. देखीक, प्रत्येक लासा फाटल्यान शेतकाराक धा हजार रुपया दितात, दुयेंत आसल्यार तांच्या आदाराक शेतकाराक धा हजार रुपया दितात. दर वर्साक इगर्जेंत एक लाक भेटयतात, आदी. तशेंच ह्या शेतकारांनी खूब जाणांक आदार दिला. जशें सेमिनारींत, आल्बेरींत दुडू धाडटात.

जेनवरी म्हयन्यांत मुंतीर कोपेलांत मीस भेटयतात. तिनूय पंगडाचे शेतकार हें मीस भेटयतात. सांत खुरसाच्या फेस्ताक जें मे म्हयन्याच्या ३ तारकेर जाता तें ताचें रोजार ३ ते ९ दीस पयलीं सुरू जाता. तीं पयलें तेर्स करतात आनी उपरांत लातीन भाशेन लादीन करतात देखाक किरीये लेइजोन, सालवे राइन्या (kyrie eleison, Salve Rainha). लादीन जातकच फोगेट्यो मारतात.हो खुरीस शेतकारांचो खुरीस जावन आसा. ह्या खुरसा लागीं जे लोक दुडवांचे पेटेंत दुडू घालतात ते आयताराक तातूंतलें सुमानाक एक फावट काडटात आनी सगळो हिशोब मे म्हयन्यांत सभेंत दितात.

ह्या शेतकारांचे कांय कायदे आसात ते अशे

१) हांडी बांदतात तें आयताराक बांदूंक जायना.
२) थंय लांस आशिल्ल्या शेतकारान ५०० रुपया दिवन वांगडी जावचो पडटा.
३) वांगडी आसात तांकांच सभेंत उलोवपाचो हक्क आसता.
४) जे शेतकार आपल्या घरजेवेळार पयशे व्हरतात ताणी ते अमक्याच वेळार परतून दिवचे आसता आनी ते वेळार परतून हाडून दिना जाल्यार दंड फारी करचो पडटा. ५) सभेंत येना जाल्यार, सभेंत झगडीं केल्यार दंड फारीक करचो पडटा.

लोकांचो समज आनी भावार्थ

लोकांचो असो भावार्थ आसा की जें कितें सामान हांडीर आसा तें व्हेल्यार, कोणेय वायट केल्यार तांकां बऱ्याक पडना. थंय जर आंगवण केली जाल्यार तुजें काम जातकच थंय ती पावोवपाक जाय. जशें जर आपलें काम जाल्यार जेवण घालतलें म्हणल्यार जेवण घालपाक जाय. जर आंगवण फारीक करना जाल्यार तें परतें येता अशें मानतात. भावार्थ आसल्यार तो खुरीस पावता. सगळे धर्मांतले लोक हांगा येता, हांगा भेद-बाव नासता. एकवटान चलता-भोंवता ताका तो खुरीस पावता.