मुसळानाच

गोंयांतलो एक इतिहासीक नाचाचो प्रकार. हातांत मुसळ घेवन हो नाच करतात. साश्ट म्हालांतल्या चांदर ह्या गांवांत हो प्रकार अस्तित्वांत आसा. आदल्या काळांत हो नाच शिगम्यावेळार जातालो पूण आतां फेब्रुवारी म्हयन्यांत कार्निवालाच्या दुसऱ्या दिसा जाता.

चांदर हें मूळचें चंद्रपूर. ही कदंबांची राजधानी आशिल्ली. विजयनगरचो राजा हरीहर (पयलो) हाणें चंद्रपूर किल्लो चोल राजाकडल्यान जिखलो. ो. तें जैत मनोवचेपासत हो नाच केल्लो (१३१०वर्सा) अशें कांय जाणांचें मत आसा. कांय जाणांच्या मताप्रमाण ह्या नाचांतलीं पदां सातवाहन काळांत रचल्यांत. सातवाहन काळांत रचिल्ल्या पदांक उपरांतच्या सत्ताधीशांची स्तुतिस्तोत्रां जोडल्यांत जावये.

ह्या नाचांतले कलाकार धोतर, लांब भुजांचो शर्ट, ताचेर काळ्या रंगाचें खाशेले तरेचें एक जाकीट, तकलेक पगडी असो भेस करतात.

मुखेल नाचप्याचो भेस हेरांपरस वेगळेपण दाखोवपी आसता. तांच्या हातांत एक मुसळ आसता.छन छन असो आवाज येवपाखातीर मुसळाक मदीं बुराक काडटात आनी पातीं बसयतात. ह्या नाचाचे साथीक घुमट ,कांसाळें वा झांज, , धोलकें हीं वाद्या आसतात.

देवळाच्या मुखार तशेंच गांवकार आनी क्षत्रिय हांच्या घरामुखार हो नाच करतात . बाटाबाटीवेळार चर्चिंत रूपांतर जाल्ल्या शिवमंदिराकडल्यान ह्य मुसळानाचाक सुरवात जाता. नाचपी दोन रांको करतात आनी हातांत मुसळां घेवन एका विशिश्ट थेक्यार पावली घालीत फुडें फुडें वतात. ताचे वांगडा एक अस्वलाचो भेस केल्लो मनीस आसता, आनी ताच्या गळ्यांतली दोरी एका मुखेल्याच्या हातांत आसता.

चर्चिंत रूपांतर जाल्ल्या शिव मंदिरामुखार नाचपी वर्तूळ करतात आनी हातातलें मुसाळ वर्तुळाभायर आनी भितर करीत मुसळान कांडिल्लेवरी एके खाशेले तरेन नाचतात. ताचे वांगडा आशिल्ले दिवटेकार आनी हेरू त्या तालार नाचतात.

चर्चिच्या मुखावयलो नाच सोंपतकच एक देवदासी चली नाचावेळीर जंय कांडलां ती सुवात सान्नीन झाडटा. थंय सावन नाचपी घरां-घरांनी वतात आनी थंय मुसळानाच करतात.

गोंय राज्यांतल्या हेर लोककला प्रकारापरस हो साप्प वेगळो असो प्रकार.मुसळानी यादव कुळाचो नाश केल्लो ताची याद करून दिवपी,कदंब काळाची याद करून दिवपी असो इतिहासीक नाचाचो प्रकार.

मुसळानाचा वेळार जीं पदां म्हण्टात ती लिखीत स्वरूपांत मेळनात. तांचो पुराय अर्थ लायतलो जाल्यार तांचेर अभ्यास जावंक जाय.

मुसळानाचा वेळा वयलीं कांय पदां अशीं आसात.

जिला जिला लोंकना साय वरारा

यदी यदी सांसकी सांबराची

तितून आसा सायबीण भांगराची

बोलोल शिदियाक मुखो ना माय मेल्यार सुनेक दुखोना

मुखार खेळ वता मुसळांचो फाटल्यान सोर सोर तिसऱ्याचो

ओ सिंहा, ओ वीरा बोस रे घरा

सातशी गाना हरिहराचो – ओ.