य

देवनागरी लिपींतलो सव्विसावो वर्ण. ह्या वर्णाची पयली आनी दुसरी अवस्था अशोकाच्या गिरनारच्या लेखांत मेळटा. हाची तिसरी अवस्था कुषाणवंशी राजांच्या (इ.स.पयलो आनी दुसरो शेंकडो) वेळच्या मथुरेच्या लेखांत 'य्र्य' आनि 'स्य' हया जोडाअक्षरांत दिसता. हाची निमणी अवस्था इ.स.५८८ तल्या महानामाच्या बुध्दगयाच्या लेखांत मॆळटा.

सद्या आमी बरयतात तसो 'य' इ.स.च्या इकराव्या शेंकडयांतल्या उज्जयिनीच्या लेखांत बरयल्लो आसा.

कामधेनुतंत्रांत य ह्या वर्णाचे स्वरुप अशें आसा:

यकारं शृणु चार्व्वड;गि चतुष्कोणमयं सदा,

पलालधूमसड;काशं स्वयं परमकुण्डली||

पज्वप्राणमयं वर्णं पज्वदेवमयं सदा|

त्रिशक्तिसहितं वर्णं त्रिबिन्दुसहितं तथा|

प्रणमामि सदा वर्णं मुर्तिमन्मोक्षमव्ययम्||

अर्थ- हे सुंदरे, यकाराचें स्वरुप आयक. यकार हो सदां चतुष्कोणामय, तुसाच्या धूमासारको, स्वता परमकुंडली, पंचप्राणमय, पंचदेवमय, त्रिशक्तिसहित आनी त्रिबिंदुयुक्त असो आसा. मूर्तिमंत मोक्ष आनी अव्यय अशा ह्या वर्णा हांव सदांच पांयां पडटा.

'य' न काव्याक सुरवात केली जाल्यार लक्ष्मी मेळटा अशें सांगतात.

ताळू हें हाचें उच्चारणस्थान.