लोधी

लोधी एक जात.ह्या लोकांची वसती महाराष्ट्र आनी मध्य प्रदेशांत आसा. इ.स. च्या १८ व्या शतमानाचे निमाणें ते पंजाबांतलो लुधियाना जिल्हो सोडून हांगा आयले अशें सांगप जाता. लोध हें तांचें खरें नांव आसून, लोधी म्हणूनच तांकां सगळेकडे वळखतात.हिंदी ही तांची मायभास. ते स्वताक राजपूत समजतात. हे लोक शरिरान घटमूट आसून देखणेय आसतात. ते शेती, गोरवां पोसप, सावकारी, मजुरी, लांकडां विकप आदी वेवसाय करतात. तांच्यांतले कांय जाण जमीनदार आसात आनी तांकां ठाकूर म्हणून वळखतात.

लोधींत उंचेले आनी कनिश्ट अशे दोन वर्ग आसात आनी दर एका वर्गात जायत्यो उपजाती आसात. चलयेचें लग्न चड करून भुरगेपणांतच करतात. लग्ना निमतान चल्याचो मामा चल्याघरा जेवण दिता, लग्ना दिसा न्हव-याकडच्यान जोडे, मेथी, सुयो, व्हंकलेचे कपडे, हळदुवी चादर आदी वस्तू चलयेगेर हाडून देवामुखार दवरतात. त्यावेळार चलयेची आवय श्तळा देवीची पुजा करता.

लग्नादिसा न्हवऱ्याक नवे कपडे घालून, बाशिंग बांदून घोड्यावयल्यान मिरयत व्हंकलेगेर व्हरतात. लग्नावेळार पुरोयत चवकोनी रांगोळी घालून तातूंत न्हव-या-व्हंकलेक बसयतात. उपरांत न्हवरो - व्हंकल पळसाळे खांदयेक स प्रदक्षिणां घालता. पूण सातवी प्रदक्षिणां घालचे पयलीं तांकां थंय जमिल्ल्या लोकांची परवानगी घेवची पडटा. उपरांत तीं प्रदक्षिणा पुराय करतात आनी मागीर पुरोयत सावधान अशें म्हण्टा. दनपरां जेवण जातकच व्हंकल पालखेंत बसूनआनी न्हवरो पांयांनी चलत घरा येता. थंय तांदळांची एक रास दवरतात. न्हवरो उजव्या पांयान पांच खेप ते राशीक खोंट मारता.

चली वयांत येतकच तिका चार दीस कुशीन बसयतात. पांचव्या दिसा न्हवऱ्याच्या बोटांतली मुदी घरांत लिपोवन दवरतात. व्हंकलेक चार म्हयन्यांची मूदत दिवन ती सोदूंक सांगतात. ज्या दिसा मुदी मेळटा त्या दिसा गर्भदान संस्कार करतात.

भुरगें जल्माक येतकच बाळंतिचे कुडींत थोडो जागो सारावन थंय तांब्याचो वाळो, काळें सूत, तोपी आनी आंगलें दवरतात.ताच्या मुखार दिवो, धंय - शीत आनी फुलां दवरतात. उपरांत भुरग्याक तें आंगलें आनी पांयांत वाळे घालतात. ते राती घराचीं दारां, जनेलां उक्तीं दवरतात. धा दीस सुयेर पाळटात. उपरांत एका म्हयन्याभितर भुरग्याची आवय भुरग्याक घेवन रानांत वता आनी थंय पांच फातर मांडून तांची पूजा करता. उपरांत हाताक नवीं कांकणां घालून घरा येता.

तुळजापुरची देवी आनी बालाजी हीं तांचीं मुखेल दैवता. तांच्यांत जात पंचायत आसता आनी तिचे मार्फतच तांचे भौशिक प्रस्न सोडोवप जातात. पंचायतीचे नेम मोडटल्याक दंड म्हणून जातीक जेवण दिवचें पडटा. हें जेवण दिवपाची तांक आशिल्लो मनीस पंचामुखार ताचे जोडो माथ्यार घेवन हात जोडून उबो रावलो म्हणजे ताचो दंड माफ जाता.

हांच्यांत मडें लासतात. मडें अर्दे लासतकच ताचे तकलेर लोण्यान भरिल्लो बुडकुलो दवरतात. उपरांत न्हावन सगळे लोक घरा येतात. मेल्ल्या मनशाची बायल सगळ्यो वस्ती काडून दवरता. उपरांत मसंडेंतल्यान आयिल्ले लोक त्या वस्तीचेर उदक फाफुडटात. धाव्या दिसा धा पिंड दितात. जाल्यार इकराव्या दिसा एक व्हड पिंड करून ताचे परत इकरा भाग करतात. तेराव्या दिसा जेवण दितात. पितरांखातीर ते श्राध्द आनी महालय वाडटात.

गुजरात, काठियावाड ह्या वाठारांतल्या लोधी लोकांत जरिया, पटरिया, जुनागडी आदी पोटभेद आसात.

हे लोक वैश्णव पंथाचे आसात. पूण तांच्यो कुलदेवता देवी आसात. ते देवीक बकरो बळी दितात. रामानंदी पंथाचे आचार्य हे तांचे अध्यात्मीक गुरू आसात. ह्या लोकांत न्हव-या बापूय स्त्रीधन म्हणून व्हंकलेक कांय रक्कम दिता. नाग हें ताचें देवक आसून चौरंगाचेर नागाची आकृती काडून लग्ना आदल्या दिसा ताची पुजा करतात. लग्नामाटवांत एक कोंडो पुरून ताका शमीच्यो खांदयो, हळदीकुटां आनी एक लोखणी कडें लायतात. उपरांत एर दीस धवी बडी आनी गवांचें कणस हाडून वण्टीक तेंकोवन उबें करतात. पुरोयत उजव्या हाताचो तळवो कुकमांत बुडोवन वण्टीर बडयेचे वयलेवटेन ताचो छाप मारतात. ह्या विधीक डरेची अशें नांव आसा. तांच्या लग्नांत सप्तपदी हो म्हत्वाचो विधी आसता.

आदल्या निजामाच्या राज्यांत म्हळ्यार हैदराबाद वाठारांत कांय लोक रावताले थंय तांकां लोधे अशेंय म्हण्टाले. तांचे जरिया, पटरिया, सिंगोर, नथनिया, लोणिया, नव खंडेवाले आदी जायते पोटभेद आसात. तांच्यांत एकमेकांभितर लग्नसंबंद जुळनात. ह्या सगळ्या लोकांचें काश्यप हें एकत्र गोत्र आसा. तांच्यांत जायते लोक वैश्णव आसून ते बालाजी आनी कृष्ण हांकां भजतात. तेभायर ते कालिका, तुळजाभवानी, मरीआई आनी शितलादेवी हांकांय पुजतात.

हांच्यांत लग्न थारायताना जाती मुखेली आनी पमचायत हांचो सल्लो घेतात. कन्यादान हो तांच्या लग्नांतलो मुखेल विधी आसून तो जातकच न्हव-या - व्हंकलेच्या वस्त्रांक गांठ मारतात आनी उपरांत तीं दोगांय माटवांतल्या आंब्याच्या खांब्याभोंवतणी सात प्रदक्षिणां घालतात, उपरांत न्हवरो व्हंकलेच्या भांगांत शिंदूर भरता.

तांच्यांत विधवेन आपल्या धाकट्या देराकडे लग्न जावपाची अपेक्षा आसता. वद्द्य पक्षांतले एके राती खूब सादेतरेन हें लग्न करतात. आधुनिक काळाच्या संदर्भात लोधींच्या वेव्हारांत बदल घडत आसात.