रझिया सुलतान

रझिया सुलतानः (जल्मः?; मरणः १३ नोव्हेंबर १२४०, दिल्ली).

दिल्लीच्या तख्ताचेर राज्यकरपी तार्तर(इल्बारी)घराण्यांतली पयली राणी. तिचें चारित्र्य आनी कर्तृत्व हेविशीं इतिहासांत कितल्योशोच दंतकथा आनी कथा प्रचलीत आसात. रझियाविशींची म्हायती फिरिश्ता-खुसरौ ह्या त्या काळच्या लेखकांच्या ग्रंथातल्यान मेळटा ती अशीः रझिया ही अल्तमश(कारः १२११-३६)हाची धूव. तिका ताणें भुरगेपणांतूच धर्मीक आनी लश्करी शिक्षण दिल्लें. बापायच्या राज्य कारभारांतूय ती वांटो घेताली. व्हडलो राजपूत नासिरुद्दीन मुहम्मद हाच्या अकस्मात जाल्ल्या मरणाउपरांत १२२९ अल्तमशान भावी वारस म्हणून रझियाची निवड केली. ग्वाल्हेर मोहिमेच्या वेळार १२३१-३२ शासनाची सगळी जबाबदारी रझियान घेतली. तेन्ना तुर्की सरदारांक राजपूत जिते आसतना एके बायलेचें वर्चस्व अपमानास्पद दिसूंक लागलें. अल्तमशच्या मरणा उपरांत रुक्नुद्दीन फीरूझशाह हाका सरदारांनी मे १२३६ वर्सा गादयेर बसयलो. तो दुवर्यसनी आनी फोल्गां मारपी आशिल्ल्यान सगळी सत्ता ताची आवय शाह तुर्कान बेगम हिचेकडेन आसली. तेन्ना तिणें रझियासयत सगळ्या सवती भुरग्यांक नश्ट करपाचें कारस्थान रचलें. जेन्ना हें कारस्थान उकतें जालें, तेन्ना शम्सी सरदारांनी रझियाच्या आदारान रुक्नुद्दीनाआड बंड करून ७ नोव्हेंबर १२३६ दिसा रझियाक रझियतुधीन ह्या नांवान दिल्लीच्या तख्ताचेर बसयली. झुजा मळावयलें फुडारपण ती स्वता करताली. दर एका कामांत ती आपूण स्वता लक्ष घालताली. तिणें दरबारांतल्या मुखेल सरदारांक विश्वासांत घेवन हिंदूंवयलो जिझिया कर रद्द केलो. रस्त्यांची वेवस्था, इमारतींचीं बांदकामां आनी पियेवपाच्या उदकाची वेवस्था ह्या कामांनी तिणें म्हत्वाची सुदारणा केली. आपल्या प्रशासनांत शिस्त हाडून, आपल्या नांवाचीं नाणींय पाडलीं.

ती राज्यार आयली तेन्ना वझीर निजामुल्मुक मुहम्मद जुनैदी आनी बादाऊन मुलतान हांसी, लाहोर ह्या ठिकाणच्या राज्यपालान तिचेआड बंड केलें. पूण नुस्त्रतद्दीन तायसी, इज्जुद्दीन मुहम्मद सालारी, कबीरखान आयार हांच्या आदारान तिणें भेदनितीचो उपेग करून दुस्मानांक बुदद शिकयली. ग्वाल्हेरचो किल्लो घेतलो, आनी रणथंभोरांतल्या मुसलमान सैनिकांक मुक्त केले. तुर्की सरदारांचें वर्चस्व उणें करपाच्या उद्देशान जमालुद्दीन याकूत नांवाच्या अॅबिसिनियन गुलामाक शाही तबेल्याचो अमीर उल उम्र(मुखेली)नेमून, ताका कितलेशेच अधिकार दिले आनी विश्र्वासांतल्या सेवकांक उंचेलीं पदां दिलीं.

पूण शम्सी सरदारांक एके बायलेचें फुडारपण अपमानास्पद दिसूंक लागिल्ल्यान कांय विश्र्वासू अमीर आनी लाहोरचो कबीरखान आयार हांणी बंडाचें निशाण उबारलें. तेन्ना भतिंडचो मलिक आल्तुनियान हाणें तिच्या सम्राज्ञीपदाक आव्हान दिलें. तेन्ना रझियान तांकां मोटया धाडसान तोंड दिलें. त्यावेळार तुर्की सरदारांनी जमालुद्दीन याकूताक जितो मारलो. ताच्या मरणान ती दुखावली आनी तिची हार जावन तिका कादेयेंत घाली. तिच्या सवती भावाक दिल्लीचें सुलतानपद दिलें. आल्तुनियाकडेन एकचार करून ताचेकडेन ती लग्न जाली. उपरांत दोगांय गख्खर, जाट आनी भाडयाचें सैन्य घेवन दिल्लीक गेलीं. ह्या झुजांत जलालुद्दीन बल्वानान दिल्लीच्या कटेहर मार्गाचेर २४ ऑक्टोबर १२४० दिसा कैथलच्या झुजांत तिचेर हार घाली. तिचें थडें पोरने दिल्लींत बुलबुलखान नांवान प्रसिदद आसा.