लोकायत दर्शन

लोकायत दर्शन पुर्दिछे एक भारतीय तत्त्वणिब्याज. मनीस आनी विश्व हांचे संबंदींचे दर्शज घडोवपी तो एक भौतिकवाद. हें दर्शन पयलीं बृहस्पतील आनी चार्वाक हांणी मांडलें अशे म्हण्टात. इ.स. पयलीं सातव्या - सव्या शेंकडद्यासावन, इ.स.च्या चवदाव्या - पंदशव्या शेंकडया मेरेजच्या संस्कृत, पाली आनी अर्घमाणधी भाशांतल्या स्वतंत्र अशी एक पद्दत आशिल्ली, तांचे स्वताचे एक प्रमाणशास्त्र आशिल्ले आनी ताका अणसरुलूच ते विश्वदेपाराविशीं आनी माजती जिणेविशीं हेर सगळ्या दार्शनिकांपरस वेगळे अशें सांगता अशें दिसता. हेर दार्शजिकांजी माजिल्लद्या प्रत्यक्ष, अजुमाज, उपमाज आनी शब्द ह्या चार प्रमाणांतल्या लोकायत संप्रदायाक फकत प्रत्यक्ष हेंच प्रमाण पुशयतरेज मान्य आशिल्ले. हाचेभायर प्रत्यक्षजिश्ठ आनी अजुभवजन्य अशे तरेचीं अलुमाजां माजपाक लोकायतिकांची हरकत जाशिल्ली. वेद, पुराणां, जैजांचें आगम वा बौध्दांचे त्रिपिटक ग्रंथ अशा एवंयच्याय ग्रंथाच्या प्रमाप्याक ते एवर विरोध करतात. तांच्या मतान शब्द वा आप्तवाक्य हें ज्ञानसाधज व्हय. लोकायतिकांच्या मताज आत्मों ही देहापश्म वेगळो ल्हय. ईश्वर, भूत, पिशाच, स्वर्ण, जरक, पुजर्जल्म ह्यो झणठयो काल्पजिक आजी मिथ्या आसात. पृथ्वी, जल, तेज आनी वायू हीं चार भूतद्रव्यांच ४९२ त्तोकायत दर्शन आसात आनी तांचेच शरीर जावज तातूंत चैतन्य वा जाणीव हो गूण उत्पज्ज जाता. अर्थ आजी काम हींच मानवी उद्दिश्टां; राजकीय सत्ता गरजेची; प्रत्यय हेंच मुरवेल साघज आप्ता अशें ह्या तत्त्वणिब्याजाची थोडक्यांत आपरोस आसा. प्रत्यक्षपणाज आनी अणभवाल जें समजता, ताचेवयल्याज विधवेपाशवेिशीं ते म्हण्टात की ईश्वर जांवाची विश्वाची कोण एक जेिमतिो आजी नियंता आसा अशे मानपाची गरज व्ज्ञा. बोध्द आजी जैतूय निरीश्वरवादी आसले तरी ते सर्वव्यापी आजी त्रिकालाबाधित अझो कमसिध्दान्त आजी जल्म - मरण परंपरा माजतात. लोकायतेिकांक ईश्वरामशेज कमसिध्दांव्त आळी जल्म - मरण परंपरा ह्योय आजाहनी माज्य ज्ञात. लोकायतिकांच्या तत्त्वणिन्यानांत ईश्वर जा, कर्मफल जा, आत्मो जा, मोक्ष जा आजी परलोक वा पुजर्जल्मय जा. तांच्या मताज हें विश्व भूतात्मक आसा. उत्पत्ती, स्थिती, लय हे सणळे स्वभावात्मक आसात. विश्ववेव्हाशचे स्पश्टीकरण कएपाश्वातीर ईश्वर आसा अशें मालपाचे कारण जा. सर्वदर्शज संग्रहांत म्हणिल्ले प्रमाण चावfकाच्या मताळ, भोवजळांच्या हिताश्वातीर तांच्या मताची आलाशिरो घेवन लोकांक आसात, हें लोकायतिकांकूय दिसता पूण जिणेकडेज फाट करची, जप तप करचो वा संन्सास घेवचो हें तांकां माव्य जा. सुश्वी जीण जणपारवातीर वेपार, शेतवड, सरकारी लोकरी ह्या उपायांनी धनार्जन करचें, पूण आग्निहोत्र, भस्म लावप ही बुध्दी आजी पराक्रम जाशिल्लयांच्या जीवजाची साधनां आसात अशे ते मानतात, प्रतिपादन करतजा लोकायतिकांजी कांय महत्वाचे सामाजिक विचारूय सांगल्यात, ईश्वर आली धर्म माजिळाशिल्ले चावकिपंथीय राजसत्ता मानपाक तयार आशिल्ले. कारण तांच्या मताव्न शासज ही समाजधारणे एवातीर आवश्यक अशी उगजाल आशिल्ली. लोकायतिक वर्णभेद आजी जातिभेद अशास्त्रीय आजी कृत्रिम आसात अशें ते मानताले. लोकायतिक बायलमुक्तीचे कट्टर पुरस्कर्ते. चार्वाक वा लोकयत हे सामाजिक न्यायाश्वातीर झगडपाक सिंध्द आशिल्ले. जीवजगताचे पुराय तरेज भौतिक अशें स्पश्टीकरण आजी प्रत्यक्षनेिश्ठ तर्कशाश्ञाचेर आदाश्ल्लेि लोकयतशास्ञ अशें इ.झ. पयत्नीं सव्या शेंकडद्यांतच सांगलां. तें सांगपी अजित केशकबली नांवाची तत्त्वश अानी ताचे विचार हांची दश्वळत बौध्द ग्रंथांतल्यान्न घेतल्या. बुध्दकाळांत स्थापित जाल्लया ह्या दर्शजाचें पयलें जांव लोकायत' अशेच दिसता. कोटेिल्तीय अर्थशास्त्रांत लतोकायतदर्शन ही आळ्वीक्षिकी आसा, अशें म्हळां. इ.स. पयलींच्या आठव्था - सातव्या शेंकडद्यामावज बार्हस्पत्य अाळी लोकायत हे शब्द सारक्या अर्थान वापरल्यात. ह्याच काळांत चार्वाक शब्दूय वापरला. पुर्वेिल्लया साहित्यांत लोकायतिक वा चार्वाक पंथीय म्हणूज खूबशा व्यक्तिज्ञामांचे निर्देश येतात লীকসমুহ ह्या दर्शजाचे मूळ लोकायत हें जांव चडशें जा जावज चार्वाकदर्शज म्हणुजूच नामलेक पावलें. हाचेवयल्यान चार्वाकाज ह्या दर्शजाची बरी वेवस्थित अशी फेरमांडणी करूञ, ताची प्रचार केल्लो आफूक जाय हें स्पश्ट जाता. एका कोशंतिल्लया लेश्वांत आथिल्लया लोकायतळणर ह्या स्थळाच्या नांवाचोय विचार करप गरजेचे. हांगा लोकायतिकांची एकाद्री संघटजा वा शिक्षणसंस्था आसुये, कांय प्राचीन भारतांत, वेगवेगळ्या काळांत जीं तत्त्वणिळ्यानां मुरवार आयलीं तातूंत चार्वाकदर्शजाक एक एवाशेलें अशें स्थान प्राप्त जालां. केवळ तत्त्वज्ञानारवातीर तत्त्वज्ञान अशे न घडटा ताच्याफाटल्यान आजी बुद्विप्रामाण्य जा मानपी कल्पजांबरोबर व्हांवलासतजा जिविताचो आस्वाद घेवपाचो उलो ह्या तत्त्वज्ञाजांत आशिल्लो, धार्मिक, झांस्कृतिक अशी व्हड परंपश आशिल्लया भारतांतले समाजवेवस्थेत चार्वाकदर्शजाची म्हणपा इतको प्रभाव पडलोना आमलो तरी ताणे ते दिकेन विचार करपाची प्रेरणा जिश्चितपणाज दिली म्हणू येता.