लांकडी कलाकाम

लांकडी कलाकाम लांकडाक रूप आनी आकार दिवन ताच्यो उपेगी आनी सोबीत अशो वस्तू करपाच्या कामाक लांकडी कलाकाम म्हण्टात. पुर्विल्ल्या काळासावन घराचे बांदावळीखातीर आनी सदच्या उपेगाच्यो, कलाकुसरीच्यो वस्तू निर्माण करपाखातीर लांकडाचो वेगवेगळ्या तरांनी उपेग करतात. इमारती कामाक लांब,घटमूट आनी एकसंघ लांकडाचो उपेग करतात. कोरीव कामाक एकसंघ पूण मोव लांकूड लागता.

प्रकार:लांकडी कलाकामाचे दोन वांटे जातात. 1)जोडणीचें आनी 2)घडणीचें. जोडणेंत नक्षीकाम,जाळी वा मूर्तीपट्ट्यो,लांकडी सांधे वाखिळे हांच्या आदारान एकठांय हाडटात. घडणेच्या वस्तूनीं पिर्णाकृती अर्दउठावाच्यो आनी चित्रसद्दश अशे वांटे जातात. कसलीय मूर्त चारूय वटांनी प्रत्यक्षांत आसता तेप्रमाण घडयल्ली आसल्यार ती पुर्णाकृती म्हणप जाता. हाचे उरफाटें,चित्रसद्दश आकृतींत नक्षीक थोडो उठाव हाडिल्लो आसता. तरी सगळीं घनमानांत दाखोवपाचो हेत नासता.

संरक्षण:लांकडाच्यो वस्तू तयार करतकच तांचेर कांय संरक्षक द्रव्यां लावप गरजेचें आसता. मुर्ती वा खेळण्यांनी खरेपण हाडपाक वा ओडलायणी दिसपाखातीर रंगकामाचो उपेगकरतात. तैलरंग वा लाखरंग अशे दोन तरांचे रंग वापरतात. कांय लांकडाच्या वस्तूंक फकत वार्निश मारतात. रंगाभायर सौंदर्यवर्धनाची दुसरी पद्दत म्हळ्यार जडावाची. हातूंत जायतेदी आकृती कोरांतून तातूंत रंग,लांकूड,हस्तीदंत वा शिंपल्यो हे सारके पदार्थ भरपाचे, रंग वा लाख हांच्या जाग्यार भांगराच्या वा रुप्याच्या पत्र्यांनी नटयल्ल्यो लांकडी वस्तूय पळोवंक मेळटात.

वास्तुकला आनी काश्ठशिल्प: पुर्विल्ल्या काळार सावन वास्तुकलेंत लांकडाचो उपेग करतात. खांबे आनी कांबी ह्या कामाखातीर चडशें लांकूड वापरताले. फातर आनी विटो एकठांय जुळोवन कमानी बांदपाचें तंत्र आदी वास्तुरचनेंत लांकूड म्हत्वाचें काम करताले. फुडें फातरी,लोखणी आनी क्रॉंक्रीटाच्यो वण्टी अस्तित्वांत आयल्यो तरी बांदकाम पद्दत लांकडी खांब-तुळ्यांवरीच तसेंच दारां आनी जनेलाच्यो चवकटी चड करून लांकडीच आसतात.

कोंडे,ल्हवे,व्हड लांकडां हांचो उपेग करून बांदिल्ल्या घराचे वा राजप्रसादाचे देखावे पुर्विल्ल्या शिल्पपट्ट्यांत पळोवंक मेळटात. सोळाव्या-सतराव्या शतमानांत घराचो फुडलो भाग पुराय लांकडीच करपाची पद्दत आशिल्ली. जपानसारक्या देशांत भुयकांप,ज्वालामुखी आदी सैमीक अरिश्टांक तोंड दिवपाखातीर कोंड्याची वा हलक्या लांकडाचीं घरां आनी देवळां बांदिल्लीं दिसतात.

लांकडी खांबे हें वाटकुले,चवकोनी,षटकोनी,अष्टकोनी वा वयर अशीर जायत वचपी आनी सोबीत अशे आसतात. ह्या खांब्यांचेर वेगवेगळ्या तरांच्यो आकृत्यो कोरांततात. खांब्याचो आकार सादारण दवरुन ताचेर कलश वा मनशांच्यो,प्राण्यांच्यो आकृत्यो बसयतात. हे खांबे अर्द उठावांत कोरांततात. वांशांवयले कोरीवकाम चित्रसद्दश्य करतात. दारां-जनेां हांच्यो चवकटी,सज्ज्यांच्यो देगो वा प्रत्यक्ष दाराच्या पृश्ठभागार वेलबुट्टी वा द्वारपालादी मानवी आकृत्यांचें कोरीव काम दिसता. वाड्याच्या भितरल्या चौकांत वा सज्ज्याच्या कोनशार जंय पाणपट्ट्यो काटकोन करतात थंय व्हड लांकडी लोलक लायतात. भारतांत काश्मीर तशेंच नैऋत्य राजस्तान, केरळ आनी गुजरात ह्या राज्यांनी नामनेच्यो लांकडी वस्तू मेळटात. आशियेच्या उदेंत आनी आग्नेय वाठारांत एकाचेर एक पूण अशीर जायत गेल्लीं पाखीं आसपी देवळाच्यो वा प्रासादाच्यो लांकडी वास्तू उल्लेख करपासारक्यो आसात. शिमीट क्रॉंक्रिटाच्या आगमनाक लागून लांकडाचें वास्तुरचनेंतलें म्हत्व आतां उणें जालां.

आसन-मंचक: पुर्विल्ल्या काळासावन आसनां,पलंग वा मंचक,ल्हान व्हड चौरंग अशो जायत्यो सदच्या उपेगाच्यो वस्तू तयार करताले. ह्या कामांत लांकडी पट्ट्यो आनी वेत हांचो उपेग करताले. पुर्विल्ल्या काळांत शिंशासारक्या वा काळ्या रंगाच्या लांकडी आसनांचेर आनी मंचकाचेर,वेलबुट्टेचे नक्षेन सगळो भाग भरून काडटाले. इगर्ज आनी मशिदींतले बांक आनी व्यासपिठां हांचेरीय लांकडी कोरीव काम माळटा. कैरावान आनी बेशेहिर हांगाचीं जामा मशिदीतलीं लांकडी व्यासपिठां इस्लामी कलेचे बरे नमुने आसात. तबकां,ल्हान पेटयो,ह्यो वचत थंय तयार करतात. हांतूत बनावटीच्यो वस्तू तांचेवयल्या उत्कृश्ट कामाखातीर प्रसिद्द आसात. 20 ते 25सेंमी. व्यासाच्या वाटकुळांत बसयल्ल्यो अश्टकोनी आनी षटकोनी, पेटयो आनी तबकां हांचेर लाखेंचें रंगकाम आनी शिंपयांचें जडाव काम केल्लें, दिश्टी पडटा अलंकार आनी प्रसाधनां दवरपाक साेबीत लांकडाच्याे पेटयाे आनी तबकां करतात काश्मीर आनी म्हैसूराक अशें तरेच्याे लांकडा वस्तू व्हड प्रमाणां तयार करतात तातूत शिंशें ,आक्राेड वा चंदन हांच्या लांकडाच्या पेटयाे, तबकां, डबयाे दिवे आशा वेगवेगळ्या वस्तूंचाे आस्पाव जाता.

गुजरात काठेवाडच्या लांकडी कलाकामांत आसनां, मंचक, पाळणीं आदी प्रकार दिश्टी पडटात हांचाे प्रत्येक भाग लेथीच्या आदारान वाटकुळाे करतात आनी उपरांत लारवेचाे रंग दितात. हेर नक्षीकाम स्वतंत्रपणान करतात. एका काळार खूब लाेकप्रिय आशिल्ल्या हया कामाक संरवेडा फर्निचर आशे म्हण्टात. काठेवाडांत सदया घराण्याचाे अलंकार हे नदरेन ताचाे वापर जाता.

पुर्विल्ल्या काळांत सगळेकडेन चडशीं लांकडी आयदनां वापरताले. वैदिक यज्ञकर्मांत लागपी सगळीं आयदनां लाकडांचीच आसतालीं. मातयेच्या आनी धातूच्या आयदनांचो प्रसार जातकच ह्या आयदनांचो उपेग उणो जावंक लागलो. नवाश्मयुगासावन लांकडी घसरगाडयो वापरांत आशिल्ल्यो. हीं लांकडी वापनां वजनान हलकीं आनी घटमूट आसतलीं. फुडें मनशांनी उखलून व्हरपाच्यो पालख्यो आनी मेणे अस्तित्वांत आयले. देवळांतल्या लांकडी पालख्यांचेर लाखेचो रंग वा भांगरा-रूप्याचे पत्रे सजयल्ले आसून ह्यो पालख्यो वर्सुकी उत्सवांनी अजुनूय वापरतात. दक्षिण भारतांत खूबकडेन देवालयांनी लांकडी रथ आसात. चार चाकांच्या व्हड चौथऱ्याचेर चार ते सात मजले क्रमान ल्हान ल्हान जायत वचपी आनी सगळ्यांत वयर शिखर अशी रथाची रचना आसता. गोंयांत मंगेशी,कवळ्यां,फातर्प्यां सारक्या जायत्या देवळांनी अशे लांकडी रथ दिश्टी पडटात. हांचेभायर गोंयांतल्या खूबशा देवळांनी लांकडी कलाकाम केल्लें दिश्टी पडटा. हांतूत म्हाड्डोळच्या म्हाळशेच्या देवळांतलें लांकडी कोरीन काम केल्ले सोबीत खांबे, शिरोडेच्या कामाक्षीच्या देवळांतले नक्षीदार लांकडी खांबे तशेंच रुप्यान मढयल्लो नक्षीदार कोरीव काम केल्लो लांकडी दरवाजो, मडकयच्या नवदुर्गा देंवळांतलें लांकडी खांब्यांचें कोरांतिल्लें नक्षीदार काम पळोवपासारकें आसा.