रुमानियन भास

रुमानियन भास ही उदेंतेकडली एक भास. रोमान्स भाशाचोंब्यांत हे भाशेचो आस्पाव जाता. रुमानियन भाशेचे थळावे भेद आसता ते अशे – (1) डाकोरुमानियन ही रुमानियाक लागून आशिल्ल्या युगोस्लाव्हिया, बल्गेरिया आनी सोव्हिएत संघांतल्या मॉल्डेव्हिया राज्यांतल्या संलग्न प्रदेशांत उलयतात. (2) मॅसिडो रुमानियन वा आरुमानियन ही भास ग्रीसांतले मॅसिडोनिया आनी थेसाली हे प्रदेश आनी युगोस्लाव्हिया आनी बल्गेरियांतल्या कांय भागांनी उलयतात. (3) मेग्लेनो – रुमानियन ग्रीसांत सालोनिकी लागसार उलयतात. (4) इस्त्रियो – रुमानियन ही युगोस्लाव्हियाच्या वायव्य भागांतल्या इस्त्रिया प्रदेशांत मल्योरी पर्वतालारसार उलयतात.

भाशाभेद (3) आनी (4) हे अस्तित्वांत नात. डाकोरुमानियन ही भास सोडल्यार मॅसिडोरुमानियन हीय भास अस्तंगत जायत आसा.

रुमानियन भास ही उदेंतेकडल्या रोमन साम्राज्यांत उलयतात ते लॅटीन भाशेची वंशज. रोमनांचें बाल्कन व्दीपकल्पावयलें आक्रमण ख्रिस्तापयली तिसऱ्या शेंकड्यांत सुरू जावन डेश (आयचो रुमानिया) जिखतकच इ. स. च्या दुसऱ्या शेंकड्यांत तें पुराय जालें. भुगोलीक साहचर्याक लागून स्लाव्हिक भाशांचो रुमानियन भाशेचे शब्दसंपत्तेचेर खूब प्रभाव पडलो. अठराव्या शेंकड्यांत ग्रीक आनी तुर्की भाशांनीय रुमानियन भाशेचेर आपलो प्रभाव घालो. एकुणिसाव्या शेंकड्यांत आर्विल्लें विज्ञान, कला हांचेकडेन संबंदीत शब्दांची भर, फ्रेंच, इटालियन आनी इंग्लीश भाशेंतल्या रुमानियन भाशेंत पडली. एकुणिसाव्या शेंकड्याचा मध्यामेरेन रुमानियन भास शेजारच्या स्लाव्हिक भाशेभाशेनूच सिरिलिक लिपींत बरयताले. पूण 1859 वर्सा रोमन लिपी आपणासली. मॉल्डेव्हियांत मात आजुनूय सिरिलिक लिपी वापरतात. सगळ्यांत पोरने रुमानियन ग्रंथ पंदराव्या शेंकड्यांतले आसून ते चडशें धर्मीक स्वरुपाचे आसात. एकुणिसाव्या शेंकड्यासावनूच राश्ट्रीय भावनेचे वाडीक लागून उत्कृश्ट वाङ्मय निर्माण जावंक लागलें. पूण भाशांतराच्या उणावाक लागून तें देशाभायर वचूंक पावलेंना.

रुमानियन भाशेंतलें मुखेल खाशेलपण म्हळ्यार लॅटीन भाशेंतलें ऱ्हस्व ‘उ’ आनी दीर्घ ‘ओ’ हातुंतलो ‘u’ आनी ‘o’ असो रुमानियन भाशेंत कायम दवरला. रुमानियन भाशेंतली स्वर वेवस्था आनी व्याकरण खूबशें रोमान्स धाटणीचें आसा, पूण शब्दसमूह चड करून स्लाव्हिक भाशाचोंब्या कडल्यान प्रभावीत आसात. क्, ग् ह्या व्यंजनांचें जोडगिरांभितर ओष्ठयीकरण जालां. देखीक – ooto (आठ) >opt; तेच भाशेन ‘ग्व’ चें ‘म्न’ त परिवर्तन जालां. ह्या भाशेंतल्या नामांक सरळ आनी सामान्य रुपां आसतात. तशेंच नामां निश्र्वीत करपी उपपदां नामांक निमाणे कडेन लायतात. देखीक – ओमु – ल : द मॅन हेंच फ्रँचींत ल् – ऑम् अशें बरयतात.