यिट्स,विल्यम बटलर
नोबॅल पुरस्कारप्राप्त अँग्लो आयर्लंडी कवी, नाटककार आनी निबंदकार. ताचो बापूय चित्रकार आशिल्लो.
यिट्स,विल्यम बटलर (जल्मः १३ जून १८६५ डब्लिन, आयर्लंड; मरणः २८ जानेवारी १९३९, रॉकब्यूम-केप मार्टिन, फ्रांस).
यिट्साचें शिक्षण लंडन आनी डब्लिनाक जालें. डब्लिनच्या ‘मॅट्रोपोलिटन स्कूल ऑफ आर्ट’ हातूंत ताणें कांय काळ कलाशिक्षण घेतलें (१८८४-१८८६). सादारणपणान पिरायेच्या सतराव्या वर्सासावन ताणें कविता करपाक सुरवात केली. १८८७ वर्सासावन ताच्यो कविता उजवाड येवंक लागल्यो. त्याच वर्सा तो लंडनांतले थिऑसॉफिकल सोसायटीचो वांगडी जालो.
१८८८ वर्सा विल्यम मॉरिस, जॉर्ज बर्नार्ड शॉ, ऑस्कर वायल्ड ह्या साहित्यिकांकडेन ताचो परिचय जालो. १८८९ वर्सा ‘द वाँडरिंग्स ऑफ ऑइसिन अँड अदर पोएम्स’ हो पयलो कवितांझेलो उजवाड आयलो.
१८९१ वर्सा लंडनचे आनी १८९२ वर्सा डब्लिनचे लिटररी सोसायटीची स्थापणूक जाली. ह्या दोनूय संघटनांचो यिट्स संस्थापक वांग़डी आशिल्लो. १८९३ वर्सा ताचो ‘द केल्टिक ट्वायलायट’ हो निबंदझेलो उजवाडा आयलो.
‘आयरिश लिटररी थिएटर’ ह्या पंगडाची ताणें १९०२ वर्सा स्थापणूक केली. हेच संस्थेचें १९०४ वर्सा ‘अॅबी थिएटर’ अशें नामकरण जालें. आयर्लंडी जीवनावयल्या नाटयकृतीचें लिखाण आनी सादरीकरण हो हे संस्थेचो हेत आशिल्लो. सुरवातेक सावन यिट्सान हे संस्थेक नाटयाकृती दिल्यात.
द काउंटेस कॅथलीन (पद्यनाटक), कॅथलीन नी हौलिहान (१९०२), अॅट द हॉक्स वॅल (१९१६), दी ओन्ली जेलसी ऑफ अॅमर (१९१६), द किंग ऑफ द ग्रेट क्लॉक टावर (१९३४) आनी परगेटरी (१९३८0 हीं ताचीं कांय हेर नाटकां.नामनेचो अमेरिकन कवी एझरा पाऊंड हो यिट्साचो कांय काळ सचीव आशिल्लो. पाऊंडाक लागून यिट्साचें लक्ष जपानी नो नाटयाकडे वचून त्या नाटयप्रकारान तो प्रभावीत जालो आनी ताणें ‘फोर प्लेस फॉर डान्सर्स’ ही नाटयमाळ बरयली.
यिट्साक आयर्लंडाविशीं प्रेम आशिल्लें. पूण ताका आयर्लंड इतिहासांतलो पेगन कालखंड आनी त्या कालखंडांतलीं वीरतायेचीं मुल्यां हेविशीं चड ओड आशिल्लीं. ताका लागून यिट्साक अधर्मीक, कॅथलिक पंथविरोधक आनी तेचखातीर ताका आयर्लंड विरोधी असो थरयलो. पूण त्या वादाची यिट्सान पर्वा केली ना.
कवी म्हणून ताच्या विकासाचे दोन पांवडे दिसतात. पयलो १९०० वर्सा मेरेनचो आनी दुसरो ते उपरांतचो. ताच्या पयल्या काळखंडांतले कवितेचेर एडमंड स्पॅन्सर, शॅली, प्री रॅफेएलायट्स हांचो प्रभाव दिसता. पूण ताचे उपरांतचे कवितेंत परिपकताय आनी समृध्दतायेचो एक वेगळोच अणभव येता. यिट्साच्या काव्यग्रंथांत द विंड अॅंमॉग द रीड्स (१८९९), द शॅडोई वॉटर्स (१९००), इन द सॅव्हन वूड्स (१९०३), द ग्रीन हॅलमॅट अँड अदर पोयम्स (१९१०), रिस्पॉन्सिबिलिटीस (१९१४), द टावर (१९२८), द वायंडिंग अँड अदर पोयम्स (१९२९) आनी लास्ट पोयम्स (१९४०) हांचो आस्पाव आसा. प्रतीकवादी प्रवृत्तीचो जाणविकायेन आविश्कार आपल्या कवितांतल्यांन घडोवपी इंग्लिशींतल्या सुरवातीच्या कवींभितरलो यिट्स हो एक.
गुढवादी इंग्लिश कवी विल्यम ब्लेक हाच्या ‘प्रॉफेटिक बुक्स’ चो ताणें अभ्यास केल्लो. सौंदर्यवादी, गूढवादी आनी राश्ट्रवादी प्रवृत्तींचें एकजीव रसायन यिट्साच्या व्यक्तिमत्वांत जाल्लें दिश्टी पडटा. ‘डब्लिन हॅरमॅटिक सोसायटी’ चें वा ‘थिऑसॉफिकल सोसायटी’ चें ताचें वांगडीपण गूढवादाकडेन आशिल्ली ताची ओड दाखयता. यातुविद्येविशींय ताका आकर्शण आशिल्लें. तत्वज्ञानांतल्या प्लॅटॉनिक आनी नवप्लॅटोनिक परंपरांचोय ताका परिचय आशिल्लो.
पिरायेच्या बावनाव्या वर्सा जॉर्जी हायड-लीज हिचेकडेन यिट्स लग्न जालो (१९१७). ताचे बायलेकय गुढविशीं आकर्शण आशिल्लें. समाघीसारके अवस्थेंत वतकच तिचेकडल्यान स्वयंतलीतपणान कांय लिखाण जातालें. यिट्स तिचेकडेन एक अध्यात्मीक माध्यम म्हणून पळयतालो. ‘ए व्हिजन’ हे ताचे तात्विक कवितेची रचना करतना यिट्सान तिच्या स्वयंतलीत लिखाणाचो आदार घेतलो.
बांयझंटिअमाविशीं ताका आकर्शण आशिल्लें. कला आनी आत्मिक विकास हांकां ओंपिल्ले संस्कृतीचें प्रतीक म्हणून ताणें बांयझंटिअमाकडेन पळयलें.
यिट्सान गद्यलिखाणूय खूब केलां. तातूंत कथा, कादंबरिका, निबंद, आयर्लंडी आख्यायिका आनी मिथ्यकथांचो आस्पाव जाता. यिट्साच्या कथात्मक साहित्यांत द सिक्रेट रोझ (१८९७) आनी स्टोरीस ऑफ रॅड हॅनरॅहन (१९०४) हांचो आस्पाव जाता. द कॅल्टिक ट्वायलायट (१८९३), आयडीयास ऑफ गूड अँड इव्हिल (१९०३), डिस्क-फोर-अँड-ट्वँटी (१९४०) हे ताचे उल्लेखनीय निबंदग्रंथ. फॅअरी अँड फोक टेल्स ऑफ द आयरिश पँझंट्री (१८८८) हातूंत आयर्लंडी लोककथा आसात. रॅव्हरीज ऑफ चायल्डहूड अँड यूथ (१९१५), द ट्रँबलिंग ऑफ द व्हेल (१९२२), इस्ट्रेंजमँट (१९२६), द डॅथ ऑफ सिंग अँड अदर पॅसेजिस फ्रॉम अॅन ओल्ड डायरी (१९२८), ऑटोबायोग्राफीस (१९५५) हें ताचें कांय आत्मचरित्रात्मक साहित्य.
१९२२ वर्सा ‘आयरिश फ्री स्टेट’ ची स्थापणूक जातकच यिट्स नवे सेनेटीचो स वर्सां वांगडी आशिल्लो.
१९२३ वर्सा ताका साहित्याचो नोबॅल पुरस्कार मेळ्ळो.