मित्रा माधव बीर

मित्रा बीर ह्यो सु़टके झुजारी आशिल्ल्यो.

जल्म आनी शिक्षण

मित्रा माधव बीर हांचे पुर्वाश्रमिचें नांव मित्रवृंदा वसंत शेणवी काकोडकार. तांचो जल्म ३० डिसेंबर १९३२ दिसा काकोडें, केपें हांगा जालो. मॅट्रीक मेरेनचें शिकप गोंयांत घेतले उपरांत फुडलें महाविद्यालयीन शिकप कपाक त्यो धारवाडाक गेल्यो. इंटर मेरेनचें शिक्षण वेवस्थीत जालें. पूण मागीर तांकां गोंयचे मुक्ततायेचो ध्यास लागलो. 1954 त तांणी महाविद्यालयीन शिकप सोडून गोंय स्वतंत्र्य चळवळींत वांटो घेतलो आनी धारवाड सोडून गोंयांत आयल्यो.

सत्याग्रही आंदोलनांत वांटो

गोंया परतकूच गोंय मुक्तताये पसत नेमकें कितें करचें हें तांकां कळ्ळें ना आनी तांणी शिक्षिकेची नोकरी धरली. शिवोली बार्देश तालूक्यांतल्या लोकां मदीं राजकी जागृताय हाडचे पसत त्यो वावुरल्यो. तेन्नाच तांचो डॉ. पुंडलीक गायतोंडे आनी हेर सुटके झुजा-या कडेन संबंद आयलो, जे त्या वेळार नॅशनल काँग्रेस गोंयच्या फुडारपणा खाला सत्याग्रही आंदोलन आंखताले तांतून वांटो घेवपाक बायलांक आनी चलयांक संघटीत करताले. मित्रां बीरांचेर ह्या सत्याग्रही आंदोलना खातीर बायल सवतंत्र्य सैनिकांक तयार करपाची जापसालदारकी सोंपयली. म्हापश्यां नॅशनल काँग्रेसीचे बसकेक अध्यक्ष म्हूण सुधाताई जोशी येवपाच्यो आसल्यो मित्रा बीरांनी गांवांगांवांनी भोवन खूब बायलांक सभासद करून घेवन लढ्या खातीर सगळया बायलांक संघटीत करून तांचे मदीं सुटके झुजाची कीट पेटयली. सुधाताई जोशी, ६ एप्रील १९५५ वर्सा सत्याग्रह करपाच्यो आसल्यो तांका येवकार दिवपाक आपवावूरपी बायलांक तयार करतना मित्रा बीरांक आनी तांच्या अन्य सांगाती बायलांक २८ मार्च १९५५ त धरलीं. तांकां सगळयांक बंदखणींतल्या काळखे कुडींत बंदिस्त केलीं.

भाशिक प्रभुत्व

तांचे इंग्लिश आनी पुर्तुगेज भाशांचेर प्रभुत्व आशिल्लें. बंदखणींतल्या कैद्यांक भोगपी मानसीक आनी शारिरीक अत्याचार घडये ती वार्ताहरांक सांगत म्हणून तिचेर पुलिस अधिका-याची पुरायेन नदर आसताली. समाजसेवेचें व्रत घेतिल्ले मित्राबायन बंदखणींतल्या बायलांक इंग्लिशीचे धडे गिरोवन आपल्या गिन्यानाचो फायदो अशे तरेन हेर बायलांक दिवपाचो यत्न केलो.

बंदखणीची शिक्षा

तांकां १२ वर्सांची शिक्षा फर्मायल्ली पूण अँम्नेस्टी (शिक्षेंत सूट ) लागू जाल्ल्यान तांची १९५९ त सुटका जाली. बंदखणींतल्यान भायर येतकच तांणी पयलींच्याच वावराक सुरवात केली. तांणी गोंयभर भोंवडी केली आंनी गांवकारांच्या आदारान गोंयच्या चडश्या गांवांनी मराठी शाळा सुरू केल्यो. शिक्षणाच्या माध्यमा वरवीं गोंयची मुक्ती चळवळ फुडें व्हरपा खातीर त्यो वावूरल्यो. आपलें शिकपूय तांणी पुराय केलें. तांणी एम.ए., बी.एड. मेरेनचें शिंकप पुराय केलें.

समाज कार्यकर्ता

१९६२ त श्री. माधव बीर, जांचो लोहियांच्या मुक्तीलढयांत संबंद आशिल्लो, तांचे बरोबर तांचे लग्न जालें. १९६२ वर्सा त्यो वेरें-बेती पंचायतीच्यो वांगडी म्हणून वेंचून आयल्यो. समाज कल्याण मंडळाच्यो (सोशल वॅलफॅर बोर्ड) वांगडी आनी अखिल भारतीय बायलांचे परिशदेच्यो गोंय फांट्याच्यो त्यो अध्यक्ष आसल्यो.

तांचो हेर वावर

बार्देश म्हापशेच्या “सारस्वत विद्यालयाची” एक येसस्वी मुख्याध्यापिका म्हणूनय तांणी नांव मेळयलां. ते खेरिज ‘रेड क्रोस सोसायटी’, ‘बायला को-ऑपरेटीव्ह’ सोसायटी अश्या विंगड विंगड समाजसेवी संस्थांच्या उदरगती खातीर त्यो वावुरल्यात. तो असो काळ आशिल्लो की गोंयकार बायलांचे कार्यक्षेत्र म्हणल्यार घरा पुरतें मर्यादीत. हुंम-या भितर, चार वण्टी भितर. हाका कारणय आशिल्लें आनी ते म्हणल्यार पुर्तूगेजांची हुकूमशाय. जंय दादलेच अत्याचारा विरूद्ध मुखार सरपाक भियेताले थंय बायल मनशेचो कसो तग लागतलो. अशी परिस्थिती आसतनाय आवय-बापायचे मायेक फाट करून, फुडाराची चिंता, हुस्को काऴजांत बाळगिनासतना जीं बायलां पुर्तूगेजांच्या विरूद्ध झुजपाक मुखार सरलीं, तातूंल्योच एक मित्रा बीर जावन आसात. अश्या ह्या सुटके झुजारी आनी समाज सेविकेक १ जून १९७८ त अपघाती मरण आयलें. तांका दिल्लो सम्मान तांचे घरकार श्री माधव बीर हांच्या फुडारपणा खाला तांच्या नांवान निर्माण जाल्लें “मित्रा बीर प्रतिश्ठान”, गोंयच्या समाजीक मळार उल्लेखनीय वावर केल्ले बायलेक दर वर्सा १ जूनाक पुरस्कार भेटयता.