सत्तरी वाठाराची वळख

गोंय राज्यांतलो उत्तरेकडलो म्हाल. ह्या म्हालाचें उत्तरेक महाराष्ट्रीय राज्यांतलो सावंतवाडी म्हाल, दक्षिणेक सांगे म्हाल,उदेंतेक कर्नाटक राज्यांतलो बेळगांव जिल्लो आनी अस्तंतेक दिवचल म्हाल येता. सत्तरीची चडशी भूंय दोंगर दोंगुल्ल्यांनी आनी जंगलाच्या वाठारांनी भरिवाघेरी आनी ल्ली आसा.सांगे उपरांत चड जंगल प्रदेश आसपी गोंयचो वाठार म्हळ्यार सत्तरी. उत्तर गोंयांतलो सुमार 68% जंगल वाठार सत्तरींत आसा.गोंयचें ह्याम्हत्वाचें दोंगर सोसोगड, मोल्ले गड.

म्हादय ही सत्तरींतली मुखेल न्हंय. नानोडा, कुमठळ, अडवय,झर्मे ल्हान न्हंयांचें फांटे निमाणे मेळटात.कर्नाटकांतल्या खानापूर म्हालांतलो जांबोटी घाट हें म्हादयचें उगम स्थान

थंयच्यान ही न्हंय सत्तरींत भितर सरता.हीच म्हादय सत्तरी आस्पाववासियांचें आनी हांगा रावपी कणाकणाची जीण पोसता .पुर्विल्ल्या काळा सावन हांगासरली शेतां- कुळागरां फुलोवपाचें काम म्हादय न्हंय करीत आयल्या .सत्तरी हो 78 गांवांचो आशिल्लो म्हाल गोंयच्या 12 म्हालां मदलें उधळन केला. एकपरजळीत नखेत्र म्हळ्यार अतिताय जावची ना.सत्तरी हो गोंयांतलो न्हड म्हाल. सह्याद्रीचे कुशीत राबितो केल्लो ह्या तालुक्याचेर सैमान आपखोशयेन सोबीतकायेचें रंगाचें हांगासरलें लोक हांगासरलें लोक घाम वारोवपी आनी तांबडे मातयेचेर मनसावन मोग करपी मोगी, शेतां आनी कुळागरां हांगासरलें मुखेल धंदे जावन आसा.

गोंयांतल्या हेर तालुक्यापरस सत्तरींतल्या लोकवेदाचें रूप हें आगळें वेगळें म्हणचें पडटलें.नाटकाच्या मुळाकडेन नातें सांगपी हांगाचें रणमालें, सोकारती वेगवेगळे फुगड्यांचें प्रकारहोळी गितां, करवल्यो, चोरोत्सव,घोडेमोडणी ह्या सारकिल्लें प्रकार सत्तरीचें वैभव होच लोक संस्कृतीचो गडगंज असो हांगासरलो अविश्वार.

ठाणेची मुंडण गिऱ्याच्या मळार जावपी घोडेमोडणी,कोपाडर्याची आनी झर्मेची दिवजां,मार्सोडर्याची घोडेमोडणी,झर्मे आनी करंझोळचो चोरोत्सव, केरीच्यो करवल्यो. ब्रह्मकरनळेचो ब्रह्मोत्सव, केरीचो सती उत्सव, पर्येचो आनी म्हाउशेचो दफुगडी, चप्पय, सरो हें सगळें सत्तरींतलें मुखेल उत्सव. ह्या उत्सवा खेरीज दर एका गांवांत कालो, नाटकां,शिगमो व्हडा उमेदीन मनोवप जाता. कांय गांवांनी धालोय खेळटात.रणमालें,तालगडी,, गवळण कालो ह्या लोककला प्रकाराचें अप्रूप दर्शन सत्तरींत पळोवपाक मेळटा.माणसाची मसजीत.

केरी सत्तरीचें आजोबा देवस्थान,पर्येंचें भुमिका देवस्थान, कोपार्डेचें देवूळ,वेळसाचें महादेवाचें देवूळ,वाळपयची अवर लॅडी ऑफ लुईसची इगर्ज आनी माणसाची मसजीत.दिपाजी राणेची वळख सांगपी स्मृतीस्तंभ ही सगळी सत्तरी म्हालातली पळोवपासारकी मुखेल थळां जावन झाडांविशी आमी कांयचआसात.आख्खे गोंयांत फामाद आशिल्लो वाघेची दोंगर तर सत्तरीचो राखणदार म्हळ्यार अतिताय जावची ना.नकळो आसत

1846 वर्सा पुर्तुगीजांनी सत्तरी प्रांतवाडीच्या सावंताकडल्यान घेतल्या उपरांत राण्यांनी चवदा फावटी बंडा केली.. अशे तरेची बंडां 1912 वर्सा मेरेन जाली पूण ह्या सगळ्या बंडांनी 1852 चें दिपाजी राणे हांचें बंड गोंयच्या इतिहासांत चड प्रसिध्द जालें. सत्तरीच्या गांवगिऱ्या वाठारांतलें लोक सत्तरींतलें दोंगर दोंगुल्ल्यो हाच्या आदारान दिपाजी राणे हाणे पुर्तुगेजांक बरोच धपको दिलो. ताच्या उपरांत 1869त कुष्टोबा राणें हाणी 1895त दादा राणे अडवयकार हांची बंडा जाली.साटरे गड नाणसाच्या किल्ल्याचो स्मृती स्तंभ पर्येचें भुमिकेचें देवूळ राण्यांच्या इतिहासाचें दायज आसा.गोंयच्या मुक्ती लढ्यांत सत्तरीचें योगदान खाशेलें आसा.

तरेतरेची झाडां ही सत्तरीची गिरेस्तकाय.सत्तरीच्या दोंगरांचें आस्पाव सह्याद्रींत जाल्यात. हांगासर आंबो, पणस, चींच, किंदळ, जांबो, नाणो, घोटींग, सिरस, करमळ, बिंबल अश्या सारकिल्ली रुखां रुखावळ दिसता. माकड, वाघ, रानवटी मांजरा, मुंगूस, रान दुकर, बिबटो हे सारकी जनावरां ह्या वाठारांत दिसता.सत्तरीची जंगला विंगडविंगड जातीच्या सवण्यांनी सपन्न आसा.रान कोंबो, मोर, कीर, गुबड, कोगूळ अशी सवणी हांगा पळोवपाक मेळटा.

भात आनी काजू ही सत्तरीची दोन मुखेल पिकां.भातशेती हांगासरलो मुखेल वेवसाय आशिल्ल्यान सरद,शेळ, भरड, कास, वांगण, पुरण हे शेत कसपाचें तरातरांचें प्रकार सत्तरींत पळोवपाक मेळटात. कुमेरी शेतीची पध्दत हांगासर पळोवपाक मेळटा.भात, नाचणो, कड्डण ह्या पिकाखेरीत सत्तरीत सुपारी, नाल्ल, काजू, ऊस,लवंगा, जायफळ, मिरी, वेलची हाचेय पीक काडपाक जायते शेतकार मुखार सरल्यात. काजुच्या दिसांनी हांगा हूर्राक, फेणी, सोरो काडपाचो धंदोय व्हडा प्रमाणांत चलता. शेतां, भाटां, कुळागरां, ऊस आनी वखदाच्या झाडांच्यो वागायती हें सत्तरीचें खरें वैभव आसा. सत्तरीच्या कांय दुर्मीळ वाठारांनी सरकारान सायल्याच्या आनी रबराच्या झाडाची लागवड केल्या. भिरंड, ओकांबो हाच्या सोलाचें उत्पादन हांगा करता.

भलायकेन घट आशिल्लो मनीस फुडाराचें सपन हुस्क्या मेकळे पुराय करपाक शकता आनी हाका लागून आपूण रावता त्या भोंवतणचो वाठार जर सैमाच्या भरिल्लो आसत जाल्यार दुदांत साखर मेळयिल्ल्या भशेन अशें आमी दुबावा विरयत म्हणू येता. जायते फावट आपली जीण सोबीत आनी घटमूट दवरपा खातीर जायराती, म्हयनाळी, रेडिओ, दूरदर्शन सारकिल्ली साधना कडेन आमी आकर्शीत जातात आनी आपल्या भलायकी विशी आशिल्ल्यो कागाळी पयस करपाचें थारायता. हे नदरेंतल्यान जाणट्या पिळगेकडेन जर आनी पळयत जाल्यार ताणे आपली जीण घटमूट कशी दवरली आसतली हें येवजून तांची अर्थ अपुर्बाय दिसता. तांणी लेप, कसाय, पिढो बी घेवन आपली कुडच न्हय तर पुराय वाठाराची कूड भलायकेन बरी दवरली आनी हांचोच प्रत्यय म्हूण आमकां तांची पिराय पळयतना अणभवता.

आमच्या सत्तरी म्हालांत दोंगर, न्हंयांचें अप्रूप देणे लाबिल्ल्यान वनस्पती तांची पाळां, मुळां, पालो, खोडा ह्या सगळ्या गडालींचो सत्तरीन राबितो करपी मनशांक फायदो तसोच उपेग जाता. दोंगरा वरवी ओवळीन, भिरंड, जांबळीन, सायलो, आवाळो अशा रुखांचो आस्पाव जाता.

कांय झाडां झोपाच्या वालींच्या रुपांत तशेंच सपाट जमनींत रुजिल्ली आमकां दिसतात.जो वेळ मेरेन आमकां ह्या झाडांची वळख पटना वा जो वेळ मेरेन ह्यानकळो आसत