यॉज

यॉज ट्रिपोनेमा पर्टेन्यू नांवाच्या सूक्ष्मजंतूक लागून जावपी अरतिज (संभागोकडेन संबंद नाशिल्लो) पूण संसर्गीक अशिल्ल्या रोगाक ‘यॉज’ म्हण्टात. हे पिडेंत कात आनी हाडाच्या भागांचेर कणार्बुदां (कणमय पेशी समुहांनी तयार जाल्ल्यो गांठी) तयार जातात आनी तीं फळांभाशेन दिसतात. देखून हे पिडेक ‘यॉ़ज’ हें नांव फावो जालां. हे पिडेक ‘फ्राम्बेझिया’ अशेंय म्हण्टात.

१९०५त आल्डो कास्टेलानी ह्या इटालियन शास्त्रज्ञान ट्रिपोनेमा पर्टेन्यू ह्या सर्पिल गटांतल्या सूक्ष्मजंतूंचो सोद लायलो. चड करून ५ ते १५ पिरायेच्या भुरग्यांमदीं सांपडपी हो रोग पिडेस्ताच्या प्रत्यक्ष संपर्कांतल्यान पातळटा. रोग्याच्या आंगावयल्या जखमांनी जायते सूक्ष्मजंतू आसतात आनी ते संपर्कीत व्यक्तीचे कातींतल्यान प्रवेश करतात. दाट वसती, भलायके कडेन आडनदर आनी बुरशेपणाक लागून हो रोग पातळटा. प्रत्यक्ष संपर्काभायर संक्रामक पदार्थापसून (देखीक-उदक पियेवपाचीं वा जेवणाचीं आयदनां) तोंडांतले श्र्लेष्मकलेंत (पातळ बुळबुळीत अस्तर) रोग जाता. कांय किटकूय रोग पातळायतात. ३ ते ५ सप्तकांच्या काळाउपरांत (सूक्ष्मजंतूंचो शरिरांत प्रवेश जायतपसून रोगलक्षणां दिसपाक लागमेरेनच्या काळाउपरांत) हात आनी पांयांचेर लक्षणां दिसपाक लागतात. हे पिडेच्यो तीन अवस्था आसात-

पयली अवस्थाः कातीचेर तांबशो पुळयो येतात. तांकां ‘माता यॉज’ म्हण्टात. पुळयेचें रोखडेंच गांठींत रुपांतर जाता. उपरांत सूक्ष्ममजंतूंच्या संसर्गाक लागून गांठी फुट्टात आनी जखम तयार जाता. तातुंतल्यान स्त्राव व्हांवपाक लागता. संबंदीत लसिका ग्रंथी वाडटात आनी त्यो खूब दुखतात. हेर लक्षणां चड करून सांपडनात.

दुसरी अवस्थाः २ ते ४ म्हयन्यांउपरांत आनी केन्ना केन्नाय फाटोफाट खांको, सांदे आनी बाह्येंद्रियां ह्या सुवातांचेर वलसार कातीचेर अंकुरार्बुदां जातात. तळपांय आनी तळहाताचेरूय अशीं अर्बुदां जातात. हाका लागून चलप आनी हातांचो वापर करतकच खूब दुखतां. पांयांवयल्या अर्बुदांक लागून चलप कुल्लेभाशेन जाता म्हणून ताका ‘खेकडा यॉज’ अशेंय म्हण्टात. हीं अर्बुदां स ते आठ म्हयने उरतात आनी आपशींच बरीं जातात. हे अवस्थेंत मनगटांतलीं हाडां सोडून बोटांच्या हाडांचेर वायट परिणाम जाता.

तिसरी अवस्थाः उपचार करूंक नाशिल्ल्या १०% पिडेस्तांक कांय वर्सांच्या काळाउपरांत परत गांठी तयार जातात. पूण जंतू उणे आशिल्ल्यान संक्रमकताय उणी आसता. दुय्यम सूक्ष्मजंतू संसर्गांतल्यान जखमो तयार जातात. हे अवस्थेंत हाडांचेर वायट परिणाम जातात. मुखामळूय एकएकदां विद्रूप जाता. हाका ‘गॅन्गोसा’ म्हण्टात.

संपर्क इतिहास आनी रोग लक्षणां ह्या रोगाच्या निदानाक पयले वा दुसरे अवस्थेंतल्या रोग स्थानांतल्या द्रवांतले तशेंच वाडिल्ल्या लसिका ग्रथीच्या द्रवांतले सूक्ष्मजंतू कृष्णक्षेत्र दिप्तिपरिक्षेंत सूक्ष्मदर्शकाखाला दिसतात. उपदंशाखातीर वापरतली रगतरस परिक्षाय उपेगी आसता. कर्कवृत्त आनी मकरवृत्त हांच्या अदमासाक उश्ण कटिबंधीय भागांत सांपडपी ही विकृती दक्षिण अमेरिका, वॅस्ट इंडीस आनी उत्तर आफ्रिका ह्या प्रदेशांनी आनी भारत, श्रीलंका, इंडोनेशिया, थायलंड, मियानमार, मलेशिया आनी फिलिपिन्स ह्या देशांच्या कांय भागांतल्यान प्रदेशनिश्ठ स्वरुपांत दिश्टी पडटा.

जंय ही पिडा मेळटा, थंय व्हड प्रमाणाचेर पिडेस्त आनी सगळ्या संपर्कीत व्यक्तींचेर पेनिसिलीन उपचार गुणकारी थरतात. संक्रमणशील आनी असंक्रामक अशा सगळ्या तरांच्या पिडेस्तांक २.४ मेगॅ-एकक बँझाथिन पेनिलसिलीन-जी एकेच मात्रेंत दितात. पेनिसिलीनाची अॅलर्जी आशिल्ल्यांक टॅट्रासायक्लीन वा एरिथ्रोमायसीन फावो ते मात्रेंत दितात. जितली मात्रा पिडेस्ताक दितात तितलीच संपर्कीत व्यक्तींकूय दितात.

इ.स.१९५०-६० काळांत संवसारीक भलायकी संघटनेन ह्या रोगाआड पेनिसिलीन उपचाराची व्हड मोहीम हातांत घेतिल्ली. १५.२ कोटी लोकांची तपासणी करून ४.६१ कोटी पिडेस्तांचेर उपचार करुन हो रोग संवसाराच्या कांय भागांनीच मर्यादीत दवरपांत तिका यश मेळिल्लें. हालींच कांय अस्तंत आफ्रिकी देशांतल्यान यॉजचो प्रादुर्भाव जाल्ल्याचें दिसलां आनी संवसारीक भलायकी संघटनेन १९८० पसून परत पेनिसिलीन उपचाराची मोहीम सुरू केल्या.