युरिपिडीझ

युरिपिडीझ (सुमार ४८०-४०६ इ.स.आदीं) एक व्हड ग्रीसी नाटककार. सालामिस गांवांत ताच्या घराब्याची मालमत्ता आशिल्ली. थंयच ताणें आपली पुराय जीण सारली. थंयचे एके व्होंवरेंत बसून तो बरप वाचप करतालो. ग्रीसी तत्वगिन्यानी अनॅक्सॅगोरस आनी संगीतकार टिमोथीअस हे ताचे इश्ट आशिल्ले. तो व्यायामपटू आनी चित्रकार आशिल्लो. अशीय म्हायती मेळटा. इ.स.आदीं ४०८ उपरांत मॅसेडोनियाचो राजा आर्किलेअस हाच्या दरबारांत युरिपिडीझ आशिल्लो आनी मॅसेडोनियेकूच ताका मरण आयलें.

ताणें चडशो शोकांतिका बरयल्ल्यो. ताचें पयलें नाटक ‘द डॉटर ऑफ पोलिअस (इ.स.आदीं ४५५). हाचे भायर ताणें ९२ नाटकां बरयलीं अशें सांगतात. पूण सदया ताचीं अठराच नाटकां उपलब्ध आसात. तीं नाटकां अशीं- १)अल्सेस्टिस (इ.स.प.४३८) २)मीडाअ (इ.स.प.४३१) ३)हिपॉलिटस (इ.स.प.४२८) ४)ट्रोजन विमॅन (इ.स.प.४१५) ५)हेलन (इ.स.प.४१२) ६)ओरेटीझ (इ.स.४०८) ७)इफिजिनिआ अॅट औलिस (इ.स.प.४०५) ८)बॅकी (इ.स.प.४०५) ९)अँड्रोमकी १०)चिल्ड्रन ऑफ हीरॅक्लीझ ११)हेक्युबा १२)सप्लायंट्स १३)इलॅक्ट्रा १४)मॅडनॅस ऑफ हीरॅक्लीझ १५)इफिजिनिआ इन टोरिस १६)आयन १७)द फिनिशियन मेडन्स १८)सायक्लोप्स.

ताच्या ह्या नाटकांवरवीं ताणें बायलो, धर्म आनी झूज ह्या विशयांचेर चड उजवाड घाला. ताची नदर वास्तववादी आसा. ताचे संवाद सदच्र्या वेव्हारांतल्या संवादांवरी सादे, सोपें पूण परिणामकारक अशे आसात. त्या काळांतल्या समाजीक, राजकीय आनी तत्वगिन्यानी विशयांची ताका आवड आशिल्ली. कर्तव्य आनी मोग, बुध्दी आनी भावना, निरपवाद मुल्यां आनी सापेक्षा मुल्यां, मुल्यां आनी प्रत्यक्ष आचरण हांचे मदलो संघर्ष हो युरिपि़डीझच्या नाटय जगताचो गाभो आशिल्लो. मानवी आशा आकांक्षांचें आकलन आनी मनशाक भोगपाक लागपी यातनांविशींची सहानुभूती हें युरिपिडीझचें खाशेलपण. ताणें आपल्या नाटकांत आरंभकाचो (प्रोलॉग्स) बरोच उपेग करून घेतिल्लो दिसता.