Calangute
 |
कळंगूट हो दर्यादेगेर बशिल्लो सुंदर गांव गोंयच्या राज्यांत उत्तर जिल्यांत आसा. कळंगुटेच्या दर्यावेळेक लोक मोगान दर्याची राणी म्हणटात. हो एक भेस बरो आनी फामाद पर्यटक स्थळ जावन आस. आयच्या घटकेंत कळंगुट गांव कसो उरूंक ना. आनीक थोड्या वर्सांनी कळंगुटेचो व्हडलो नगर जातलो. गोंयच्या हेर गांवांवरवीं ह्याय वाठारांत एक पंचायत घर आसा. कळंगुटेंत वेग-वेगळ्या धर्मांतले लोक रावतात. सगळो लोक कसलोच भेद-भाव करिनासतना मोयेमोगान आनी एकवटान रावतात. हांगचे मुकेल धर्म म्हणल्यार हिंदू आनी क्रिस्तांव. असें आसलें तरी, मुस्लमान, सिख्ख सारकिल्ल्या घर्मांतलो लोत आपल्या वेवसायाखातीर कळंगुटेंत येवन रावतात. कळंगुटेचो गांव गोंयच्या शिमेर आसा आनी हाका लागून ह्या गालृवांतल्या लोकांखातीर एक म्हत्वाचो जागो जावन आसा. बागा न्हंय कळंगुटेच्या आनी शापोरा न्हंयचे देगेर आसा. नागोवा, सालिगांव, आरपोरा, कांदोळे हे कळंगुटेच्या शेजराचे गांव.
शब्दशास्त्र
अशें म्हणटात की कळंगूट हो शब्द "काल" ह्या नावांतल्यान आयला. काल हो शब्द हिंदू धर्माच्या काली देवतेक संबंधीत आसा. काली देवतेक आदल्या काळार नुस्तेकार पुजताले अशी एक आख्यायिका आसा. हेरकडेन अशें म्हणटात की कळंगूट हो शब्द "कल्याणगुटी" हाचेवयल्यान आयला, जाचो अर्थ सुंदर गांव. कळंगूट हो शब्द "कुवालो घांट" हातूंतल्यान आयला अशेंय कांय लोक मानतात. अशें लेगीत मानतात की कळंगूट हो शब्द "कोळी" ह्या शब्दांतल्यान आयला. हाचें फाटलें कारण म्हणल्यार कळंगूट हो दर्यादेगेवयलो गांव आनी थंय चडसो लोक कोळी म्हणल्यार नुस्तेकार, जे नुस्तें पागून आपलें पोट भरतात. अशेतरेन कळंगुटेच्या गांवाक ताचें नांव मेळ्ळां.
वाड्यांची नांवां
ह्या गावांत खूब वाडे आसात. ह्या वाड्यांची नांवा सकयल दिल्ले प्रमाण आसात :- गौरा वाडो, माड्डा वाडो, तिवय वाडो, पोरबा वाडो, उंठा वाडो, सांवटा वाडो, नायका वाडो आदी.
सांवटा वाडो - अशें म्हणटात की ह्या वाड्यार रावपी चडशा लोकांचें आडनांव सावंत आसलें. ताका लागून ह्या वाड्याक सावंटावाडो अशें नांव पडलें. उंठा वाडो - अशें म्हणटात की ह्या वाड्यार उंठार बसून लोक आयिल्ले. वाड्यावयले "लोबो" ह्या आडनांवाचे लोक उंठाचेर बसून ह्या गावांत आयिल्ले. हो लोक चड करून करमळें गांवचो आसलो. हाका लागून ह्या वाड्याक लोक उंठावाडो अशें म्हणटात. पोरबा वाडो - अशें म्हणटात की ह्या वाड्यार परब हे लोक रावताले, जें ह्या वाड्यावयल्या लोकांचें आडनांव आशिल्लें. म्हणून ह्या वाड्याक पोरबा वाडो अशें नांव पडलें. खोबरांवाडो - अशें म्हणटात की ह्या वाड्यावयले लोक खोबरें सुकयतालें आनी ताचें तेल काडूून विकताले. देखून ह्या वाड्याचें नांव खोबरांवाडो अशें पडलें. नायका वाडो - ह्या वाड्यावयल्या चडशा लोकांचें आडनांव नायक आसलें. म्हणून ह्या वाड्याक नायका वाडो अशें नांव पडलें. गौरा वाडो - ह्या वाड्यार जायतीं गोरवां आसलीं, आनी तांचे दूद काडून लोक विकताले. म्हणून ह्या वाड्याक गौरा वाडो अशें नांव पडलें. तिवय वाडो - होे वाडो दर्यादेगेर आशिल्ल्यान ताका तिवय वाडो अशें नांव पडलें. माड्डा वाडो - ह्या वाड्यार खूब माड आसात देखून ताचें नांव माड्डा वाडो. आघर वाडो - ह्या वाड्यार एक मिठाघर आस. देखून ताका आघर वाडो अशें नांव पडलें.
आदलीं देवळां
पुर्विल्ल्या काळांत कळंगुटेंत खूब देवळां आसलीं, जशीं सातेरी, सप्तनाथ, ब्रह्मनाथ, वेताळ आनी सितळनाथ. पुर्तुगेज सुत्रांतल्यान आमकां कळून येता की कांय कारणांक लागून तीं देवळां मोडलीं आनी आतां एकूय आदलें देवूळ उरूंक ना.गांवच्या जाणटेयाकडल्यान आनी घाराणें घालतात तातूंंतल्यान आमकां कळून येता की वेताळाचें देवूळ दोंगरपूर ह्या जाग्यार आसलें. हेर जीं देवळां आसलीं तांचेविशीं अजून सुद्दां कांय लोकांक खबर ना आनी कांय जाणांनी ह्या देवळांविशीं आयकूंक लेगीत ना.
कळंगुटेंतलीं मुखेल देवळां
कळंगुटेंत ग्रामदेवीचें एकूच देवूळ आसा, आनी तें म्हणल्यार शांतादुर्गा कळंगुटकारीणीचें. हें देवुळ तिट्यार आसा. पुर्तुगेज काळांत धर्मांतरण जालें आनी शांतादुर्गा कळंगुटकारीणीन आपल्या भक्तांकडेन आपणाक ह्या गावांतल्यान पयस व्हरपाची मागणी केली. त्याप्रमाण गांवकाऱ्यांनी तिका डिचोलच्या नानोड्या गावांत व्हेली. त्या काळांतलें तिचें देवूळ थंयच आसा. अशें म्हणटात की शांतादुर्गेचें देवुळ पयलीं एका मैदानाकडेन आशिल्लें आनी तंय ती सातेरी म्हणल्यार रोयणीच्या रुपान आसली. पूण मागीर तिका हिंदू संस्कृतींतले दुर्गेचं रुप दिलें आनी तिका शांतादुर्गा अशें म्हणपाक लागलीं. इतलेंच न्हय तर आमच्या गोयांत जी शांतादुर्गा देवी आसा, ती आदीं रोयणीच्या रुपान आसली. आयज लेगीत थोड्या देवळांनी शांतादुर्गेक रोयणीच्या रुपान पुजतात. हें एक देवुल सोडलें जाल्यार कळंगुटेंत जीं हेर देवळां आसात, तीं म्हणल्यार मारूतीचें देवूळ, तालेश्वर आनी हेर. तशेंच फोणेश्वर, जांबळेश्वर, बाबरेश्वर आनी थोठेश्वर ह्या गांवच्या राखणदारांची ल्हान - व्हड अशीं खुबशीं देवळां आसात.
मुखेल इगर्जो आनी कपेलां
[बदल]सां. आलेक्स हो कळंगुटेचो पात्रांव संत जावन आसा. ही इगर्ज फ्रांसिस्कन मिसनऱ्यांनी 1595 ह्या वर्सा स्थापित केल्ली. कळंगुटेतल्या कपेलांची नांवा म्हणल्यार सां आंतोन, कांदेलारिया आनी खांपऱ्या खुरीस
मुखेल परबो
[बदल]चवथ - कळंगुटेंत जायतीं फेस्तां आनी परबो जाता. आमचे हिंदू भाव चवथीची परब मनयतात. ही परब देड, पांच वा इकरा दिसांची आसता. ह्या परबेक आमचे हिंदू भाव आपल्या घरांनी गणेशाची मुर्ती हाडून ताची पुजा करतात आनी उपरांत निमण्या दिसा ताचें विसर्जन करतात.
नातालां - नातालांची परब क्रिस्तांव धर्मांतले लोक डिसेंबराचे 25 तारखेर मनयतात. ह्या दिसाचें खाशेंलपण म्हणल्याक जेझू क्रिस्तोटो जल्म. त्या निमतान लोक आपल्या घरांनी गोठो करतात आनी नकेत्रां लायतात. तशेंच गोडशें म्हणून दोदोल आनी नेवऱ्यो करतात. ही पध्दत अजून लेगीत चालू आसा.
दिवाळी - ही परब आमच्या हिंदू भाव - भयणांची जावन आसा. अशें आसलें तरी ह्या परबेंत क्रिस्तांव लोक लेगीत वांटो घेतात. दिवाळेच्या आदल्या दिसा लोक नरकासुराची प्रतिमा करून लासयतात. वायटाचेर जाल्लें बऱ्याचें जैत दाकोवनपी हें प्रतीक
गांवची संस्कृताय
[बदल]पालखी
[बदल]कळंगुटेच्या गावांतल्या ग्रामदेवांची पालखी वर्सान वर्स करतात. चड करून आब्रीलांत ह्यो पालख्यो भोंवडायतात. ह्यो पालख्यो गावां - गावांनी वेगवेगळ्या मांडार रावतात. हे मांड म्हणल्यार थोटेश्वर मंडप, बाबरेश्वर मंडप, जांबळेश्वर मंडप. अश्या कांय मंडपांनी ही पालखी भोंवता. शांतादुर्गेची पालखी अक्षयतृतीयेच्या दुसऱ्या दिसा भोंवडायतात.
केळ्यांची जात्रा
[बदल]कळंगुटेंतली फामाद जात्रा म्हणल्यार बाबरेश्वराची केळ्यांची जात्रा. हे जात्रेचें खाशेलपण म्हणल्यार बाबरेश्वराचे भक्त केळ्यांचो घड हाडून बाबरेश्वर देवाक भेट म्हण दितात. ही जात्रा चडशी सात दिसांची आसता.
धालो
[बदल]
ह्या गांवच्यो बायलो धालांचो खेळ मांडार खेळटात. धालांचो खेळ ह्या गावांत नायक भांडारी जातींतल्यो बायलो खेळटात. कळंगुटेंत चडसो पांच दीस धालो खेळटात. वेगवेगळ्या वाड्यांचेर जशे नायक वाडो, उंटावाडो धालो खेळटात.
वेवसाय
[बदल]कळंगुटेंतलो लोक वेगवेगळो वेवसाय करून आपलें पोट भरतात. हे वेवसाय म्हणल्यार मुस्तें पागप, पदेर, रेंदेर, शेतकाम करप आदी.
शिक्षण
[बदल]शिक्षणाचो विचार करत जाल्यार कळंगुटेंत जायत्यो शाळो आसात. देखीक - लिटल फ्लावर हायस्कूल, डॉन बॉस्को हायस्कूल, मार्क फेर्नांनडीस मॅमोरियल हायस्कूल, विद्या निकेतन हायस्कूल आनी सेंट जोझफ हायस्कूल